“Điểm mù” trên thị trường dầu mỏ: Khi dữ liệu thiếu minh bạch làm tăng rủi ro biến động giá

Những điểm mù trên thị trường dầu mỏ

Sự gia tăng các “điểm mù” do yếu tố địa chính trị đang khiến việc xác định trạng thái cân bằng cung – cầu thực sự trên thị trường dầu mỏ toàn cầu trở nên khó khăn hơn. Đây chính là công thức cho sự biến động giá.

Hiện nay, thông tin về hai yếu tố then chốt ảnh hưởng đến thị trường dầu thế giới vẫn vô cùng hạn chế: dòng chảy dầu chịu lệnh trừng phạt và hoạt động tích trữ của Trung Quốc.

Thêm vào đó, sự bất định trong thương mại toàn cầu tiếp tục là biến số khó lường. Đây cũng có thể là một phần lý do giải thích vì sao giá dầu đã giữ tương đối ổn định trong nhiều tháng qua – dao động quanh mức 65 – 70 USD/thùng đối với dầu Brent kể từ tháng 7 – bất chấp những dự báo về giai đoạn dư cung kéo dài. Trong bối cảnh nhiều dữ liệu còn mập mờ, các nhà giao dịch tỏ ra thận trọng khi đặt cược lớn vào thị trường.

Một ví dụ rõ nét chính là sự chênh lệch lớn trong các dự báo nhu cầu dầu ngắn hạn của các tổ chức lớn.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) dự báo mức tiêu thụ toàn cầu sẽ tăng 740,000 thùng/ngày vào năm 2025 và thêm 700,000 thùng/ngày vào năm 2026.

Trong khi đó, OPEC lại đưa ra con số cao gần gấp đôi: 1.3 triệu thùng/ngày trong năm nay và 1.4 triệu thùng/ngày vào năm sau.

Đây là một trong những khoảng cách dự báo lớn nhất từng được ghi nhận.

Trung Quốc - Tâm điểm của sự khác biệt

Giải thích cho sự khác biệt này không hề đơn giản, nhưng có thể bắt đầu từ Trung Quốc.

Trong hơn hai thập kỷ qua, nhu cầu dầu của Trung Quốc là động lực chính thúc đẩy tiêu thụ toàn cầu, dù tốc độ tăng trưởng đã chậm lại gần đây. Năm nay, nhập khẩu dầu thô của Trung Quốc đã vượt xa khả năng chế biến của các nhà máy lọc dầu, cho thấy một phần lớn lượng dầu được đưa vào kho dự trữ chiến lược.

Theo tính toán của ROI, khối lượng dư thừa trung bình lên tới 990,000 thùng/ngày trong 8 tháng đầu năm, tương đương gần 1% nhu cầu toàn cầu.

Đáng chú ý, các nhà máy lọc dầu Trung Quốc vẫn hoạt động ở công suất cao, xử lý tới 14.94 triệu thùng/ngày trong tháng 8, mức cao thứ hai trong hơn một năm, theo số liệu từ Cục Thống kê Quốc gia.

Tuy nhiên, Trung Quốc không công bố dữ liệu tiêu thụ nội địa. Các ước tính cho thấy nhu cầu trong nước không thực sự mạnh, tạo ra sự chênh lệch rõ rệt giữa lượng dầu được lọc và nhu cầu thực tế. Điều này phản ánh những “điểm mù” lớn trên thị trường, hoặc cũng có thể cho thấy các nhà máy đang tích trữ sản phẩm tinh chế.

Kho dự trữ toàn cầu, bức tranh nhiều khoảng trống

Kho dự trữ dầu toàn cầu có tác động trực tiếp đến giá: mức tồn kho tăng đồng nghĩa nguồn cung dư thừa, và ngược lại. Tuy nhiên, dữ liệu về lĩnh vực này cũng đang thiếu minh bạch.

