Mua trước trả sau đang thống trị thế giới

Burritos, đặt hàng trực tuyến vé xem nhạc hội Coachella và tiêm Botox. Đây không chỉ là những thứ thiết yếu đối với một số người tiêu dùng Mỹ—giờ đây tất cả đều có thể được mua bằng hình thức tài chính mua trước, trả sau (MTTS).

Những giao dịch mua sắm như thế thường là chủ đề bị chế giễu. Đối với một số người, trả góp bữa trưa là một hình thức tiêu dùng lố bịch. Những người khác thậm chí nhìn nhận vấn đề theo hướng tiêu cực hơn: cho vay vượt ra ngoài ranh giới của tài chính chính thống, nhắm vào những người vay vốn bấp bênh.

Tuy nhiên, cả sự chế giễu lẫn lo lắng đều không thể làm giảm sự tăng trưởng của ngành. Worldpay, một công ty thanh toán, cho biết MTTS chiếm 342 tỷ đô la chi tiêu trên toàn thế giới vào năm ngoái, tăng từ hơn 2 tỷ đô la một thập kỷ trước đó. Các công ty tài chính lâu đời hơn chẳng hạn như JPMorgan Chase và PayPal đã tham gia thị trường ngay khi các công ty MTTS đang đảm nhận những nhiệm vụ trước đây được giao cho các ngân hàng. Cơ hội cho MTTS trong các khoản vay doanh nghiệp với doanh nghiệp - một thị trường phân mảnh, lỗi thời - có thể thậm chí còn lớn hơn so với thị trường tiêu dùng. Và một thị trường mới đang nổi lên cho danh mục đầu tư nợ MTTS, được chứng khoán hóa và mua lại, thường bởi các nhà quản lý tài sản.

Ý tưởng về khoản vay ngay tại điểm bán hàng là một ý tưởng cũ. Năm 1856, Isaac Singer và Edward Clark, một bộ đôi doanh nhân, đã bắt đầu bán máy khâu trả góp và đạt được thành công lớn. Ngành công nghiệp hiện đại hoạt động theo cách tương tự. Khi khách hàng mua một sản phẩm bất kỳ với giá 100 đô la, họ có thể trả góp. Bên cho vay MTTS - có thể là Klarna, một công ty Thụy Điển, hoặc Affirm, một nhà cung cấp lớn của Mỹ - trả trước cho người bán, để đổi lấy một phần, chẳng hạn, 3 đô la. Điều này hiệu quả đối với các nhà bán lẻ, vì nó thúc đẩy doanh số bán hàng. Khách hàng có khả năng tiếp cận vốn vay chi tiêu nhiều hơn ít nhất 20% so với những người không có khả năng tiếp cận, ngay cả khi giá niêm yết vẫn giữ nguyên. Khách hàng trả nợ theo thời gian, thường là sáu tuần, thành bốn đợt và không lãi suất.

Biểu đồ: The Economist

Mặc dù ngành này gần đây đã đạt được thành công, nhưng vẫn có lý do để tin rằng nó vẫn đang ở giai đoạn đầu. Chưa đến 2% khách hàng của Bank of America sinh trước năm 1965 có khoản thanh toán MTTS chưa thanh toán, so với 10% khách hàng thuộc thế hệ Millennials và thế hệ Z của ngân hàng. Khi nhóm khách hàng trẻ tuổi chiếm tỷ lệ chi tiêu tiêu dùng cao hơn, thị trường này sẽ tiếp tục phát triển. Ở những quốc gia mà MTTS đã tồn tại lâu hơn, dịch vụ này góp phần tăng doanh số: hơn một phần năm doanh số được thực hiện trực tuyến tại Thụy Điển, so với chưa đến một phần mười sáu tại Mỹ. Các công ty địa phương và khu vực đang xuất hiện để cung cấp dịch vụ này: Addi ở Colombia, Atome ở Singapore, Tamara ở Ả Rập Xê Út.

