Chỉ số giá tiêu dùng (CPI): là gì và được sử dụng thế nào

Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đo sự thay đổi hàng tháng trong giá cả mà người tiêu dùng tại Mỹ phải trả. Cục Thống kê Lao động (BLS) tính toán CPI như một trung bình có trọng số của giá cả cho một giỏ hàng hàng hóa và dịch vụ đại diện cho chi tiêu của người tiêu dùng tại Mỹ.     

Những điều thú vị về CPI:

- Chỉ số giá tiêu dùng đo sự thay đổi tổng thể trong giá cả của người tiêu dùng dựa trên một giỏ hàng đại diện của hàng hóa và dịch vụ theo thời gian.

- CPI là biểu đồ phổ biến nhất để đo lường lạm phát, được theo dõi chặt chẽ bởi các nhà hoạch định chính sách, thị trường tài chính, doanh nghiệp và người tiêu dùng.

- Chỉ số CPI được trích dẫn rộng rãi dựa trên một chỉ số bao phủ 93% dân số Hoa Kỳ, trong khi một chỉ số liên quan bao gồm người lao động và nhân viên văn phòng được sử dụng cho việc điều chỉnh chi phí sinh hoạt cho các khoản trợ cấp liên bang.

- CPI được dựa trên khoảng 80,000 báo giá giá cả được thu thập hàng tháng từ khoảng 23,000 cơ sở bán lẻ và dịch vụ cũng như 50,000 đơn vị cho thuê nhà ở

- Việc thuê nhà được sử dụng để ước lượng sự thay đổi trong chi phí ở, bao gồm cả nhà ở do chủ sở hữu sử dụng, chiếm khoảng một phần ba của CPI.

Hiểu rõ về chỉ số giá tiêu dùng (CPI):

BLS thu thập khoảng 80,000 giá cả hàng tháng từ khoảng 23,000 cơ sở bán lẻ và dịch vụ. Mặc dù hai chỉ số CPI (CPI-W và CPI-U)được tính từ dữ liệu đều chứa từ "đô thị," nhưng chỉ số rộng hơn và được trích dẫn nhiều hơn trong số hai chỉ số bao phủ 93% dân số Hoa Kỳ.

Giá cả trong danh mục nhà ở chiếm một phần ba của CPI tổng thể được dựa trên khảo sát giá thuê của 50,000 đơn vị nhà ở, sau đó được sử dụng để tính toán sự gia tăng trong giá thuê cũng như giá trị tương đương của chủ sở hữu.

Hạng mục tương đương với chủ sở hữu mô hình hóa giá thuê tương đương cho nhà ở do chủ sở hữu sử dụng để phản ánh đúng tỷ trọng chi phí nhà ở trong chi tiêu của người tiêu dùng. Phí dịch vụ và thuế bán hàng hoặc thuế tiêu thụ đặc biệt được bao gồm, trong khi thuế thu nhập và giá trị của các khoản đầu tư như cổ phiếu, trái phiếu hoặc chính sách bảo hiểm nhân thọ không phải là một phần của CPI.

Việc tính toán các chỉ số CPI từ dữ liệu này tính đến hiệu ứng thay thế—khuynh hướng của người tiêu dùng chuyển hướng chi tiêu khỏi các sản phẩm và danh mục đã trở nên tương đối đắt đỏ hơn. Nó cũng điều chỉnh dữ liệu giá cho các thay đổi về chất lượng và tính năng của sản phẩm. Trọng số của các danh mục sản phẩm và dịch vụ trong các chỉ số CPI tương ứng với các mô hình chi tiêu gần đây của người tiêu dùng được lấy từ một cuộc khảo sát riêng.

Các loại chỉ số giá tiêu dùng (CPI):

BLS cho ra hai chỉ số mỗi tháng. Chỉ số giá tiêu dùng cho tất cả người tiêu dùng đô thị (CPI-U) đại diện cho 93% dân số Hoa Kỳ không sống ở các khu vực nông thôn xa xôi. Nó không bao gồm chi tiêu của những người sống trong các hộ gia đình nông trại, các tổ chức hoặc trên các căn cứ quân sự. CPI-U là cơ sở của các con số CPI được báo cáo rộng rãi mà các thị trường tài chính quan tâm.

BLS cũng cho ra Chỉ số giá tiêu dùng cho người lao động đô thị và nhân viên văn phòng (CPI-W). CPI-W bao phủ 29% dân số Hoa Kỳ sống trong các hộ gia đình có thu nhập chủ yếu từ công việc văn phòng hoặc công việc có lương theo giờ.

