Chế độ của nhân viên chính phủ đặc biệt cho phép cá nhân làm việc đồng thời cho cả chính phủ liên bang và khu vực tư nhân. Những người đảm nhận vị trí này bị giới hạn tối đa 130 ngày làm việc mỗi năm, trừ khi có sự cho phép gia hạn từ chính quyền.

Quốc hội Mỹ lần đầu thông qua quy chế này vào đầu những năm 1960 nhằm giúp nhánh hành pháp thu hút các chuyên gia bên ngoài mà không buộc họ phải từ bỏ sự nghiệp trong khu vực tư nhân hoặc học thuật. Điều này tạo điều kiện để các chuyên gia trong nhiều lĩnh vực tham gia vào các hội đồng tư vấn hoặc đảm nhận vai trò chuyên môn theo yêu cầu của tổng thống mà vẫn duy trì công việc riêng, không giống như công chức toàn thời gian.

Quy định này, được Tổng thống John F. Kennedy ký thành luật vào năm 1962, cho phép chính phủ tuyển dụng tạm thời các chuyên gia mà không áp đặt quá nhiều ràng buộc về xung đột lợi ích.

Nhờ đó, nhiều chuyên gia hàng đầu như bác sĩ, nhà khoa học và lãnh đạo doanh nghiệp đã đóng góp quan trọng vào việc hoạch định chính sách quốc gia. Dù là vai trò tạm thời, nhân viên chính phủ đặc biệt vẫn phải tuân thủ hầu hết quy định áp dụng cho công chức liên bang.

Họ bị cấm tham gia vào các vấn đề có thể gây xung đột lợi ích tài chính cho bản thân và không được lợi dụng vị trí để tác động đến bầu cử hay tham gia hoạt động chính trị trong thời gian làm việc.

Một số vị trí phổ biến của nhân viên chính phủ đặc biệt bao gồm thành viên các ủy ban tư vấn liên bang, cố vấn tại Bộ Tư pháp, và chuyên gia khoa học, y tế trong các cơ quan y tế liên bang.

Dù không có số liệu chính xác, Báo cáo của Văn phòng Kiểm toán Chính phủ Mỹ năm 2016 cho thấy từ năm 2005 đến 2014, trung bình mỗi năm có khoảng 2,000 nhân viên chính phủ đặc biệt, chưa tính những người phục vụ trong các hội đồng liên bang.

Việc Elon Musk được chỉ định là nhân viên chính phủ đặc biệt đã làm dấy lên nhiều câu hỏi về vai trò và quyền hạn thực sự của ông.

Trên danh nghĩa, Musk là cố vấn cấp cao của tổng thống, một vị trí tương tự như Anita Dunn, cựu cố vấn đặc biệt của Tổng thống Joe Biden.

Cựu Tổng thống Donald Trump tuyên bố rằng Musk đứng đầu Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE), một hội đồng tư vấn mới được thành lập nhằm loại bỏ lãng phí, gian lận và lạm dụng trong chính phủ liên bang.

Tại một sự kiện ở Miami ngày 19/2, Trump cho biết ông đã ký sắc lệnh thành lập DOGE và giao Musk phụ trách cơ quan này.

Theo một quan chức Nhà Trắng, Amy Gleason hiện đảm nhận vai trò quản lý hoạt động hàng ngày của DOGE với tư cách quyền quản trị viên.

Steve Witkoff, một nhân viên chính phủ đặc biệt, hiện là đặc phái viên của chính quyền tại Trung Đông. Ông đảm nhận nhiệm vụ thúc đẩy các cuộc đàm phán hòa bình giữa Ukraine và Nga cũng như tại khu vực Trung Đông. Giống Elon Musk, Witkoff là một tỷ phú, và giống Tổng thống Donald Trump, ông xây dựng sự nghiệp trong lĩnh vực đầu tư và phát triển bất động sản.

David Sacks, một nhân viên chính phủ đặc biệt khác, giữ vai trò cố vấn về trí tuệ nhân tạo và tiền mã hóa tại Nhà Trắng. Ông tư vấn trực tiếp cho tổng thống về những vấn đề liên quan đến hai lĩnh vực này. Trước đây, Sacks từng là giám đốc điều hành của PayPal và hiện là đồng sáng lập kiêm đối tác tại Craft Ventures, một quỹ đầu tư mạo hiểm.

Paula White, cố vấn tôn giáo của Trump, cũng là nhân viên chính phủ đặc biệt, đồng thời đứng đầu Văn phòng Tín ngưỡng của Nhà Trắng. Bà vẫn duy trì công việc trong lĩnh vực tôn giáo bên ngoài chính phủ.

Những nhân viên chính phủ đặc biệt gây tranh cãi

Không phải nhân viên chính phủ đặc biệt nào cũng có nhiệm kỳ suôn sẻ tại Washington. Một số trường hợp đã gây tranh cãi, điển hình là Huma Abedin, cựu phó chánh văn phòng của Ngoại trưởng Hillary Clinton. Abedin đảm nhận vị trí nhân viên chính phủ đặc biệt trong khi vẫn làm việc cho Teneo, một công ty tư vấn.

Việc Bộ Ngoại giao Mỹ tuyển dụng Abedin làm dấy lên lo ngại, trong đó Thượng nghị sĩ Chuck Grassley (R-Iowa) cho rằng quy chế nhân viên chính phủ đặc biệt được thiết lập để thu hút “chuyên gia kỹ thuật bên ngoài,” chứ không phải để phục vụ “sự thuận tiện hoặc mong muốn có thêm thu nhập từ bên ngoài của nhân viên chính phủ hiện tại.”

“Nhánh hành pháp không nên lách luật để bỏ qua giới hạn thời gian hoặc sử dụng quy chế này chỉ nhằm tạo điều kiện cho nhân viên chính phủ gia tăng thu nhập từ những công việc bên ngoài có thể gây xung đột lợi ích.”

Anita Dunn, trợ lý cấp cao của Tổng thống Joe Biden, cũng từng là nhân viên chính phủ đặc biệt. Bà vừa làm việc cho Nhà Trắng vừa duy trì vai trò tại SKDK, công ty tư vấn và vận động hành lang của Đảng Dân chủ.

Nhân viên chính phủ đặc biệt từng đóng vai trò quan trọng trong nhiều sự kiện quốc gia lớn, bao gồm việc tham gia Ủy ban điều tra vụ 11/9 và cố vấn chính sách về COVID-19.

Khi được hỏi về tình trạng của Musk, Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt nhắc lại quan điểm trước đó, khẳng định ông là nhân viên chính phủ đặc biệt, đang giám sát DOGE và làm việc dưới sự chỉ đạo của Trump.