Trong nhiều thập kỷ, các quốc gia OECD chiếm phần lớn nhu cầu toàn cầu, và kho dự trữ của OECD (được báo cáo cho IEA) là thước đo chính của ngành. Nhưng hiện nay, khi Trung Quốc đã trở thành quốc gia tiêu thụ dầu lớn thứ hai thế giới, việc họ không công bố dữ liệu tồn kho đã khiến một phần quan trọng của thị trường bị che giấu.

Theo Kayrros, Trung Quốc đã bổ sung 73 triệu thùng vào kho dự trữ dầu từ đầu năm, nâng tổng lượng tồn lên 1.18 tỷ thùng, tương đương khoảng 60% công suất. So sánh, các nước OECD chỉ tăng khoảng 40 triệu thùng từ tháng 1 đến tháng 7.

“Ngày càng nhiều dầu nằm ngoài OECD, làm giảm độ chính xác của các cân đối cung – cầu vốn dựa chủ yếu vào dữ liệu OECD,” Keshav Lohiya, CEO Oilytics, nhận định.

“Hạm đội bóng tối" và những dòng chảy ngầm

Một yếu tố khác khiến bức tranh thị trường thêm mờ mịt là sự gia tăng sử dụng “hạm đội bóng tối” – các tàu chở dầu cũ kỹ, ít được bảo hiểm, thường được dùng để vận chuyển dầu từ những quốc gia chịu lệnh trừng phạt của phương Tây như Nga, Iran và Venezuela.

Ba quốc gia này hiện sản xuất khoảng 13.5 triệu thùng/ngày, chiếm 13% nguồn cung toàn cầu. Các tàu thuộc hạm đội bóng tối chiếm tới 17% tổng số tàu chở dầu toàn cầu, theo Allianz. Chúng giúp người mua che giấu nguồn gốc hàng hóa, tránh bị giám sát, nhưng đồng thời tạo ra những “vùng tối” lớn đối với dữ liệu thị trường.

Trung Quốc là một khách hàng lớn. Nước này đã ngừng báo cáo nhập khẩu dầu Iran trong thống kê chính thức từ tháng 6/2022. Dù các công ty vệ tinh và theo dõi tàu biển có thể giám sát phần nào, nhưng khối lượng chính xác vẫn rất khó xác định. Theo Kpler, Trung Quốc nhập khoảng 1.24 triệu thùng/ngày dầu Iran trong năm ngoái, chiếm hơn 12% tổng lượng giao hàng.

Ngay cả IEA cũng phải thừa nhận vấn đề này. Cơ quan đã buộc phải điều chỉnh giảm nhu cầu dầu của Trung Quốc trong hai năm gần đây, do sự “không khớp ngày càng khó chấp nhận” trong dữ liệu chính thức, phần lớn bắt nguồn từ các dòng dầu thô và sản phẩm từ các nhà sản xuất bị trừng phạt.

Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị ngày càng leo thang, rất khó để hy vọng dòng chảy dầu từ “bóng tối” sẽ trở nên minh bạch hơn.

Bay trong màn sương mờ

Trong nhiều thập kỷ, ngành công nghiệp dầu mỏ đã xây dựng được một thị trường hiệu quả cao, nơi các giao dịch xuyên biên giới diễn ra dựa trên lượng dữ liệu khổng lồ từ chính phủ, doanh nghiệp, cơ quan định giá và các tổ chức phân tích.

Tuy nhiên, với sự mờ đục ngày càng lớn ở nhiều mắt xích quan trọng – từ nhu cầu Trung Quốc, kho dự trữ toàn cầu cho đến các dòng chảy dầu bị trừng phạt – việc đánh giá thị trường đang trở nên phức tạp hơn bao giờ hết.

Điều này làm tăng khả năng giá dầu không còn phản ánh đúng cung – cầu thực tế, và sự biến động sẽ tiếp tục là đặc trưng cố hữu của thị trường dầu mỏ trong giai đoạn tới.