CPI-W được sử dụng để điều chỉnh các khoản thanh toán An sinh Xã hội cũng như các trợ cấp và lương hưu liên bang khác để phản ánh sự thay đổi trong chi phí sinh hoạt. Nó cũng điều chỉnh các khung thuế thu nhập liên bang để đảm bảo người nộp thuế không phải chịu mức thuế biên cao hơn do lạm phát.

Công thức tính chỉ số giá tiêu dùng:

Công thức CPI-U phổ biến bao gồm hai công thức chính. Công thức đầu tiên được sử dụng để xác định chi phí hiện tại của rỏ hàng hóa trung bình có trọng số, trong khi công thức thứ hai được sử dụng để phân tích sự thay đổi theo năm.

Công thức tính chỉ số giá tiêu dùng hàng năm

Để tính CPI hàng năm, BLS chia giá trị của một rỏ hàng hóa cụ thể của bây giờ so với một năm trước

CPI hàng năm = Giá trị của rỏ hàng hóa hiện tạiGiá trị của rỏ hàng hóa một năm trước × 100

Như đã đề cập ở trên, rỏ hàng hóa và dịch vụ được sử dụng trong tính toán CPI là một tập hợp các mặt hàng phổ biến thường được người Mỹ mua. Trọng số của mỗi thành phần trong rỏ hàng hóa tỷ lệ với cách chúng được bán. CPI hàng năm được báo cáo dưới dạng một số nguyên, và con số này thường lớn hơn 100 (giả sử giá thị trường hiện tại đang tăng)

Sau đó, BLS sử dụng CPI của năm hiện tại và CPI của năm trước để tính toán tỷ lệ lạm phát

Tỷ lệ lạm phát = [(CPI của năm hiện tại -  CPI của năm trước)/ CPI của năm trước] × 100

Tỷ lệ lạm phát có thể được tính cho một tháng cụ thể hoặc cho một khoảng thời gian hàng năm; trong cả hai trường hợp, phải chọn các giai đoạn mới và trước đó phù hợp. Tỷ lệ lạm phát được báo cáo dưới dạng phần trăm và thường là số dương (giả định giá thị trường hiện tại đang tăng).

(Recreation: giải trí; Medical care: y tế; Food and beverages: đồ ăn đồ uống; housing: nhà ở; Apparel: quần áo, trang phục; Transportation: Phương tiện giao thông; Education and communication: giáo dục và giao tiếp; Others goods and services: các hàng hóa khác và dịch vụ )     

Các nhóm CPI:

Báo cáo hàng tháng về CPI từ BLS bắt đầu với sự thay đổi so với tháng trước cho CPI-U tổng cũng như các loại hàng hóa quan trọng, cùng với sự thay đổi không điều chỉnh so với cùng kỳ năm trước. Các bảng chi tiết của BLS hiển thị sự thay đổi giá cho một loạt các hàng hóa và dịch vụ được tổ chức theo tám nhóm chi tiêu tổng quát.

Các loại hàng hóa phụ ước lượng sự thay đổi giá cho tất cả mọi thứ từ cà chua và nước sốt salad cho đến sửa chữa ô tô và vé thể thao. Sự thay đổi giá cho mỗi loại hàng hóa phụ được cung cấp có hoặc không điều chỉnh theo mùa.

Ngoài các chỉ số CPI quốc gia, BLS còn công bố dữ liệu CPI cho các vùng, các vùng con và các khu vực đô thị lớn của Hoa Kỳ. Dữ liệu về đô thị có thể chịu biến động rộng hơn và chủ yếu hữu ích để xác định sự thay đổi giá dựa trên điều kiện địa phương.

Bảng dưới đây biểu thị phân phối trọng số của rỏ CPI cho thực phẩm, năng lượng và tất cả các mặt hàng khác.

Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) được sử dụng như thế nào?

CPI được rộng rãi sử dụng bởi các nhà tham gia thị trường tài chính để đo lường lạm phát và bởi Cục Dự trữ Liên bang để điều chỉnh chính sách tiền tệ của mình. Các doanh nghiệp và người tiêu dùng cũng sử dụng CPI để đưa ra quyết định kinh tế có căn cứ. Vì CPI đo lường sự thay đổi trong sức mua của người tiêu dùng, nó thường là một yếu tố quan trọng trong các cuộc đàm phán về lương.

Cục dự trữ liên bang

Fed sử dụng dữ liệu CPI để xác định chính sách kinh tế. Với mục tiêu tỷ lệ lạm phát là 2%, Fed có thể thực hiện chính sách tiền tệ nới lỏng để kích thích nền kinh tế nếu tăng trưởng thị trường chậm lại, hoặc thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt nếu nền kinh tế (và do đó giá cả) tăng nhanh quá. Để ứng phó với tỷ lệ lạm phát cao hơn mong muốn thông qua CPI, Fed điều chỉnh lãi suất quỹ liên bang.

