Thị trường hàng hóa

Thị trường hàng hóa là gì?

Thị trường hàng hóa là nơi sản phẩm sơ cấp được giao dịch

Bản chất thị trường hàng hóa giống như một khu chợ đầu mối, sản phẩm được giao dịch ở đây chủ yếu là các sản phẩm thô được sử dụng làm nguyên liệu, phục vụ đầu vào cho quá trình sản xuất và tiêu dùng. 

Các sản phẩm này sẽ được tập trung và giao dịch với số lượng lớn nhằm đáp ứng nhu cầu trên toàn thế giới. Ví dụ, các sản phẩm lương thực như lúa mì, ngô, đậu tương sẽ được thu hoạch vào cuối mỗi mùa vụ và giao tới các nhà máy chế biến thông qua các công đoạn rồi đưa vào thị trường.

Có 4 nhóm hàng hóa chính trên thị trường

Thị trường hàng hóa gồm rất nhiều các sản phẩm được giao dịch, được chia thành 4 nhóm chính: nông sản, kim loại, năng lượng và nguyên liệu công nghiệp. Ở một số nơi trên thế giới, còn có cả nhóm sản phẩm gia súc, chăn nuôi.

Mỗi nhóm sản phẩm lại bao gồm các sản phẩm khác nhau, với mục đích sử dụng của mỗi nhóm được phân biệt rõ ràng. Cụ thể như sau:

• Nông sản: ngô, lúa mì, đậu tương, gạo thô, các sản phẩm khác được chiết xuất từ đậu tương như khô đậu tương và dầu đậu tương. Nhóm mặt hàng này chủ yếu được sử dụng để cung cấp lương thực, thực phẩm cho người tiêu dùng hoặc các loại động vật nhằm phục vụ quá trình chăn nuôi.
• Kim loại: vàng, bạc, đồng bạch kim, quặng sắt, kẽm, niken, thiếc, chì,... Ngoại trừ các sản phẩm được sử dụng để tích lũy giá trị như vàng, bạc, bạch kim thì hầu hết các sản phẩm trên thị trường hàng hóa kim loại đều được sử dụng trong các ngành công nghiệp như vật liệu xây dựng, bất động sản, luyện kim,...
• Năng lượng: Xăng, dầu thô, khí đốt,... Nhóm này cung cấp nguyên liệu để vận hành các loại máy móc phục vụ ngành giao thông vận tải, công nghiệp nặng, vận chuyển,...
• Nguyên liệu công nghiệp: nhóm các sản phẩm đặc thù, nhóm này bao gồm các sản phẩm cà phê, ca cao, đường, bông, dầu cọ thô, cao su,... Mỗi mặt hàng trong nhóm có mục đích sử dụng khác nhau như cà phê hay ca cao được sử dụng trong ngành thực phẩm - đồ uống, cao su được sử dụng trong ngành vật liệu, đồ dùng,...

Tóm lại, thị trường hàng hóa là một thị trường đa dạng các sản phẩm, có nhiều giá trị tới đời sống hàng ngày của người tiêu dùng.

Mục đích của thị trường hàng hóa

Ngoài các lợi ích riêng lẻ của các sản phẩm, thị trường hàng hóa cũng đem lại những ảnh hưởng tích cực cho người tham gia.

Cung cấp sản phẩm phục vụ cho sản xuất, tiêu dùng

Được nhắc đến trong phần  khái niệm, thị trường hàng hóa là nơi cung cấp các sản phẩm thô phục vụ sản xuất và tiêu dùng. Có thể khẳng định thị trường hàng hóa là một môi trường quan trọng đối với đầu vào của sản xuất và nó còn ảnh hưởng mạnh mẽ tới sản lượng cũng như chất lượng của thành phẩm.

Tiêu chuẩn hóa các hợp đồng giao dịch

Thị trường hàng hóa còn là nơi cung cấp những chuẩn mực cho giao dịch hàng hóa, giúp giao dịch trơn tru, nhanh chóng, thuận tiện và chuẩn xác.

Những hợp đồng giao dịch sẽ ấn định: mặt hàng giao dịch, khối lượng giao dịch, giá trị giao dịch, ngày vận chuyển, phương thức giao dịch,... Đây là quy ước chung giữa hai bên mua-bán, để tránh sai sót, góp phần thúc đẩy quá trình chuyển giao hàng hóa được thuận lợi hơn.

Bên cạnh đó hợp đồng giao dịch hàng hóa còn là cam kết pháp lý giữa người mua và người bán, nhằm đảm bảo quyền lợi cho các bên khi tham gia giao dịch.

Tạo lợi nhuận cho các nhà đầu tư

Thị trường hàng hóa còn là nơi để đầu cơ. Ngoài giao dịch hàng thực, nhà đầu tư có thể kiếm được lời từ việc “mua thấp - bán cao”, do giá của các hợp đồng trên trường thường xuyên thay đổi, được quyết định bởi các yếu tố cung - cầu.

