Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung phủ bóng triển vọng toàn cầu giữa kỷ nguyên “bình thường mới”

Các bộ trưởng tài chính quốc tế trở về với phần nào sự nhẹ nhõm trước sức chống chịu đáng ngạc nhiên của nền kinh tế toàn cầu sau chuỗi các cú sốc chính sách trong chín tháng đầu nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Donald Trump, nhưng cũng mang theo cảm giác mệt mỏi vì sự bất định dường như không ngừng về những gì đang chờ đợi phía trước.

Khi các bộ trưởng tài chính và thống đốc ngân hàng trung ương tụ họp tại Washington vào tháng 4 cho cuộc họp nửa năm của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới, nỗi lo về các mức thuế quan “Ngày Giải phóng” mà Trump vừa công bố còn bao trùm. Sáu tháng sau, tại cuộc họp tháng 10 vừa kết thúc, cảm giác đó được thay thế bằng sự cảnh giác và mệt mỏi — khi bối cảnh chính sách toàn cầu dường như không bao giờ ổn định hoàn toàn.

“Là một nhà hoạch định chính sách, kể từ ‘Ngày Giải phóng’ thực sự rất mệt mỏi — phải cố gắng hiểu, phản ứng, và truyền đạt cho công chúng về điều này,” Phó Thống đốc Ngân hàng Thái Lan Piti Disyatat chia sẻ. “Sự bất định đang trở thành thách thức lớn nhất.”

Một quan chức trong đoàn đại biểu Nhật Bản tham dự các cuộc đàm phán tại Washington cũng thừa nhận: “Nền kinh tế toàn cầu có vẻ kiên cường hơn so với những gì chúng ta dự đoán vài tháng trước, nhưng không có chỗ cho sự tự mãn. Sự bất định vẫn bao trùm khắp nơi.”

Một tuần tranh luận căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc đã phản ánh rõ tâm trạng này, khi Trump đáp trả các biện pháp mới từ Bắc Kinh bằng việc tái áp thuế 100% đối với một loạt hàng hóa. Sự leo thang này làm tăng mức độ chú ý tại hội nghị, nơi hàng trăm nhà hoạch định chính sách toàn cầu bày tỏ lo ngại về xu hướng gia tăng các thỏa thuận thương mại song phương và khu vực nằm ngoài quỹ đạo Mỹ-Trung.

Tổng giám đốc IMF Kristalina Georgieva cho biết bà hiếm khi chứng kiến tinh thần hợp tác mang tính xây dựng như tại cuộc họp này.

“Có thể chính vì mức độ bất định quá cao nên không còn chỗ cho những màn phô trương chính trị,” bà nói tại một hội nghị ngân hàng hôm thứ Bảy. “Nhiều quốc gia giờ đây nhận ra rằng điều họ từng xem là hiển nhiên — hợp tác quốc tế — thực ra là nền tảng để chúng ta cùng tiến bộ.”

Củng cố quan hệ khu vực và song phương

Georgieva cùng người đứng đầu Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) cho biết họ khích lệ khi thấy căng thẳng Mỹ-Trung chưa bùng phát thành một cuộc chiến thương mại toàn diện và ngược lại, nhiều quốc gia đang chủ động làm sâu sắc hơn quan hệ hợp tác song phương và khu vực.

Bộ trưởng Tài chính New Zealand cho biết với Reuters rằng xu hướng này sẽ tiếp tục tăng trong bối cảnh bất ổn kinh tế và địa chính trị leo thang. Bà cũng nhấn mạnh New Zealand đang nỗ lực mở rộng liên kết với Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) – một hiệp định thương mại tự do gồm 11 thành viên.

“Các quan hệ thương mại hiện nay đều rất vững chắc, và thông điệp chúng tôi nhận được từ các đối tác là họ muốn tiếp tục mở rộng, chứ không phải thu hẹp,” bà nói.

Tương tự, Rania Al-Mashat, Bộ trưởng Kế hoạch, Phát triển Kinh tế và Hợp tác Quốc tế Ai Cập, cho rằng việc tăng cường hợp tác khu vực là một “hệ quả tự nhiên” của bối cảnh toàn cầu hiện nay — và xu hướng này sẽ duy trì lâu dài.

Cần cải cách toàn diện

Các cuộc họp cũng tập trung vào những bất cân đối trong nền kinh tế toàn cầu, bao gồm tình trạng thâm hụt cán cân thanh toán kéo dài, mức nợ công gần kỷ lục, và các rủi ro tiềm ẩn trong hệ thống tài chính.

Thống đốc Ngân hàng Anh Andrew Bailey kêu gọi cộng đồng quốc tế thảo luận thẳng thắn hơn, rút kinh nghiệm từ thất bại trong việc nhận diện khủng hoảng cho vay thế chấp dưới chuẩn từng dẫn đến cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007–2009.

“Chúng ta cần nhìn sâu hơn vào những gì đang diễn ra trong hệ thống tài chính hiện nay,” Bailey nói tại một sự kiện của Nhóm Ba Mươi (G30). “Câu hỏi đặt ra là liệu đây chỉ là những trường hợp riêng lẻ, hay là dấu hiệu cảnh báo cho một cuộc khủng hoảng tiềm tàng?”

Georgieva cũng cảnh báo về tình trạng “định giá kéo dài” trên các thị trường, nơi nhà đầu tư có thể đang quá tự tin trước rủi ro như chiến tranh thương mại, căng thẳng địa chính trị và thâm hụt ngân sách chính phủ. Bà cho rằng một đợt điều chỉnh thị trường “không có trật tự” là hoàn toàn có thể xảy ra.

Người đứng đầu IMF kết thúc tuần làm việc với danh sách dài những việc cần làm — bao gồm đánh giá lại cách IMF giám sát kinh tế các quốc gia và mức độ bền vững của nợ công. Trong khi đó, Tổng giám đốc WTO Ngozi Okonjo-Iweala nhấn mạnh nhu cầu “cải tổ và tái tưởng tượng toàn cầu hóa” để làm cho thương mại trở nên công bằng và bao trùm hơn.

“Chúng ta cần đa dạng hóa thương mại và sửa chữa những phần không còn hiệu quả,” Okonjo-Iweala nói. “Toàn cầu hóa trong tương lai không thể giống như trước đây.”

Nguy cơ khí hậu gia tăng

Các quan chức tài chính cũng đồng thuận rằng biến đổi khí hậu đang trở thành rủi ro vĩ mô nghiêm trọng nhất, bất chấp những bình luận hoài nghi gần đây của Trump tại Liên Hợp Quốc.

Tại cuộc họp ủy ban điều hành IMF hôm thứ Sáu, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nam Phi Lesetja Kganyago nhấn mạnh rằng rủi ro khí hậu không chỉ là vấn đề môi trường mà là yếu tố quyết định đối với ổn định tài chính toàn cầu.

“Trong thương mại, bạn có thể rời bàn đàm phán và tìm đối tác khác,” ông nói tại hội nghị G30. “Nhưng với khí hậu, nếu bạn rút lui, cả hành tinh sẽ nóng lên — và tất cả chúng ta đều phải trả giá.”