Khủng hoảng nhân sự ngoại giao Trung Quốc: Lưu Kiến Siêu bị bắt, ai sẽ thay thế Vương Nghị?

Chỉ hai năm sau vụ truất quyền bất ngờ của Bộ trưởng Ngoại giao Tần Cương, nhà ngoại giao cấp cao Lưu Kiến Siêu đã bị giam giữ vì những lý do không rõ ràng, theo một báo cáo của Wall Street Journal. Lưu đã đứng đầu Ban Đối ngoại Trung ương của Đảng Cộng sản, nơi thực hiện các hoạt động tiếp cận với các đảng phái chính trị và nhóm dân sự trên toàn thế giới, hoạt động song song với Bộ Ngoại giao.

Nếu Lưu bị loại bỏ, điều này sẽ tạo ra một khoảng trống lãnh đạo khác trong chính sách đối ngoại ngay khi Chủ tịch Tập Cận Bình đang cố gắng định vị Trung Quốc như một đối tác đáng tin cậy hơn Hoa Kỳ dưới thời Donald Trump. Hiện tại, Vương Nghị, người sẽ tròn 72 tuổi vào tháng 10 và đã vượt qua độ tuổi nghỉ hưu chính thức trước đây, vẫn giữ vai trò Bộ trưởng Ngoại giao và là người đứng đầu các vấn đề quốc tế của Đảng.

Vương — người đã trở lại vai trò Bộ trưởng Ngoại giao sau khi Tần bị truất quyền — hiện đang đảm nhận các công việc từng được chia sẻ bởi hai quan chức cấp cao trong nhiệm kỳ thứ hai của Tập, nghĩa là ông phải thực hiện cả việc lập kế hoạch và ngoại giao tuyến đầu.

“Không rõ ai sẽ và có thể thay thế Vương Nghị,” Dylan Loh, trợ lý giáo sư tại Đại học Công nghệ Nanyang ở Singapore, cho biết. “Điều này có thể gây ra một số vấn đề về tinh thần” nếu việc loại bỏ Lưu được xác nhận và làm suy giảm thêm chuyên môn chính sách đối ngoại hàng đầu của Bắc Kinh, ông nói.

Cả Bộ Ngoại giao Trung Quốc và Ban Đối ngoại Trung ương đều không phản hồi về tình trạng của Lưu.

Nếu Lưu thực sự bị loại bỏ chính thức, có khả năng lý do sẽ không bao giờ được công khai, nhưng khi các quan chức cấp cao Trung Quốc bị thẩm vấn, thường là do các vấn đề liên quan đến tham nhũng. Sự sụp đổ sắp tới của Lưu không rõ ràng trong lịch trình gần đây của ông. Các cuộc gặp gỡ mới nhất của ông, theo trang web của ban, bao gồm Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa và các Bộ trưởng Ngoại giao của Ấn Độ và Singapore.

Lưu “thẳng thắn và thân thiện một cách bất thường” đối với một quan chức Trung Quốc, Dexter Roberts, nghiên cứu viên cấp cao không thường trú tại Trung tâm Trung Quốc Toàn cầu của Atlantic Council, người từng tương tác với Lưu khi làm phóng viên nước ngoài tại Bắc Kinh, cho biết. Lưu “rõ ràng ủng hộ mối quan hệ tốt hơn với truyền thông phương Tây và phương Tây nói chung.”

Lưu, 61 tuổi, đã là một gương mặt quan trọng của Trung Quốc, đầu tiên trong những năm 2000 với tư cách là người phát ngôn Bộ Ngoại giao, và gần đây hơn trong vai trò của Đảng Cộng sản. Ông được biết đến là người ủng hộ cải cách và quan hệ tích cực với truyền thông phương Tây. Trong một sự kiện của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại năm ngoái, ông đã nhấn mạnh cách “cải cách và mở cửa” đã thay đổi Trung Quốc, cho phép ông, một đứa trẻ của thập niên 1960, chứng kiến “sự tương phản rõ rệt của cuộc sống trước và sau đó.”

Nếu Trung Quốc hiện đang tìm kiếm một người kế nhiệm Vương với tư cách là Bộ trưởng Ngoại giao, những người sau đây có thể nằm trong số các ứng cử viên tiềm năng — dựa trên việc xem xét các nhà ngoại giao sự nghiệp tại các cơ quan chính sách đối ngoại quan trọng của Trung Quốc, xem xét các yếu tố bao gồm tuổi tác, cấp bậc và kinh nghiệm.

Với tư cách là Thứ trưởng Ngoại giao điều hành từ năm 2023, Mã Triệu Húc đã giám sát các hoạt động hàng ngày tại Bộ — đầu tiên dưới thời Tần và sau đó dưới thời Vương. Sau khi không được chọn để kế nhiệm Tần, các nhà phân tích phần lớn dự đoán Mã sẽ phục vụ ở vị trí hiện tại cho đến khi nghỉ hưu. Nhưng sự thay đổi mới có thể khiến ông được xem xét lại. Mặc dù chức danh của ông là Thứ trưởng, cấp bậc chính thức của ông là “cấp Bộ trưởng.”

Lưu Hải Tinh là một ứng cử viên khác có cấp bậc “Bộ trưởng” đầy đủ, ông là Phó Giám đốc điều hành Văn phòng Ủy ban An ninh Quốc gia Trung ương, do trợ lý thân cận của Tập là Thái Kỳ đứng đầu. Cơ quan bí mật này được cho là giúp thực hiện tầm nhìn của Tập về “ngoại giao cường quốc.” Vị trí của Lưu cho thấy ông có sự tin tưởng từ lãnh đạo tối cao.

Tôn Vệ Đông, cựu đại sứ tại Ấn Độ, được thăng chức lên Thứ trưởng Ngoại giao vào năm 2022. Các nhà phân tích cho rằng ông dường như đang giám sát quan hệ với các quốc gia châu Á, một khu vực ngày càng quan trọng khi Tập ưu tiên “ngoại giao láng giềng.”

Một cựu người phát ngôn Bộ Ngoại giao, Hoa Xuân Oánh là một trong những gương mặt quen thuộc nhất với thế giới bên ngoài. Việc thăng chức của bà tương đối nhanh, trở thành Trợ lý Bộ trưởng vào cuối năm 2021 và Thứ trưởng Ngoại giao chưa đầy ba năm sau — khiến bà trở thành người trẻ nhất trong số các đồng nghiệp. Kinh nghiệm giám sát các vấn đề nghi thức lễ tân đã mang lại cho bà nhiều thời gian đối mặt với Tập. Việc thiếu kinh nghiệm làm đại sứ nước ngoài của Hoa có thể là một bất lợi.

Lục Kháng là Phó Giám đốc Ban Đối ngoại Trung ương của Đảng, nơi Lưu đứng đầu, và là một ứng cử viên thế hệ trẻ khác. Ông cũng từng làm người phát ngôn Bộ Ngoại giao trước khi đứng đầu phòng ban phụ trách Bắc Mỹ và Châu Đại Dương. Nhiệm kỳ 2022-24 của ông với tư cách là đại sứ tại Indonesia trùng với chuyến thăm của Tập tới quốc gia Đông Nam Á này và giai đoạn quan hệ giữa hai quốc gia được củng cố.