Công cụ phòng hộ cho các nhà đầu tư

Thị trường hàng hóa phái sinh còn cung cấp cho các doanh nghiệp phương thức bảo hiểm giá, ngăn chặn chi phí đầu vào tăng cao. Một ví dụ điển hình là vào tháng cuối tháng 2/2022, chiến tranh Nga-Ukraine nổ ra, dẫn tới giá cả nhiều hàng hóa tăng vọt, như dầu, lúa mì,... 

Các doanh nghiệp sẽ gặp phải rất nhiều khó khăn khi chi phí đầu vào tăng cao nếu mua hàng hóa giao ngay. Ngược lại, đối với những doanh nghiệp sử dụng hợp đồng tiêu chuẩn để giao dịch hàng hóa, họ sẽ ấn định được mức giá mình phải trả ngay tại thời điểm ký kết hợp đồng, khiến họ phòng vệ được rủi ro nếu giá thay đổi đột ngột.

Các yếu tố ảnh hưởng tới giá cả của thị trường hàng hóa

Giá cả của hàng hóa được xác định trực tiếp thông qua nguồn cung và nhu cầu sử dụng hàng hóa đó. Sau đây là những yếu tố ảnh hưởng tới nguồn cung và nhu cầu của các mặt hàng.

Yếu tố thời tiết

Thời tiết là một trong những nhân tố chủ yếu ảnh hưởng tới nguồn cung của nhóm các sản phẩm nông sản cũng như nhóm nguyên liệu công nghiệp.

Ví dụ, thời tiết thuận lợi giúp cây trồng phát triển sẽ khiến cho nguồn cung sản phẩm đó tăng, tạo áp lực lên giá thành sản phẩm, kéo theo sự hạ giá của hợp đồng giao dịch sản phẩm đó trên Sàn giao dịch.

Yếu tố mùa vụ

Bên cạnh thời tiết, mùa vụ cũng là yếu tố chính ảnh hưởng tới giá cả của hầu hết các nhóm sản phẩm hàng hóa. Mùa vụ không chỉ tác động tới nông sản, nguyên liệu công nghiệp mà còn tác động tới tất cả các nhóm mặt hàng. Khi tới vụ thu hoạch, sản lượng nông sản sẽ tăng lên, gây áp lực cho giá cả hàng hóa giao ngay. 

Ngược lại, đối với mặt hàng năng lượng và kim loại thì mùa vụ sẽ ảnh hưởng mạnh tới nhu cầu sử dụng. Vào những thời điểm trong năm, giá một số kim loại như đồng và quặng sắt sẽ tăng cao do nhu cầu sử dụng lớn, hay với khí tự nhiên, được sử dụng để sưởi ấm tại Châu Âu, thường chạm đáy vào mùa hè.

Các chính sách của chính phủ

Ngoài hai yếu tố kể trên, chính sách của chính phủ cũng ảnh hưởng mạnh mẽ tới giá cả của các sản phẩm hàng hóa. Không tính những chính sách bảo vệ hàng hóa nội địa, các chính sách thuế quan áp lên hàng hóa của chính phủ còn có vô số chính sách khác của chính phủ cũng ảnh hưởng tới giá cả của các mặt hàng. 

Một vài các chính sách ảnh hưởng tới giá cả hàng hóa có thể kể đến như chính sách cấm vận, chính sách tiền tệ mở rộng, Đây đều là những chính sách khiến cho giá cả hàng hóa tăng lên, khiến người mua chỉ có thể tiếp cận được lượng hàng hóa nhỏ hoặc khiến giá trị của đồng tiền nắm giữ thấp hơn. 

Một số chính sách lại mang tác động hai chiều, tùy thuộc vào hoàn cảnh. Trường hợp chính phủ Trung Quốc khuyến khích ngành bất động sản bằng cách giảm lãi suất sẽ khiến giá quặng sắt, đồng tăng do nhu cầu sử dụng tăng đột ngột, Nhưng trong bối cảnh nhu cầu chưa đủ lớn, giá sẽ trở nên co giãn hơn.

Lịch sử hình thành và phát triển thị trường hàng hóa

Thị trường hàng hóa thế giới đã có mặt từ những năm 1530

Thị trường hàng hóa đã xuất hiện từ rất sớm, có thể thấy đầu tiên ở thị trường vàng bạc. Ban đầu, các kim loại quý rất được đánh giá cao do sự hào nhoáng và giá trị của chúng gắn liền với những ngôi vị hoàng tộc. Theo thời gian, chúng được sử dụng làm vật trung gian giúp  buôn bán và trao đổi các hàng hóa khác, hoặc để trả tiền công lao động.

