Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có lẽ sẽ không mấy lo lắng khi đọc các điều khoản trong thỏa thuận khoáng sản quan trọng mà Mỹ và Úc công bố hôm thứ Hai. Tổng thống Donald Trump và Thủ tướng Anthony Albanese đã cam kết khoảng 4 tỷ USD tiền thuế của người dân để thúc đẩy khai thác và chế biến đất hiếm cùng các loại quặng khác — những nguyên liệu chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ nhưng lại đóng vai trò thiết yếu trong sản xuất năng lượng tái tạo, chất bán dẫn và vũ khí công nghệ cao. Dù vậy, động thái này sẽ khó có thể phá vỡ vị thế thống trị của Trung Quốc trong lĩnh vực này trong thời gian ngắn. Con đường phía trước vẫn còn nhiều trở ngại, song đây vẫn là một bước đi đáng giá.

Úc là lựa chọn hiển nhiên cho nỗ lực này. Quốc gia sở hữu trữ lượng đất hiếm lớn thứ tư thế giới, theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ, đồng thời có nhiều loại khoáng sản quan trọng khác như lithium, magiê và antimon. Úc tự hào với ngành công nghiệp khai khoáng phát triển và một chính phủ đang muốn mở rộng lĩnh vực này, không chỉ dừng ở khai thác mà còn tiến tới các khâu thượng nguồn như tinh luyện và chế biến để gia tăng giá trị. Là một khách hàng lớn và đồng minh truyền thống thân cận, Mỹ là đối tác tự nhiên để chia sẻ gánh nặng tài chính này.

Theo thỏa thuận, Washington và Canberra mỗi bên sẽ đầu tư khoảng 1 tỷ USD vào các dự án khác nhau. Ngoài ra, Ngân hàng Xuất Nhập khẩu Mỹ đã phát hành thư bày tỏ ý định trị giá 2.2 tỷ USD cho bảy công ty khai khoáng tại Úc. Tuy nhiên, điều này sẽ chưa thể tạo ra “làn sóng quặng” mới trong ngắn hạn — trái với tuyên bố của Trump rằng chỉ trong vòng một năm, “chúng ta sẽ có nhiều khoáng sản quan trọng và đất hiếm đến mức không biết phải làm gì với chúng.”

Hai khoản đầu tư cổ phần đầu tiên của chính phủ Úc, chẳng hạn, được dành cho các dự án mới ở giai đoạn phát triển ban đầu. Cụ thể, 200 triệu USD sẽ hỗ trợ kế hoạch của Alcoa xây dựng nhà máy tinh luyện gallium, có thể chiếm tới 10% nguồn cung toàn cầu; trong khi Arafura Rare Earths — công ty mà người phụ nữ giàu nhất nước Úc, Gina Rinehart, là cổ đông lớn nhất — nhận được 100 triệu USD, ngoài hơn 500 triệu USD dưới dạng các khoản vay và trợ cấp chính phủ mà họ đã được phê duyệt năm ngoái. Cả hai dự án này đều cần thêm vài năm nữa mới có thể đi vào hoạt động.

Các dự án khác vẫn đang trong giai đoạn ý tưởng, sẽ mất nhiều thời gian hơn. Quy trình phê duyệt môi trường — hiện đang được xem xét tại Úc — được xem là một rào cản lớn. Ngoài ra, quốc gia này cũng đang thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, khi phần lớn các chuyên gia trong lĩnh vực chế biến khoáng sản quan trọng hiện nay là người Trung Quốc. Thêm vào đó, dù có sự hỗ trợ từ chính phủ, không có gì đảm bảo các doanh nghiệp có thể nhanh chóng vận hành nhà máy hay khởi công dự án. Ngay cả khi thành công, các chính quyền tương lai có thể sẽ không duy trì chính sách trợ cấp sản xuất ở mức giá sàn mà lãnh đạo hiện tại đã hứa hẹn.

Dẫu vậy, thỏa thuận đạt được hôm thứ Hai vẫn gửi đi một thông điệp mạnh mẽ: các quốc gia giàu có sẵn sàng đối mặt với thách thức trong việc giảm phụ thuộc vào nguồn cung Trung Quốc. Và ít nhất, động thái này cũng có thể thúc đẩy một cuộc cạnh tranh lành mạnh hơn trên thị trường khoáng sản toàn cầu.