Các cơ quan chính phủ khác

Các điều chỉnh chi phí sinh hoạt (COLAs) dựa trên CPI ảnh hưởng đến các khoản thanh toán liên bang cho khoảng 70 triệu người Mỹ nhận lợi ích từ An sinh Xã hội và Thu nhập Bổ sung (SSI). Chúng cũng áp dụng cho các khoản thanh toán lương hưu liên bang, các khoản trợ cấp bữa trưa của trường học và các ngạch thuế thu nhập.

Nhà ở

Lãi suất vay mua nhà (và các hình thức nợ dài hạn khác) thường bị ảnh hưởng bởi tỷ lệ do các cơ quan chính phủ thiết lập. Khi CPI tăng và chính phủ thực hiện các biện pháp thay đổi chính sách để làm chậm lại lạm phát, lãi suất thường tăng. Ngược lại, các chủ nhà có thể sử dụng thông tin từ CPI để đánh giá đúng mức tăng giá thuê hàng năm cho người thuê nhà

Thị trường tài chính

Các giá trị thị trường tài chính được điều khiển bởi vô số yếu tố. Một trong những yếu tố đó là CPI, vì chính sách phản ứng của Fed trực tiếp ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế, lợi nhuận doanh nghiệp và khả năng tiêu dùng của người tiêu dùng.

Một CPI cao thường có nghĩa là một chính sách chính phủ không cứng rắn lắm thường được thiết lập. Điều này có nghĩa là việc vay nợ thường dễ dàng hơn và các cá nhân có khả năng chi tiêu lớn hơn. Ngược lại, CPI thấp hoặc giảm có thể biểu thị rằng chính phủ có thể nới lỏng chính sách để thúc đẩy nền kinh tế.

Thị trường lao động

CPI và các thành phần của nó cũng được sử dụng như một chỉ số giảm giá cho các chỉ số kinh tế khác, bao gồm doanh số bán lẻ và thu nhập theo giờ / hàng tuần, để phân tách sự thay đổi cơ bản từ sự thay đổi giá cả. Các nhân viên có thể tham khảo báo cáo CPI khi tiếp cận nhà tuyển dụng của họ để yêu cầu tăng lương dựa trên sự tăng của mức lương trên toàn quốc cũng như giá cả.

Hãy lưu ý rằng CPI được công bố bằng dữ liệu quốc gia, mặc dù nhân viên có thể phù hợp hơn khi sử dụng dữ liệu địa phương để hiểu rõ tình hình cụ thể của họ hơn. Ngoài ra, một số công nhân được bảo hiểm theo các thỏa thuận đàm phán tập thể có thể có hợp đồng và mức lương của họ liên quan đến sự thay đổi trong CPI.

CPI vs thất nghiệp

Tổng quát lại, CPI và tỷ lệ thất nghiệp thường có mối quan hệ nghịch đảo. Tuy không phải lúc nào cũng như vậy trong mọi nền kinh tế, nhưng Cục Dự trữ Liên bang thường cố gắng giảm một chỉ số trong khi cân bằng chỉ số kia. Ví dụ, đáp ứng với đại dịch COVID-19, Cục Dự trữ Liên bang đã thực hiện các biện pháp giám sát và điều chỉnh không tiền lệ chưa từng có để kích thích nền kinh tế.

Kết quả là, thị trường lao động đã mạnh mẽ hơn và trở lại tỷ lệ trước đại dịch vào tháng 3 năm 2022; tuy nhiên, biện pháp kích thích này đã dẫn đến các ước tính CPI cao nhất trong nhiều thập kỷ.

Do các ước tính CPI cao hơn mức mục tiêu, Cục Dự trữ Liên bang đã bắt đầu tăng lãi suất và thu hẹp một số hoạt động mua bán tài sản. Một mặt, những biện pháp này nhằm mục đích làm chậm lại sự tăng trưởng kinh tế, làm cho việc vay mượn trở nên đắt đỏ hơn đối với người tiêu dùng và kiềm chế sự tăng trưởng cung tiền.

Tuy nhiên, những chi phí bổ sung này có thể gây gánh nặng cho các hộ gia đình và làm cho các công ty ít sinh lợi hơn. Trong tình huống tất cả các điều kiện giống nhau, khi Cục Dự trữ Liên bang cố gắng giảm CPI, họ có nguy cơ tăng tỷ lệ thất nghiệp một cách không cố ý.

