Thuỵ Sĩ rơi vào hỗn loạn sau khi Mỹ bất ngờ tăng thuế quan với nước này lên 39%

Tổng thống Thụy Sĩ Karin Keller-Sutter bị cáo buộc đã đánh giá sai nghiêm trọng về thỏa thuận thương mại mà bà tưởng rằng đã có thể đạt được với chính quyền Trump. Một số ý kiến chỉ trích khác thì nhắm vào ngành công nghiệp dược phẩm khổng lồ của Thụy Sĩ, cho rằng chính họ đã chọc giận Tổng thống Mỹ.

“Mọi thứ đang rất căng thẳng,” một cựu nhà ngoại giao Thụy Sĩ cho biết.

Vào tối thứ Năm, Keller-Sutter đã có một cuộc điện đàm bị cho là “thảm họa” kéo dài 30 phút với Donald Trump, theo lời kể của nhiều người nắm rõ tình hình. Cuộc gọi này khép lại hơn ba tháng thương lượng và hàng trăm giờ đàm phán, trong đó các quan chức Thụy Sĩ tin rằng họ đang trên đà đạt được một thỏa thuận tương tự như Anh – tức mức thuế 10%. Thay vào đó, Trump đã công bố mức thuế 39% – một trong những mức cao nhất thế giới – vào thứ Sáu, trùng đúng với ngày quốc khánh của Thụy Sĩ.

Truyền thông Thụy Sĩ đã chỉ trích kịch liệt Keller-Sutter, với tờ SonntagsZeitung gọi cuộc đàm phán thất bại là “thất bại lớn nhất” của bà, còn tờ lá cải Blick thậm chí mô tả đây là thất bại lớn nhất của Thụy Sĩ kể từ năm 1515, khi họ thua trận trước người Pháp.

Các quan chức Thụy Sĩ hoàn toàn bất ngờ vì họ tin rằng các cuộc đàm phán với Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer và Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent đang diễn ra thuận lợi, và một thỏa thuận sơ bộ đã được thông qua. Vào tháng 4, Thụy Sĩ từng bày tỏ sự tự tin về một thỏa thuận thương mại sớm, khi nước này sẵn sàng cam kết đầu tư gần 150 tỷ USD vào Mỹ.

Keller-Sutter, hiện đang là Bộ trưởng Tài chính và cũng là Tổng thống năm nay theo hệ thống luân phiên của Thụy Sĩ, vào tháng 7 từng tuyên bố bà đã “tiếp cận được Trump” – điều mà nhiều quốc gia khác còn đang vật lộn để làm.

Nhưng trong cuộc gọi hôm thứ Năm, Trump chỉ quan tâm đến một điều: thâm hụt thương mại Thụy Sĩ với Mỹ và nước “rất giàu có” này có thể đưa ra thêm những gì.

“Cuộc gọi không suôn sẻ ngay từ phút đầu tiên, vì Trump đã làm rõ rằng 10% là không đủ và ông ấy chỉ tập trung vào chuyện Thụy Sĩ ‘đánh cắp tiền của Mỹ’,” một trong các nguồn tin cho biết. “Không có gì mà Keller-Sutter nói có thể làm ông ấy đổi ý.”

Vào thứ Sáu, Greer mô tả niềm tin của Bern rằng họ đã có một văn bản chờ Trump ký là “cường điệu hóa”. “Chưa có gì được chốt cho đến khi mọi thứ đều được chốt,” ông nói với Bloomberg.

Kết quả là một mức thuế gây sốc: 39%. Không chỉ là một trong những mức thuế cao nhất toàn cầu, mức này còn cao hơn nhiều so với mức 31% mà Trump từng công bố vào tháng 4 trong cái gọi là “ngày giải phóng”. Trong khi đó, hầu hết các nước khác lại được giảm thuế vào ngày 1 tháng 8 so với mức áp dụng hồi tháng 4.

Bản thân Thụy Sĩ đã bãi bỏ toàn bộ thuế công nghiệp, và Mỹ hiện là thị trường xuất khẩu hàng đầu của nước này, bao gồm đồng hồ, sô-cô-la và máy móc. Thụy Sĩ cũng là nhà đầu tư lớn vào Mỹ, với các tập đoàn như Nestlé, Roche và Novartis đang tuyển dụng hàng ngàn lao động Mỹ.

Xuất khẩu vàng – phần lớn đi qua Thụy Sĩ để tinh luyện hoặc giao dịch – là nguyên nhân chính gây ra thâm hụt thương mại của nước này với Mỹ. Tuy nhiên, cả vàng và dược phẩm đều được miễn trừ khỏi các “thuế quan đối ứng” của Trump, khiến Bern càng thêm hoang mang không biết còn có thể đề xuất thêm điều gì.

“Vấn đề là người Thụy Sĩ tin rằng phải đưa ra các đề xuất hợp lý và trung thực. Chúng tôi không giỏi chơi trò quyền lực quốc tế,” một người thân cận với các cuộc đàm phán cho biết. “Chúng tôi cảm thấy không thoải mái khi đưa ra những cam kết lớn như các nước khác – điều đó không thực tế. Đây là một bài học đau đớn.”

Tuy Keller-Sutter hứng chịu phần lớn chỉ trích, một số tiếng nói trong doanh nghiệp lại đổ lỗi cho ngành dược phẩm quyền lực đã phá hỏng cuộc đàm phán.

CEO của hãng đồng hồ Breitling – Georges Kern – cho rằng đất nước ông đang bị “ngành dược phẩm bắt làm con tin” vì đã chọc giận Trump.

Ngành dược phẩm Thụy Sĩ xuất khẩu khoảng 60% sản lượng sang Mỹ. Các công ty như Novartis và Genentech (công ty con của Roche tại Mỹ) là những cái tên đã nhận được thư yêu cầu giảm giá thuốc từ chính quyền Trump trong tuần qua. Các công ty này cũng đã cam kết đầu tư hàng tỷ USD vào Mỹ trong năm nay.

Greer hôm thứ Sáu cũng nhấn mạnh về vấn đề dược phẩm: “Họ gửi một lượng lớn thuốc vào nước chúng tôi, trong khi chúng tôi muốn sản xuất thuốc ngay tại nước mình.”

Thị trường chứng khoán Thụy Sĩ – vốn đóng cửa vào thứ Sáu – đang chuẩn bị cho làn sóng bán tháo khi mở cửa trở lại vào thứ Hai. Các cổ phiếu của Novartis, Roche, tập đoàn tiêu dùng Nestlé cùng các công ty đồng hồ xa xỉ như Richemont và Swatch đều đang niêm yết tại đây.

Trong khi đó, Phòng Thương mại Thụy Sĩ – Mỹ vẫn khẳng định rằng những cam kết đầu tư từ phía Thụy Sĩ vẫn có thể dẫn tới một thỏa thuận tốt hơn.

“Chúng ta có chín triệu dân, nhưng cam kết đầu tư tính theo đầu người còn cao hơn cả Nhật hay EU. Nếu nói về mức thâm hụt 40 tỷ USD, thì cần phải đặt nó trong bối cảnh hợp lý,” ông Rahul Sahgal – CEO Phòng Thương mại Thụy Sĩ – Mỹ nói.

Ông Sahgal, người từng tham gia nhiều vòng đàm phán giữa hai nước, cho rằng Thụy Sĩ cần “tìm hiểu xem chúng ta có thể đề xuất thêm điều gì. Chúng tôi đang tìm cách thu xếp một cuộc gặp.”