Chứng khoán Mỹ phục hồi bất chấp dữ liệu thị trường lao động gây lo ngại

Bài viết dựa trên quan điểm của tác giả Jamie McGeever

Phố Wall tăng điểm trong phiên thứ Năm, với Dow Jones và Russell 2000 đồng loạt lập đỉnh mới, trong khi Nasdaq đi xuống. Dữ liệu đơn xin trợ cấp thất nghiệp gây sốc làm dấy lên lo ngại về thị trường lao động, kéo đồng USD và lợi suất trái phiếu chphủ giảm mạnh. Trong bài bình luận hôm nay, tôi xem xét cách Chủ tịch Fed Jerome Powell cố gắng cân bằng giữa tăng trưởng mạnh và lạm phát dai dẳng – một mức lạm phát vẫn còn cao hơn mục tiêu.

QE hay không QE – câu hỏi vẫn còn bỏ ngỏ

Quyết định của Fed mua 40 tỷ USD trái phiếu Kho bạc mỗi tháng, vốn gây bất ngờ với nhiều người nhưng không với độc giả quen thuộc tại đây, nhằm đảm bảo hệ thống luôn có đủ dự trữ ngân hàng. Điều này giúp tránh gián đoạn trong hệ thống tài chính, ngăn chặn sự tăng vọt bất thường của lãi suất liên ngân hàng và giữ lãi suất quỹ liên bang trong phạm vi mục tiêu.

Vậy đây có phải là QE? Fed nói không. Nhưng nhiều nhà phân tích lại cho rằng việc mở rộng bảng cân đối, dù tập trung vào kỳ hạn rất ngắn, vẫn mang bản chất nới lỏng. Khi Kho bạc tăng vay qua trái phiếu ngắn hạn, động thái này càng giống “tiền hóa nợ công”. Tranh luận này chắc chắn sẽ kéo dài sang năm tới.

Làn sóng dữ liệu thất nghiệp lại gây áp lực

Powell gây chú ý khi cho biết các vấn đề trong cách tổng hợp dữ liệu có thể khiến bức tranh thị trường lao động bị hiểu sai: thay vì tăng trung bình 40.000 việc làm mỗi tháng như báo cáo, nước Mỹ thực tế có thể đang mất khoảng 20,000 việc làm.

Ngay hôm sau, số đơn xin trợ cấp thất nghiệp tăng lên mức cao nhất trong bốn năm rưỡi. Một phần có thể do tác động từ lần đóng cửa Chính phủ gần đây, nhưng dữ liệu này vẫn củng cố lập luận của phe “ôn hòa” trong Fed, trong đó có Powell. Điều này làm cuộc tranh luận về chính sách tiền tệ thêm phức tạp: Fed nên ưu tiên rủi ro về việc làm hay rủi ro về lạm phát?

Oracle và Cisco – hai hướng trái ngược trong cơn sốt AI

Câu chuyện bong bóng AI, gợi nhớ giai đoạn dotcom, lại được nhắc đến khi hai “tượng đài” của thời kỳ đó xuất hiện trên mặt báo. Oracle giảm tới 16% trong phiên – mức giảm trong ngày tệ nhất kể từ tháng 3/2001. Ngược lại, cổ phiếu Cisco lần đầu tiên vượt 80 USD sau hơn hai thập kỷ kể từ đỉnh năm 2000.

Thật khó tưởng tượng một cổ phiếu lớn phải mất gần 25 năm mới trở lại đỉnh bong bóng. Trong khi đó, Oracle gần như “hành xử” như cổ phiếu meme trong năm nay: có lúc tăng 36% chỉ trong một ngày, tăng gấp đôi từ đầu năm, rồi rơi 50% trong vài tháng. Chuyến tàu AI năm tới có thể sẽ là hành trình đầy biến động.

Chủ tịch Powell đặt cược lớn vào năng suất lao động

Powell thừa nhận không có con đường “không rủi ro” cho chính sách tiền tệ khi Fed phải hạ nhiệt lạm phát mà không làm thị trường lao động suy yếu thêm. Tuy nhiên, ông tin Fed có một “lá bài cứu trợ”: năng suất cao hơn.

Ông lý giải: khi người lao động tạo ra nhiều giá trị hơn trong cùng một giờ làm việc, chi phí lao động trên mỗi đơn vị sản phẩm giảm, giúp kiềm chế lạm phát. Đồng thời, năng suất cao thúc đẩy tăng trưởng tiền lương và hỗ trợ sức mua, từ đó tăng cường hoạt động kinh tế.

Đây là lý do Fed nâng dự báo tăng trưởng GDP năm 2026 từ 1.8% lên 2.3% và hạ dự báo lạm phát từ 2.6% xuống 2.4%. Powell cho biết một phần nhờ kinh tế phục hồi sau đợt đóng cửa Chính phủ, nhưng phần lớn đến từ năng suất cải thiện.

Điều đáng nói là mức tăng năng suất này đã xuất hiện từ trước khi bùng nổ AI. Dù vậy, công nghệ AI đang tiếp thêm lực cho xu hướng này.

Jeffrey Roach, kinh tế trưởng tại LPL Financial, cho rằng Fed đang đặt cược mạnh vào câu chuyện năng suất – ngụ ý kinh tế có thể vẫn tăng trưởng dù việc làm giảm.

Nhưng liệu Fed có đặt cược nhầm?

Câu chuyện năng suất dù hấp dẫn nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro.

Thứ nhất, năng suất rất khó đo lường và càng khó dự báo. Viện Tài chính Quốc tế cảnh báo rằng nếu việc áp dụng AI chỉ tập trung vào một nhóm nhỏ doanh nghiệp lớn, lợi ích có thể nhanh chóng chững lại, khiến tăng trưởng kinh tế dễ bị tổn thương khi chu kỳ đầu tư AI đạt đỉnh.

Hơn nữa, năng suất cao nhờ AI có thể kéo theo mất việc hàng loạt – tạo ra những vấn đề xã hội và thị trường lao động mà “chúng ta chưa có công cụ để xử lý,” theo lời ông Powell.

Thứ hai, năng suất cao kéo theo tăng trưởng nhanh hơn, đồng nghĩa mức lãi suất trung lập – hay “r-star” – cũng phải cao hơn. Đây là mức lãi suất phù hợp khi nền kinh tế tăng trưởng ổn định và lạm phát không đổi. Powell nói lãi suất hiện đang trong “phạm vi trung lập”, nhưng nếu một chu kỳ bùng nổ năng suất đang diễn ra, chính sách hiện tại có thể đang quá nới lỏng.

Các mô hình ước tính r-star đặt con số này quanh 0.84%–1.37%, trong khi dự báo dài hạn của Fed khoảng 1%.

Ông Powell cho biết Fed sẽ tạm ngừng để quan sát dữ liệu trước khi đưa ra quyết định tiếp theo. Thị trường cũng tin vào điều này và không kỳ vọng Fed cắt giảm tiếp trước tháng 6.

David Kelly của JPMorgan nhận định: “Họ đang tin vào câu chuyện năng suất AI. Đó là cách duy nhất để giải thích điều này.”

Nhưng nếu câu chuyện đó không thành hiện thực, Powell và người kế nhiệm sẽ phải đối mặt với hàng loạt thách thức vào năm 2026.