Nỗi lo về sự phụ thuộc vào Trung Quốc trong lĩnh vực khoáng sản quan trọng, tiếp tục gia tăng hôm thứ Ba, khi các hãng ô tô toàn cầu cùng các đối tác tại Mỹ cảnh báo rằng các quy định hạn chế xuất khẩu của Bắc Kinh có thể dẫn đến chậm trễ hoặc gián đoạn sản xuất nếu không được tháo gỡ kịp thời.

Các hãng xe trở thành nhóm mới nhất lên tiếng sau khi một nhà sản xuất xe điện từng cảnh báo tuần trước rằng lệnh hạn chế của Trung Quốc có thể khiến dây chuyền sản xuất tạm ngừng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế địa phương.

Việc Trung Quốc tạm dừng xuất khẩu một loạt khoáng sản và nam châm đất hiếm – vật liệu thiết yếu trong sản xuất ô tô, hàng không vũ trụ, chip bán dẫn và thiết bị quân sự – đã gây xáo trộn chuỗi cung ứng toàn cầu. Động thái này càng làm nổi bật vai trò thống trị của Trung Quốc trong ngành khoáng sản chiến lược, đồng thời được xem như một công cụ gây sức ép trong cuộc đối đầu với Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Trong nỗ lực tái định hình quan hệ thương mại với Trung Quốc – đối thủ kinh tế lớn nhất của Mỹ – ông Trump từng áp thuế lên tới 145% đối với hàng hóa nhập khẩu từ nước này, trước khi phải điều chỉnh lại sau những phản ứng tiêu cực từ thị trường tài chính. Trung Quốc đáp trả bằng các biện pháp thuế riêng và nay đang sử dụng lợi thế trong chuỗi cung ứng khoáng sản để gây áp lực ngược lên Washington.

Theo phát ngôn viên Nhà Trắng Karoline Leavitt, ông Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình dự kiến sẽ gặp mặt trong tuần này và vấn đề cấm xuất khẩu khoáng sản sẽ là một ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự. Bà khẳng định chính quyền Mỹ đang theo dõi chặt chẽ việc Trung Quốc tuân thủ thỏa thuận thương mại Geneva, đồng thời các quan chức hai bên vẫn duy trì liên lạc.

Ông Trump cáo buộc việc Trung Quốc chậm dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu khoáng sản là hành vi vi phạm cam kết trong thỏa thuận Geneva. Trong khi đó, nhiều lô hàng nam châm – thành phần thiết yếu để sản xuất ô tô, máy bay không người lái, robot và vũ khí – đang bị ách tắc tại các cảng Trung Quốc, chờ xử lý qua hệ thống quản lý giấy phép xuất khẩu của nước này.

Tình trạng đình trệ khiến các chính phủ và tập đoàn lớn từ Tokyo đến Washington lo lắng. Nhiều bên đang gấp rút tìm kiếm các nguồn cung thay thế, trong bối cảnh sản xuất ô tô và hàng hóa khác có nguy cơ bị gián đoạn ngay trong mùa hè này.

“Nếu tình hình không được cải thiện nhanh chóng, nguy cơ gián đoạn hoặc ngừng sản xuất là hoàn toàn có thể xảy ra,” bà Hildegard Mueller, lãnh đạo hiệp hội ô tô Đức, phát biểu với Reuters hôm thứ Ba.

Ông Frank Fannon – cố vấn ngành khoáng sản và cựu Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách tài nguyên năng lượng dưới thời ông Trump – nhận định các gián đoạn hiện tại là điều đã được cảnh báo từ trước. “Không ai nên bất ngờ về cách mọi thứ đang diễn ra. Mỹ đang đối mặt với thách thức lớn về năng lực sản xuất và cần huy động toàn bộ bộ máy chính phủ để đảm bảo nguồn cung và tăng cường nội lực càng sớm càng tốt. Đáng ra phải hành động từ hôm qua,” ông nói.

Trước tình trạng thiếu hụt, các phái đoàn ngoại giao và lãnh đạo ngành công nghiệp từ Ấn Độ, Nhật Bản và châu Âu đang tích cực vận động Bắc Kinh đẩy nhanh quy trình cấp phép xuất khẩu nam châm đất hiếm.

Theo Reuters, một đoàn doanh nghiệp Nhật Bản sẽ đến Bắc Kinh đầu tháng 6 để làm việc trực tiếp với Bộ Thương mại Trung Quốc. Trong khi đó, các nhà ngoại giao từ các quốc gia châu Âu có ngành công nghiệp ô tô phát triển cũng đã đề nghị tổ chức các cuộc họp “khẩn cấp” với giới chức Trung Quốc trong những tuần gần đây. Ấn Độ – nơi hãng Bajaj Auto cảnh báo tình trạng chậm trễ trong nhập khẩu nam châm từ Trung Quốc có thể “gây ảnh hưởng nghiêm trọng” tới sản xuất xe điện – cũng đang chuẩn bị tổ chức một chuyến thăm cho các lãnh đạo ngành ô tô trong hai đến ba tuần tới.

Trong một bức thư gửi chính quyền ông Trump hồi tháng 5, người đứng đầu hiệp hội đại diện cho các hãng xe lớn như General Motors, Toyota, Volkswagen, Hyundai và nhiều nhà sản xuất khác đã nhấn mạnh vai trò thiết yếu của các nguyên liệu này.

“Nếu không có nguồn cung ổn định các khoáng sản và nam châm, các nhà cung ứng sẽ không thể sản xuất những bộ phận quan trọng của xe hơi như hộp số tự động, thân van tiết lưu, máy phát điện, động cơ, cảm biến, dây an toàn, loa, đèn chiếu sáng, hệ thống trợ lực lái và camera,” Liên minh Đổi mới Ô tô khẳng định trong thư.