Thất nghiệp là gì?

Thất nghiệp là gì?

Thất nghiệp luôn là một trong những vấn đề gây nhức nhối đối với mỗi quốc gia. Hiểu đơn giản, thất nghiệp là tình trạng khi người lao động có khả năng lao động nhưng lại không có việc hay đang đi tìm việc (không bao gồm những người nghỉ hưu, học cao hơn hay khuyết tật).

Tỷ lệ thất nghiệp, được ký hiệu là U, được tính toán dựa trên công thức sau:

U% = (Số người thất nghiệp / Lực lượng lao động) x 100% 

Trong đó, U là tỷ lệ thất nghiệp, lực lượng lao động bao gồm tổng số người đủ tuổi lao động, đủ khả năng lao động và sẵn sàng tìm kiếm việc làm.

Đây cũng là một chỉ số kinh tế quan trọng, báo hiệu khả năng (hoặc không có khả năng) của người lao động có được công việc và đóng góp vào sản lượng sản xuất của nền kinh tế hay không. Trong một nền kinh tế, tỷ lệ thất nghiệp tăng nghĩa là tổng sản lượng kinh tế sẽ ít hơn. 

Phân loại thất nghiệp theo nguyên nhân

• Thất nghiệp tạm thời (Ute: Frictional U): Là hiện tượng thất nghiệp khi người lao động chuyển công tác. Do đó, thời gian thất nghiệp ngắn.
• Thất nghiệp cơ cấu (Ust: Structure U): Là hiện tượng thất nghiệp do tiến bộ khoa học, hay do chuyển dịch cơ cấu kinh tế nên người lao động thiếu kỹ năng, lạc hậu so với yêu cầu của xã hội.
• Thất nghiệp chu kỳ (Ub: Business cycle U): Là hiện tượng thất nghiệp do nền kinh tế đi vào giai đoạn suy thoái của chu kỳ kinh tế. Lúc này, các doanh nghiệp sẽ sa thải công nhân vì thu hẹp sản xuất, nên U tăng.

Ảnh hưởng của thất nghiệp tới nền kinh tế

Thất nghiệp là một hiện tượng tiêu cực trong kinh tế thị trường, khiến cho nguồn lực lao động bị lãng phí và không được sử dụng hiệu quả. Thất nghiệp trong kinh tế thị trường có ảnh hưởng xấu đến nền kinh tế theo các cách sau:

• Làm giảm thu nhập của cá nhân và nền kinh tế: Khi người lao động rơi vào tình trạng thất nghiệp, họ sẽ mất nguồn thu nhập chính để chi tiêu và tiết kiệm. Điều này sẽ làm giảm nhu cầu tiêu dùng và đầu tư của người dân, gây ảnh hưởng đến doanh thu và lợi nhuận của các doanh nghiệp, dẫn tới giảm GDP của một quốc gia.
• Khiến nền kinh tế không thể đạt được hiệu quả: Khi có thất nghiệp, có nghĩa là có một phần lực lượng lao động không được sử dụng vào sản xuất. Điều này sẽ làm giảm khả năng sản xuất của nền kinh tế, khiến cho sản lượng thực tế thấp hơn sản lượng tiềm năng. Nền kinh tế sẽ không thể đạt được hiệu quả phân bổ nguồn lực và hiệu quả sản xuất.
• Chi tiêu tiêu dùng giảm và tác động tiêu cực tới GDP: Khi người lao động bị mất việc làm, họ sẽ phải dùng tiết kiệm hoặc nhận trợ cấp từ chính phủ để duy trì cuộc sống. Họ sẽ cắt giảm chi tiêu hơn, có thể khiến GDP giảm và lạm phát suy yếu.

Thực trạng tỷ lệ thất nghiệp ở Mỹ

Dữ liệu thất nghiệp luôn được các nhà đầu tư ‘’săn đón’’ bởi đây là một trong những yếu tố chính để các ngân hàng trung ương cân nhắc để đưa ra quyết định về chính sách tiền tệ, đặc biệt là ở Mỹ - nền kinh tế lớn nhất thế giới ở thời điểm hiện tại.

Tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ vài năm gần đây

Chúng ta có thể thấy sau thời kỳ hậu Covid, tỷ lệ thất nghiệp ở Mỹ đã có xu hướng giảm dần và nhìn chung cũng được phản ánh qua thực tế - nền kinh tế Mỹ ở thời điểm viết bài đang vẫn rất mạnh mẽ. Các nhà đầu tư sẽ vẫn tiếp tục mong đợi các dữ liệu thất nghiệp sắp tới để dự đoán về triển vọng kinh tế Mỹ trong tương lai nhằm đưa ra những quyết định tối ưu nhất.

Một thế giới không tồn tại thất nghiệp liệu có tốt?

‘’Thứ gì đó đang tồn tại tức nghĩa là nó có lý do để tồn tại’’. Thất nghiệp cũng không nằm ngoài phạm trù của câu nói trên.

Chúng ta thường được học về một điểm ‘’lý tưởng’’ của kinh tế vĩ mô, nơi đó cung cân bằng với cầu. Tuy nhiên thực tế hầu như không xảy ra trường  hợp ấy, mà nếu có thì thời gian kéo dài cũng chỉ rất ngắn và không đem lại nhiều ý nghĩa. Cung - cầu lao động cũng vậy, chính vì lẽ đó mà luôn dư lao động chỗ này, thiếu lao động chỗ kia.

Có thể nói thất nghiệp là một cái ‘’gai’’ trong mắt các chính phủ, tuy nhiên việc xóa bỏ nó lại đem nhiều hậu quả tiêu cực. Giả sử trong một xã hội dư lao động, để cân bằng cho mức cung - cầu lao động ấy, bạn phải tạo ra nhiều việc làm hơn. Khi này đứng trên góc độ của nhà tuyển dụng, bạn sẽ có ít sự lựa chọn hơn. Và lẽ tất yếu, cạnh tranh trên thị trường tuyển dụng giảm, lao động không cần nỗ lực nhiều dẫn tới chất lượng nhân sự giảm rồi năng suất lao động giảm. Bạn thử nghĩ xem, chúng ta sẽ chẳng cần một cái bằng đại học danh giá hay những chứng chỉ hành nghề nào cả, bởi không cần chúng ta vẫn có được việc làm đấy thôi. Cho nên thất nghiệp là thứ tất yếu phải tồn tại để lao động có động lực phát triển.