Trump rút ngắn thời hạn trừng phạt dầu mỏ Nga, thị trường bắt đầu định giá rủi ro

Tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ rút ngắn thời hạn để áp đặt các lệnh trừng phạt được đánh giá là nghiêm khắc nhất từ trước đến nay đối với xuất khẩu dầu mỏ của Nga. Dù thị trường cho đến nay phần lớn phớt lờ những tuyên bố của ông, quy mô và mức độ nghiêm trọng của lời đe dọa mới có thể buộc giới đầu tư bắt đầu định giá rủi ro địa chính trị gia tăng.

Trong chuyến thăm Scotland vào thứ Hai, Trump tuyên bố Moscow chỉ còn từ 10 đến 12 ngày để đạt được một thỏa thuận chấm dứt chiến sự tại Ukraine trước khi ông ban hành "các lệnh trừng phạt thứ cấp" nhắm vào xuất khẩu dầu của Nga – sớm hơn thời hạn trước đó là ngày 14 tháng 7.

Các lệnh này bao gồm mức thuế 100% áp lên người mua dầu Nga, trong đó hai khách hàng lớn nhất hiện nay là Ấn Độ và Trung Quốc. Động thái này có khả năng gây xáo trộn nghiêm trọng nguồn cung toàn cầu, xét đến việc Nga đã xuất khẩu khoảng 4.68 triệu thùng dầu thô mỗi ngày trong tháng 6, tương đương 4.5% nhu cầu toàn cầu, cùng với 2.5 triệu thùng mỗi ngày các sản phẩm tinh chế – theo số liệu từ Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA).

Liệu Trump có thực hiện lời đe dọa?

Câu hỏi lớn hiện nay là liệu Trump có thật sự thực thi biện pháp này hay không – điều mà giới đầu tư vẫn còn hoài nghi. Việc áp dụng thuế trừng phạt thứ cấp có nguy cơ đẩy giá dầu tăng mạnh, qua đó khiến lạm phát tại Mỹ chịu thêm áp lực – một hệ quả mà chính quyền Trump có thể sẽ cố gắng tránh, ngay cả trong bối cảnh quan hệ với Tổng thống Nga Vladimir Putin đang căng thẳng.

Thực tế, Trump đã từng rút lại một số lời đe dọa trong quá khứ dưới sức ép từ thị trường, điển hình như kế hoạch áp thuế đối ứng công bố ngày 2/4, sau đó nhanh chóng bị hạ giọng. Tuy nhiên, ông cũng đã hiện thực hóa một số cam kết cứng rắn – đáng chú ý nhất là vụ không kích cơ sở hạt nhân Iran ngày 22/6.

Không giống như phản ứng thờ ơ ban đầu với lời đe dọa áp thuế thứ cấp, giá dầu đã tăng gần 3% vào thứ Hai – cho thấy chính sách khó đoán định của Trump có thể bắt đầu khiến giới đầu tư cảnh giác hơn.

Công cụ tài chính cùn nhưng không vô dụng

Câu hỏi tiếp theo là liệu các mức thuế thứ cấp – vốn là công cụ tài chính chưa được sử dụng rộng rãi – có thực sự hiệu quả hay không. Câu trả lời có thể là “có”, ít nhất là trong một số trường hợp.

Ấn Độ – quốc gia nhập khẩu dầu thô Nga lớn nhất qua đường biển trong tháng 6 với khoảng 1.5 triệu thùng/ngày – hiện đang vướng vào các cuộc đàm phán thương mại căng thẳng với Mỹ. Với tình hình đó, New Delhi có thể không muốn làm leo thang căng thẳng bằng cách tiếp tục mua dầu Nga, và sẽ buộc phải tìm nguồn cung thay thế, dù giá có thể cao hơn.

Trái lại, Trung Quốc – quốc gia nhập khoảng 2 triệu thùng/ngày dầu Nga qua đường ống và đường biển – khó có khả năng thay đổi hành vi mua hàng, vì nước này đã quen với các mức thuế quan của Mỹ và xem mối quan hệ chiến lược với Moscow là tối quan trọng.

Tuy nhiên, nếu Ấn Độ giảm nhập, ngân sách Nga vẫn sẽ bị ảnh hưởng đáng kể, bởi Trung Quốc gần như chắc chắn sẽ ép giá mạnh hơn trong các hợp đồng mua dầu tiếp theo.

Ăn miếng trả miếng và sự bất định trên thị trường

Quy mô và mức độ ảnh hưởng của các lệnh trừng phạt này lên thị trường dầu toàn cầu vẫn khó đoán định, nhất là trong bối cảnh cung – cầu đang tái cân bằng.

Theo IEA, nhu cầu dầu thế giới năm 2025 dự kiến chỉ tăng 700,000 thùng/ngày – mức tăng thấp nhất kể từ năm 2009. Trong khi đó, nguồn cung được dự báo sẽ tăng mạnh thêm 2.1 triệu thùng/ngày, lên 105.1 triệu thùng/ngày. Phần lớn sự gia tăng này đến từ việc OPEC+ – nhóm các nước xuất khẩu dầu do Ả Rập Xê Út dẫn đầu – bắt đầu nâng sản lượng sau khi giảm cắt giảm sản lượng 2.2 triệu thùng/ngày kể từ tháng 4. UAE cũng được phép tăng hạn ngạch thêm 300,000 thùng/ngày.

Việc tăng sản lượng đã làm giảm khả năng sản xuất dư thừa, nhưng Ả Rập Xê Út, UAE và Kuwait vẫn giữ tổng cộng gần 4 triệu thùng/ngày công suất dự phòng có thể huy động trong vòng 90 ngày – một yếu tố có thể làm dịu phần nào cú sốc nguồn cung nếu xảy ra.

Dù vậy, thị trường vẫn khó lường vì khả năng đáp trả của Moscow. Doanh thu từ xuất khẩu dầu khí chiếm tỷ trọng lớn trong ngân sách Nga, nên bất kỳ động thái nào ảnh hưởng đến nguồn thu này đều có thể khiến Kremlin phản ứng mạnh mẽ.

Một ví dụ đã xuất hiện gần đây khi Nga cấm tàu nước ngoài bốc hàng tại các cảng chính ở Biển Đen, sau khi áp quy định mới. Việc chất hàng tại cảng Novorossiisk – nơi chiếm hơn 2% nguồn cung toàn cầu – bị gián đoạn ngay hôm sau. Đây có thể là tín hiệu cho thấy Moscow sẵn sàng dùng đòn đáp trả nếu bị siết chặt nguồn thu.

Dù chưa rõ Trump có thực sự áp đặt trừng phạt thứ cấp hay không, lời đe dọa này đã rút ngắn "cầu chì" của một quả bom hẹn giờ mà thị trường dầu mỏ sẽ không thể tiếp tục bỏ qua.