Khi ngành này phát triển, ranh giới giữa MTTS và tài chính chính thống đang dần mờ nhạt. Klarna, một công ty tiên phong, đã hoạt động tại châu Âu từ năm 2017. Sebastian Siemiatkowski, đồng sáng lập kiêm giám đốc điều hành của công ty, cho biết ông muốn công ty trở thành một trợ lý tài chính kỹ thuật số được hỗ trợ bởi trí tuệ nhân tạo. Affirm đã ra mắt thẻ ghi nợ hai năm trước và gần đây đã chứng kiến sự gia tăng đột biến: công ty hiện báo cáo có gần 2 triệu chủ thẻ. Khách hàng có thể sử dụng thẻ tại các cửa hàng, thanh toán toàn bộ hoặc trả góp, đưa một phương thức tài chính đồng nghĩa với thương mại điện tử vào thế giới thực. Trong hai năm qua, cả hai gã khổng lồ MTTS đều đã được tích hợp vào ví kỹ thuật số của Apple và Google.

Các công ty tài chính lâu đời đang đi theo hướng ngược lại. PayPal bắt đầu cung cấp dịch vụ MTTS vào năm 2020, tận dụng mối quan hệ chặt chẽ với các nhà bán lẻ. Năm ngoái, gã khổng lồ thanh toán này đã xử lý 33 tỷ đô la chi tiêu MTTS; một con số mà công ty cho biết đang tăng trưởng khoảng 20% mỗi năm. Một số ngân hàng hiện cho phép khách hàng chia nhỏ các khoản thanh toán lớn sau khi mua hàng. Và các thỏa thuận gần đây của Klarna với các công ty thanh toán như Adyen, JPMorgan Payments và Stripe đồng nghĩa với việc dịch vụ của họ hiện được cung cấp cho hàng triệu người bán.

Một số công ty khởi nghiệp phát triển nhanh chóng hy vọng sẽ thâm nhập thị trường tín dụng thương mại, một thị trường rộng lớn mà các nhà cung cấp cho các công ty mua sản phẩm của họ vay tiền. Chỉ riêng các công ty Mỹ đã báo cáo khoảng 4.9 nghìn tỷ đô la các khoản phải trả thương mại, tức là số tiền nợ các công ty khác cho các vật tư mua chịu. Thị trường này có quy mô gấp khoảng bốn lần so với 1.2 nghìn tỷ đô la số dư thẻ tín dụng của Mỹ. Thị trường này cũng đã lỗi thời và chín muồi cho sự đổi mới. Các nhà cung cấp cho vay buộc phải tự đánh giá xem từng khách hàng của họ có đủ điều kiện tín dụng hay không, với rất ít thông tin để tiếp tục, và phải thúc đẩy người mua thanh toán.

Matthias Knecht, đồng sáng lập Billie, một công ty chuyên về các khoản vay MTTS doanh nghiệp với doanh nghiệp, cho rằng loại hình cho vay này chậm hơn thị trường tiêu dùng khoảng 15 năm. Richard Thornton, đồng sáng lập Hokodo, một công ty khởi nghiệp khác, tin rằng tác động tiềm tàng đến chi tiêu của doanh nghiệp lớn hơn so với người tiêu dùng do các công ty non trẻ có ít lựa chọn thay thế. Ông cho biết khi các công ty nhỏ tiếp cận được các gói vay MTTS, số lượng khoản vay tăng trung bình khoảng 40%.

Đối với các nhà cung cấp MTTS, việc mở rộng hoạt động cho vay càng nhanh càng tốt đồng nghĩa với việc duy trì bảng cân đối kế toán nhỏ. Ý tưởng về trái phiếu chứng khoán hóa kiểu burrito có thể bị chế giễu, nhưng thị trường tương đối mờ mịt dành cho danh mục đầu tư MTTS đang bùng nổ. Các nhà quản lý tài sản và các công ty đầu tư tư nhân đang thâu tóm nợ tin rằng họ đã tìm thấy một loại tài sản hấp dẫn, trong đó tài sản cơ bản đáo hạn nhanh. Vào tháng 10, Elliott Advisors, một chi nhánh tại Anh của một quỹ đầu cơ khổng lồ, đã mua lại danh mục cho vay trị giá 39 tỷ đô la của Klarna tại Anh. Năm 2023, KKR, một gã khổng lồ thị trường tư nhân, đã đồng ý mua tới 44 tỷ đô la nợ MTTS từ PayPal. Affirm đã phát hành khoảng 12 tỷ đô la chứng khoán được bảo đảm bằng tài sản. Một người trong cuộc của MTTS gọi thị trường này là "một cơn sốt ăn uống", nơi không có đủ nợ để đáp ứng nhu cầu.