Bắt đầu từ cuối thế kỷ X, thị trường hàng hóa đã phát triển theo cơ chế phân bổ hàng hóa, lao động và đất đai trên khắp châu Âu. Vào thế kỷ XI đến cuối thế kỷ XIII, đô thị hóa ở Anh cùng với những khu vực chuyên môn hóa, hạ tầng cơ sở được nâng cấp, việc sử dụng tiền kim loại trở nên rộng rãi và xuất hiện ngày càng nhiều của các chợ là bằng chứng cho thấy quá trình thương mại hóa. 

Sàn Giao dịch Chứng khoán Amsterdam, được biết đến là sàn giao dịch chứng khoán đầu tiên, có nguồn gốc là thị trường giao dịch hàng hóa. Việc mua bán lúc đầu tại Sàn Giao dịch chứng khoán Amsterdam cũng đã rất phức tạp, bao gồm các hợp đồng bán khống, hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng quyền chọn. 

Thị trường hàng hóa là thị trường giao dịch mới nổi tại Việt Nam

Cũng tương tự như trên thế giới, thị trường hàng hóa thực tại Việt Nam đã có mặt từ rất lâu về trước. Tuy nhiên, thị trường hàng hóa phái sinh mới chỉ chính thức “du nhập” vào nước ta trong khoảng 5 năm trở lại đây. 

Hiện tại, các nhà đầu tư cá nhân Việt Nam đã có thể chính thức giao dịch các sản phẩm hàng hóa liên thông với các Sở Giao dịch thế giới một cách tự do dưới sự điều chỉnh của pháp luật. Tới nay, đã có tới hơn 60 công ty thành viên môi giới trong lĩnh vực đầu tư và giao dịch phái sinh hàng hóa.

Hệ thống Sở Giao dịch Hàng hóa toàn cầu

Sở Giao dịch hàng hóa có mặt ở khắp các châu lục trên thế giới

Ngoài Sở Giao dịch Hàng hóa Amsterdam kể trên, còn có rất nhiều Sở Giao dịch Hàng hóa khác, trải dài ở khắp nơi trên thế giới như Sở Giao dịch Hàng hóa Chicago (Hoa Kỳ), Sở Giao dịch Hàng hóa Liên lục địa (Châu Âu, Hoa Kỳ), Sở Giao dịch hàng hóa London (Anh Quốc), Sở Giang dịch Hàng hóa Singapore (Singapore),...

CME Group là nhóm các Sở Giao dịch hàng hóa cóc nhiều mặt hàng nhất trên thế giới

CME Group bao gồm các Sở Giao dịch Chứng khoán và hàng hóa trong đó bao gồm Sở Giao dịch Hàng hóa Chicago (CBOT), Sở Giao dịch Hàng hóa New York (NYMEX) và Sở Giao dịch hàng hóa COMEX. Các Sở này cho phép giao dịch rất nhiều mặt hàng từ các nhóm nông sản, kim loại và năng lượng. 

Đặc biệt, hầu hết các mặt hàng nông sản như gạo, ngô, lúa mì, đậu tương đều được giao dịch trên Sở Giao dịch Hàng hóa Chicago.

Châu Á cũng có một vài Sở Giao dịch do các quốc gia Trung Quốc, Nga, Singapore, Nhật Bản, Malaysia thành lập và quản lý

Thị trường giao dịch hàng hóa tại Châu Á có lẽ vẫn còn chưa được lớn mạnh như các thị trường tại các châu lục khác. Có thể thấy, chỉ có Trung Quốc và Nga hiện là cường quốc về thị trường hàng hóa tại Châu Á. 

Còn các thị trường khác như Nhật Bản, Singapore, Malaysia hầu hết chỉ niêm yết 1 hoặc 2 sản phẩm hàng hóa trên sàn giao dịch như quặng sắt (Singapore), dầu cọ thô (Malaysia) hay cao su (Nhật Bản).

Trung Quốc là cường quốc về giao dịch hàng hóa

Trung Quốc hiện đang có 3 Sở Giao dịch hàng hóa chính đó là Sở Giao dịch hàng hóa Trịnh Châu, Sở Giao dịch Hàng hóa Thượng Hải, Sở Giao dịch Hàng hóa Đại Liên. Mặc dù mới phát triển từ những năm 1990, thị trường hàng hóa Trung Quốc đã lớn mạnh vượt bậc với chỉ hơn 20 năm sau, đã có hơn 2 triệu lượt tài khoản giao dịch. 

Tổng khối lượng giao dịch trong năm 2020 đạt gần 350 triệu nhân dân tệ. Điều này là một bằng chứng khẳng định rằng Trung Quốc là cường quốc trên thị trường hàng hóa. 

Ngoài ra, cho tới năm 2022, thị trường giao dịch hàng hóa phái sinh tại Trung Quốc không  mở rộng liên thông với thế giới một phần do dân số tại quốc gia này quá lớn, các nhà đầu tư nội địa có thể giao dịch với nhau thông qua 3 Sở Giao dịch trên nhưng vẫn tạo ra lượng giao dịch không lồ.