Những phê bình về phương pháp chỉ số giá tiêu dùng (CPI)

Vì chỉ số CPI rất quan trọng đối với chính sách kinh tế và quyết định, phương pháp tính toán của nó từ lâu đã gây tranh cãi, khiến cho một số người cho rằng nó hoặc là đánh giá thấp hoặc là đánh giá cao lạm phát. Một nhóm các nhà kinh tế được ủy nhiệm bởi Quốc hội nghiên cứu vấn đề này vào năm 1995 kết luận rằng chỉ số CPI đánh giá cao lạm phát và sau đó đã có các thay đổi tính toán để phản ánh tốt hơn các hiệu ứng thay thế.

Các nhà phê bình cho rằng việc điều chỉnh cho các thay đổi trong chất lượng và tính năng của sản phẩm làm giảm giá trị của chỉ số CPI. Theo BLS, các điều chỉnh đặc biệt gây tranh cãi, sử dụng kỹ thuật hồi quy để điều chỉnh giá cả cho các tính năng mới trên một tỷ lệ tương đối nhỏ của các mục CPI, có tác động tổng cộng gần như bằng không trên chỉ số.

Do tính toán truyền thống CPI-U chỉ đo lường lạm phát cho dân số thành thị, nó vẫn là một nguồn dữ liệu không đáng tin cậy đối với những người sống ở vùng nông thôn. CPI không nói rõ cách mà các nhóm dân số khác nhau có thể bị ảnh hưởng bởi lạm phát. Ví dụ, chi phí giáo dục đang tăng vọt có thể ảnh hưởng tiêu cực đến những người trẻ tuổi, trong khi ảnh hưởng của việc tăng chi phí chăm sóc người cao tuổi lại làm ảnh hưởng một nhóm dân số khác.

Khái niệm này cũng được gắn với các cá nhân có mức thu nhập khác nhau. Ví dụ, những người có thu nhập thấp hơn và chi trả nhiều thu nhập tổng cộng cho những nhu cầu cơ bản như chỗ ở và thức ăn sẽ có góc nhìn khác biệt so với các hộ gia đình có thu nhập sử dụng lãng phí lớn hơn. Vì lý do này, CPI có thể không đủ phản ánh kinh nghiệm về chi phí và sự thay đổi theo thời gian của mỗi cá nhân.

Chỉ số CPI hiện tại đang là bao nhiêu?

Vào tháng 4 năm 2024, chỉ số CPI tăng 3.4% trong 12 tháng vừa qua trước khi điều chỉnh theo mùa. Chỉ số này tăng 0.3% trong tháng 4 trên cơ sở đã điều chỉnh theo mùa, thấp hơn một chút so với mức tăng 0.4% trong tháng 3 năm 2024.

CPI được dùng thế nào?

Chỉ số CPI là một chỉ số lạm phát được các nhà hoạch định chính sách và thị trường tài chính theo dõi chặt chẽ. Một chỉ số CPI liên quan được sử dụng để tính toán điều chỉnh chi phí sinh hoạt cho các khoản trợ cấp liên bang.

Chỉ số CPI được tính toán bằng cách nào?

Cục Thống kê Lao động lấy mẫu 80,000 giá hàng tháng để tính chỉ số CPI, cân nhắc chỉ số cho từng sản phẩm hoặc dịch vụ theo tỷ trọng của nó trong chi tiêu gần đây của người tiêu dùng để tính toán sự thay đổi tổng thể về giá cả. Việc tính toán cũng tính đến hiệu ứng thay thế khi người tiêu dùng chuyển chi tiêu khỏi các sản phẩm tăng giá tương đối. Chỉ số CPI cũng điều chỉnh theo sự thay đổi về chất lượng và đặc điểm của sản phẩm. Các con số được cung cấp có và không được điều chỉnh theo mùa.

Điểm mấu chốt

Chỉ số Giá tiêu dùng (CPI) là một chỉ số kinh tế quan trọng. Nó đo lường sự thay đổi trung bình trong giá mà người tiêu dùng trả cho một rỏ hàng hóa và dịch vụ trong một khoảng thời gian. Chỉ số này được tính toán và công bố hàng tháng bởi Cục Thống kê Lao động. CPI là một trong những thước đo lạm phát phổ biến nhất, chỉ ra tình trạng và hướng đi của nền kinh tế. Nó cũng phục vụ các mục đích khác, đặc biệt là giúp điều chỉnh một số khoản thanh toán thu nhập, chẳng hạn như An sinh Xã hội và lương hưu cho những người về hưu trong dịch vụ công liên bang.