Cắt giảm xanh để giảm thuế: Nước Mỹ sẽ trả giá đắt

Phá hoại môi trường để bù đắp cho việc cắt giảm thuế giống như một chính sách tài khóa tương đương với việc một tên cho vay nặng lãi bạo lực cho bạn vay tiền để mua sắm thả ga trên Đại lộ Fifth Avenue: Điều này có thể tạo cảm giác tốt nhất thời nhưng về lâu dài sẽ khiến bạn phải trả giá đắt.

Để giúp bù đắp cho kế hoạch cắt giảm thuế 4 nghìn tỷ USD của Tổng thống Donald Trump, các ủy ban Thuế vụ Hạ viện và Năng lượng và Thương mại trong tuần này đã đưa ra các đề xuất nhằm tiết kiệm hàng trăm tỷ USD chi tiêu chính phủ bằng cách cản trở quá trình chuyển đổi năng lượng sạch ở Mỹ, bao gồm việc về cơ bản bãi bỏ phần lớn Đạo luật Giảm lạm phát, luật khí hậu lớn nhất trong lịch sử Mỹ.

Tuy nhiên, mọi khoản tiết kiệm tiềm năng từ đề xuất này nhanh chóng bị lấn át bởi những chi phí đi kèm. Không chỉ là rủi ro nghiêm trọng hơn của biến đổi khí hậu, mà còn là hóa đơn tiền điện cao hơn và những tác động kinh tế tiêu cực đến cử tri tại nhiều khu vực bầu cử của Đảng Cộng hòa.

Điểm tích cực là các đề xuất này ngay lập tức vấp phải làn sóng phản đối gay gắt và có khả năng sẽ bị chỉnh sửa đáng kể tại Thượng viện trước khi có thể trở thành luật. Bốn thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa cùng hàng chục thành viên Hạ viện đã cam kết bảo vệ các khoản tín dụng thuế trong Đạo luật Giảm lạm phát (IRA), qua đó phần nào giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

Trước khi tiến trình này đi xa hơn, cần làm rõ một lối tư duy sai lầm nhưng phổ biến: Coi chi tiêu cho năng lượng sạch và hiệu quả là gánh nặng lãng phí. Như nhà báo Liam Denning và tôi từng viết, đây thực chất là khoản đầu tư mang lại lợi ích lâu dài. Đây không phải là việc phung phí 2,000 USD cho một chiếc áo len cao cấp, mà là đầu tư vào máy bơm nhiệt giúp cắt giảm hàng trăm USD hóa đơn điện mỗi năm và đồng thời làm giảm lượng khí thải gây biến đổi khí hậu, đe dọa sức khỏe, an toàn và tài chính cá nhân.

Bloomberg NEF ước tính cần khoảng 192 nghìn tỷ USD đầu tư toàn cầu vào năng lượng sạch và hiệu quả đến năm 2050 để đưa lượng khí thải toàn cầu về 0 và kiềm chế đà nóng lên. Ngược lại, chi phí không hành động sẽ cao hơn nhiều. Một nghiên cứu năm ngoái của Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia cho thấy, mỗi độ C tăng thêm so với mức tiền công nghiệp sẽ khiến GDP toàn cầu giảm 12%. Hiện khí hậu đã ấm lên khoảng 1.3°C, gây thiệt hại khoảng 28 nghìn tỷ USD trong giai đoạn 1991–2020, theo một nghiên cứu trên tạp chí Nature.

Sự nóng lên ngày càng tăng tốc, đồng nghĩa với chi phí cũng leo thang. Thiên tai nghiêm trọng hơn gây bệnh tật, gián đoạn kinh tế, ảnh hưởng tới nông nghiệp, di cư quy mô lớn và xung đột tài nguyên.

Ngay cả nếu không nhìn theo góc độ tận thế, các đề xuất thuế mới của Đảng Cộng hòa vẫn rõ ràng khiến người dân Mỹ tốn kém hơn. Chúng sẽ loại bỏ hàng loạt khoản tín dụng năng lượng giúp các hộ gia đình và doanh nghiệp tiết kiệm hàng tỷ USD mỗi năm.

