Omicron: Nhiều khả năng đã tồn tại và lan rộng trước khi bị phát hiện tại Nam Phi

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nói rằng ít nhất 23 quốc gia từ 5 trên 6 khu vực đã ghi nhận các ca nhiễm chủng Omicron, và nghĩ rằng con số này sẽ tiếp tục tăng.

Mỹ trở thành quốc gia thứ 24 xác nhận có ca nhiễm chủng Omicron. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), người bệnh này đã tiêm đủ 2 mũi. Ca thứ hai tại Mỹ, một nam giới từ bang Minnesota, cũng tiêm đủ 2 mũi, đã xuất hiện triệu chứng sau khi tham dự một hội nghị tại New York.

Các quốc gia và vùng lãnh thổ khác ghi nhận ca nhiễm chủng Omicron là Anh, Pháp, Israel, Bỉ, Hà Lan, Đức, Ý, Thụy Điển, Đan Mạch, Úc, Canada, Hồng Kông và một số nước nam châu Phi.

Mỹ, Anh, EU, cùng nhiều nơi khác, đã hủy bỏ nhiều chuyến bay từ các quốc gia nam Phi, hoặc yêu cầu cách ly nghiêm ngặt với những người đến từ vùng đó.

Động thái này đã nhận phản ứng mạnh từ phía Nam Phi và thu hút nhiều chỉ trích từ WHO, cho rằng hành động như vậy có thể khiến các quốc gia ghi nhận các chủng Covid mới thiếu minh bạch hơn.

Omicron đã tồn tại từ trước?

Chủng Omicron lần đầu tiên được phát hiện tại Nam Phi vào ngày 24/11. Mẫu bệnh phẩm đầu tiên được thu thập vào ngày 9/11.

Nhưng ngày càng có nhiều dấu hiệu cho thấy Omicron đã tồn tại tại các quốc gia khác trước khi Nam Phi cảnh báo với thế giới. Đang có rất nhiều ca nhiễm cộng đồng không có liên quan tới khu vực.

Như tại Anh, 9 ca nhiễm được truy nguồn gốc từ một sự kiện cá nhân vào ngày 20/11, và không một ai có tiền sử đi lại với khu vực nam châu Phi.

Sau đó, Hà Lan cũng ghi nhận chủng Omicron trong hai mẫu xét nghiệm trong các ngày 19-23/11 - trước khi chủng này được phát hiện tại Nam Phi và lệnh cấm bay được áp đặt. Ban đầu, hai chuyến bay từ Nam Phi được cho là đã đưa Omicron vào Hà Lan (hiện có tổng cộng 14 ca tại đây).

Đức cũng đã ghi nhận một ca ở Leipzig, và người nhiễm cũng không hề ra nước ngoài, hay tiếp xúc với ai từ nước ngoài về cả.

Bác sĩ Angelique Coetzee, chủ tịch Hiệp hội Y tế Nam Phi, người đã cảnh báo về chủng Omicron, nói rằng bà làm như vậy sau khi phát hiện nhiều bệnh nhân triệu chứng bất thường, khác với triệu chứng chủng delta.

Trong khi đó, Botswana, một trong số các quốc gia bị hạn chế đi lại, cho biết rằng họ ghi nhận ca nhiễm đầu tiên ở 4 người ngoại quốc nhập cảnh ngày 7/11, trong nhiệm vụ giám sát tình hình Covid tại đây. Họ không rõ 4 người này đến từ đâu.

Không từ châu Phi?

Trong một buổi họp báo tại văn phòng WHO châu Phi, các chuyên gia của Liên Hiệp Quốc trong khu vực đã nói rằng nguồn gốc của chủng mới vẫn chưa rõ, đồng thời chỉ trích các biện pháp hạn chế di chuyển với các quốc gia nam châu Phi.

“Hệ thống giám sát toàn cầu của chúng ta vẫn chưa hoàn thiện,” theo bác sĩ Abdou Salam Gueye, giám đốc tình huống khẩn cấp WHO châu Phi.

“Khi ta phát hiện biến thể hoặc virus mới, thường thì ta sẽ phát hiện sau vài tuần nó đã phát triển. Điều duy nhất có thể chắc chắn lúc này là quốc gia nào phát hiện được virus, quốc gia đó có hệ thống giám sát rất tốt. Nam Phi là một điển hình, và càng làm lệnh hạn chế di chuyển thêm phần thiếu hợp lý.”

Ông nói thêm rằng "không có gì bất ngờ" khi các ca nhiễm mới đang được phát hiện tại Châu Âu.

“Ta chỉ có thể biết thêm được về nguồn gốc của Omicron bằng cuộc điều tra của chúng tôi.”

Đồng nghiệp của ông Gueye, bác sĩ Nicksy Gumede-Moeletsi, nhà virus học cao cấp tại WHO châu Phi, nói rằng số quốc gia có biến thể Omicron đang tăng theo từng ngày.

“Phần lớn các quốc gia ghi nhận biến thể mới lại không hề ở châu Phi, nên ta không biết được nó bắt nguồn từ đâu, và cần bằng chứng khoa học để nghiên cứu thêm về tiến hóa phân tử của Omicron.”

Các chuyên gia châu Âu cũng đồng ý rằng Omicron đã tồn tại lâu hơn, và phân bố rộng hơn.

“Ta vẫn chưa rõ nguồn gốc của nó, kể cả điểm đầu tiên nó bắt đầu lây ra,” theo Moritz Kraemer từ Đại học Oxford. “Một phần của việc này là do hệ thống giám sát còn hạn chế tại một số quốc gia.”

“Tôi không nghĩ rằng chủng mới vẫn chưa bùng phát rộng trước khi bị phát hiện,” tuy nhiên, Kraemer dự báo sẽ có nhiều quốc gia nhiễm chủng mới này hơn.

Các chuyên gia cũng đang dự báo chủng Omicron sẽ lan tỏa nhanh hơn với những tín hiệu tại Nam Phi, khi 74% mã gen được giải trình tự đều thuộc chủng mới.

Lawrence Young, giáo sư ung thư học tại Đại học Warwick, nói rằng “không bất ngờ gì khi chủng Omicron đã lan rộng hơn và lâu hơn những gì được báo cáo.”

Một số nhà dịch tễ học suy đoán rằng biến thể Omicron có thể đã bắt đầu lan rộng từ khoảng cuối tháng Mười.

Paul Hunter, giáo sư y học tại Trường Y Norwich, Đại học East Anglia, cho biết khi mẫu bệnh phẩm đầu tiên được thu thập vào ngày 9/11 tại Nam Phi, “virus phải lây lan từ trước, trừ khi virus đã biến đổi ngay trong ca nhiễm đầu tiên.”

Trong khi đó, Danny Altmann, giáo sư miễn dịch học tại Đại học Hoàng gia London, nói rằng rất có khả năng chủng Omicron đã lây lan trước tháng Mười Một, và không có nhiều bằng chứng Nam Phi là điểm xuất phát.