Một số câu hỏi khó vẫn còn tồn tại đối với ngành công nghiệp đã bùng nổ trong thập kỷ qua - một giai đoạn không có suy thoái kéo dài. Câu hỏi quan trọng nhất trong số đó là liệu nó có tạo điều kiện cho việc vay nợ rủi ro của những người tiêu dùng sống vượt quá khả năng của họ hay không.

Khách hàng chắc chắn có thu nhập thấp hơn những người sử dụng thẻ tín dụng. Và đã có những tin tức đáng lo ngại. Tổn thất tín dụng tiêu dùng của Klarna đã tăng 17% so với cùng kỳ năm ngoái trong quý đầu tiên của năm nay. Nghiên cứu của Cục Dự trữ Liên bang cho thấy tỷ lệ người dùng MTTS thanh toán trễ đã tăng từ 15% năm 2021 lên 24% năm 2024.

Tuy nhiên, tỷ lệ vỡ nợ vẫn thấp hơn đáng kể so với các hình thức tín dụng tiêu dùng khác. Cục Bảo vệ Tài chính Người tiêu dùng (CFPB), một cơ quan quản lý, lưu ý rằng tỷ lệ vỡ nợ đối với các khoản vay MTTS là khoảng 2% từ năm 2019 đến năm 2022, so với 10% đối với nợ thẻ tín dụng của những người vay tương tự. Mặc dù tổn thất tín dụng của Klarna đã tăng trong năm qua, nhưng số dư của công ty cũng vậy. Tỷ lệ vỡ nợ chung của công ty thấp hơn mức trung bình của ngành.

Liệu một đống nợ tiêu dùng đang gặp khó khăn có thể bị che giấu ngoài tầm nhìn của các ngân hàng và nhà hoạch định chính sách? Một số bên cho vay lo ngại về việc vay chồng chất nợ (vay từ nhiều nguồn cùng một lúc). Việc vay gấp thếp như vậy có thể gây ra vòng xoáy đi xuống, khi người tiêu dùng vay ngày càng nhiều để trả hết các khoản vay trước đó. Tuy nhiên, một nghiên cứu khác của CFPB lại mang đến sự an tâm. Nghiên cứu phát hiện ra rằng các biện pháp giảm thiểu khó khăn tài chính - chẳng hạn như nợ luân chuyển trên thẻ tín dụng hoặc phí phụ thu trên các khoản vay thẻ tín dụng - không tăng sau khi sử dụng MTTS. Người dùng MTTS cũng không có nhiều khả năng vay từ các nguồn khác trong 18 tháng sau khi đồng ý trả góp.

Vào tháng 6, FICO, nhà cung cấp điểm tín dụng tiêu dùng chính của Mỹ, đã thông báo rằng họ sẽ bắt đầu cung cấp điểm dựa trên lịch sử MTTS của người vay. Julie May, một giám đốc điều hành tại FICO, lưu ý một phát hiện đáng ngạc nhiên từ nghiên cứu kéo dài một năm của họ với dữ liệu từ Affirm: đối với những người vay thường xuyên nhất, điểm tín dụng được cải thiện hoặc không thay đổi khi các khoản vay MTTS được đưa vào. Nghiên cứu ở Scandinavia cũng cho thấy kết quả tích cực tương tự. Christine Laudenbach thuộc Đại học Goethe Frankfurt và các đồng tác giả gần đây đã xem xét 1 triệu đơn xin vay vốn tại một ngân hàng Bắc Âu giấu tên sử dụng dữ liệu MTTS. Những khách hàng có lịch sử sử dụng MTTS, cũng như lịch sử trả nợ tốt, đã có thể vay với lãi suất trung bình thấp hơn 1.4 điểm phần trăm so với mức được đề xuất bởi xếp hạng tín dụng của họ.

Phán quyết cuối cùng về MTTS sẽ chỉ được đưa ra trong một cuộc suy thoái nghiêm trọng. Tuy nhiên, mặc dù người dùng còn trẻ và nhiều người mới bắt đầu vay vốn, vẫn có những lý do để lạc quan. Khi hình thức tài chính mới này ngày càng trở nên phổ biến, nó có vẻ an toàn và hữu ích hơn những gì những người chỉ trích nó vẫn tranh luận. Hãy mua ngay một chiếc burrito và đừng để ai phán xét bạn.