“Nếu đề xuất được thông qua, chủ nhà sẽ gặp khó khăn hơn trong việc thực hiện các nâng cấp năng lượng giúp giảm hóa đơn điện nước và tăng sự tiện nghi,” ông Steven Nadel – giám đốc điều hành Hội đồng Mỹ về Kinh tế Hiệu quả Năng lượng – cho biết. “Các nhà xây dựng cũng sẽ ít có động lực xây dựng nhà tiết kiệm năng lượng. Cá nhân sẽ gặp khó khi sử dụng xe điện, và doanh nghiệp sẽ khó tiếp cận xe tải điện – tất cả đều là lựa chọn có thể cắt giảm chi phí dài hạn.”

Các đề xuất này gợi nhớ đến những chính sách dưới thời Trump, bao gồm kế hoạch xóa bỏ chương trình Energy Star – một sáng kiến tiết kiệm năng lượng cực kỳ thành công. Đáng nói, chính quyền Trump từng tuyên bố “tình trạng khẩn cấp năng lượng” trong khi lại thúc đẩy phát triển các trung tâm dữ liệu tiêu tốn điện và nước. Người hưởng lợi rõ ràng nhất là ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch – nhà tài trợ lớn của các chiến dịch Đảng Cộng hòa.

Thật mỉa mai, như Liam Denning đã chỉ ra, phần lớn các khoản tín dụng của IRA lại chảy về các khu vực bầu cử Đảng Cộng hòa. Theo tổ chức Climate Power, IRA đã tạo động lực cho 405 dự án năng lượng sạch và hơn 216,000 việc làm tại các khu vực này (tổng số hơn 400,000 việc làm trên toàn quốc).

Tuần này, The New York Times dẫn dữ liệu từ Clean Investment Monitor (do Rhodium Group và MIT điều hành) cho thấy khoảng 254 tỷ USD từ IRA đã được chi tiêu tại các khu vực của Đảng Cộng hòa, so với chỉ 66 tỷ USD tại các khu vực của Đảng Dân chủ. Ngoài ra, còn 388 tỷ USD khác đang chờ phân bổ – cũng chủ yếu tại các khu vực Đảng Cộng hòa. Khoản đầu tư khổng lồ này có thể đem lại rất nhiều lá phiếu.

Có lẽ vì vậy mà trong những tháng gần đây, sự ủng hộ từ Đảng Cộng hòa đối với IRA ngày càng gia tăng. Kể từ tháng 8 năm ngoái, đã có 38 nghị sĩ GOP ký ba bức thư khác nhau gửi Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson và Hạ nghị sĩ Jason Smith – Chủ tịch Ủy ban Thuế vụ – nhằm ủng hộ IRA.

Tuy nhiên, con số đó cũng bị cân bằng bởi 38 nghị sĩ khác đang kêu gọi bãi bỏ hoàn toàn đạo luật này. Và ngay cả những người ủng hộ IRA cũng là thành viên của Ủy ban Năng lượng và Thương mại – nơi đang đề xuất cắt giảm Văn phòng Chương trình Vay thuộc Bộ Năng lượng, cơ quan chịu trách nhiệm phân phối ngân sách IRA và quản lý hàng tỷ USD chưa giải ngân từ các chương trình của đạo luật.

Trong hệ sinh thái chính trị của Đảng Cộng hòa, việc né tránh đòn tấn công từ Trump và các đồng minh của ông đôi khi quan trọng hơn cả việc bảo vệ một “máy in tiền” đang đổ vốn và việc làm vào chính khu vực của họ. Nhưng với phần còn lại của nước Mỹ, các ưu tiên lại khác. Chúng ta cần tiếp tục khẳng định chúng một cách rõ ràng trước khi những đề xuất cắt giảm này thành hiện thực.