Bối cảnh

Sau nhiều tháng chịu áp lực từ công chúng mong muốn tổ chức này chuyển đổi từ tổ chức phi lợi nhuận thành một doanh nghiệp kiếm tiền truyền thống hơn, OpenAI đã quyết định "quay đầu" nhưng tình hình không đơn giản. Trong khi chủ sở hữu ChatGPT vẫn có ý định thành lập một công ty vì lợi ích cộng đồng (public benefit corporation - PBC) nhằm thu hút nhà đầu tư hơn, hoạt động kinh doanh tổng thể vẫn sẽ tiếp tục được giám sát bởi pháp nhân phi lợi nhuận của OpenAI.

Nỗ lực tái cấu trúc phản ánh tham vọng kinh doanh ngày càng lớn của OpenAI và lượng vốn đáng kể cần thiết để xây dựng các hệ thống trí tuệ nhân tạo tiên tiến. Tuy nhiên, OpenAI đã vấp phải sự phản đối từ các cựu nhân viên, học giả và đối thủ, bao gồm cả Elon Musk, người đã bày tỏ lo ngại về việc công ty ưu tiên lợi nhuận hơn là phát triển AI an toàn.

Vậy PBC là gì, và sự thay đổi trạng thái này sẽ ảnh hưởng như thế nào đến hoạt động của OpenAI?

Công ty vì lợi ích cộng đồng là gì?

Chỉ định này được thiết kế theo luật của Delaware và cho phép các pháp nhân vì lợi nhuận theo đuổi các mục tiêu song song liên quan đến việc cải thiện xã hội. Giám đốc và người quản lý của PBC phải cân bằng lợi ích của cổ đông với lợi ích của những người "bị ảnh hưởng đáng kể bởi hoạt động của công ty" và lợi ích công cộng được xác định trong điều lệ công ty. Giám đốc không có nghĩa vụ ưu tiên một tổ hợp lợi ích hơn các tổ hợp lợi ích khác.

Tại sao lại thành lập PBC?

Bởi vì cấu trúc PBC cho phép các công ty tự do theo đuổi các mục tiêu xã hội và tài chính song song. Điều đó có thể giúp các công ty tài trợ cho các khoản đầu tư lớn của mình dễ dàng hơn, đồng thời vẫn giữ vững lập trường trước áp lực từ các nhà đầu tư muốn công ty đi chệch khỏi sứ mệnh xã hội và ưu tiên lợi nhuận tài chính cao hơn.

Điều này so với cấu trúc hiện tại của OpenAI như thế nào?

OpenAI hiện đang hoạt động theo cấu trúc lai, trong đó OpenAI Inc. là một tổ chức phi lợi nhuận và OpenAI LLC, trong đó gã khổng lồ phần mềm Microsoft Corp. là một cổ đông thiểu số, đóng vai trò là công ty con kinh doanh sinh lãi trực thuộc OpenAI LLC. Cấu trúc này bao gồm mô hình "lợi nhuận giới hạn" (capped-profit), trong đó các nhà đầu tư đồng ý giới hạn mức lợi nhuận tài chính tối đa của họ trong khi tuân thủ các mục tiêu từ thiện của tổ chức phi lợi nhuận.

Theo kế hoạch sửa đổi, OpenAI sẽ chuyển công ty con kinh doanh sinh lợi thành PBC và loại bỏ giới hạn về lợi nhuận tài chính, một động thái có khả năng thu hút các nhà tài trợ hiện tại và tương lai – ngay cả khi pháp nhân phi lợi nhuận vẫn giữ quyền kiểm soát. "Khi chúng tôi xem xét các lựa chọn khác nhau, chúng tôi chắc chắn muốn một thứ gì đó phù hợp với các nhà đầu tư, hoặc ít nhất là đủ phù hợp để họ vui lòng tiếp tục tài trợ cho chúng tôi ở mức độ mà chúng tôi nghĩ là cần thiết," Giám đốc điều hành OpenAI Sam Altman nói trong cuộc gọi với các phóng viên vào tháng Năm.

Tuy nhiên, cấu trúc quản trị vẫn đang được hoàn thiện. Theo kế hoạch mới, tổ chức phi lợi nhuận sẽ có một hội đồng quản trị riêng với công ty vì lợi nhuận, nhưng ban đầu cả hai sẽ bao gồm các giám đốc hiện tại của tổ chức phi lợi nhuận. Theo thời gian, tổ chức phi lợi nhuận sẽ có thể chọn thành viên hội đồng quản trị cho công ty vì lợi nhuận. Nhưng vẫn đang được xác định liệu tổ chức phi lợi nhuận có thể sa thải các giám đốc hoặc giám đốc điều hành của công ty vì lợi nhuận của OpenAI hay không, Bloomberg News đã đưa tin, dẫn lời một người quen thuộc với vấn đề. Đó là một chi tiết quan trọng, vì chính một phiên bản trước đây của hội đồng quản trị tổ chức phi lợi nhuận đã tạm thời sa thải Altman khỏi vị trí CEO hơn một năm trước.

Nhược điểm của PBC là gì?

PBC không bắt buộc phải sử dụng bất kỳ tiêu chuẩn độc lập nào để đánh giá việc tuân thủ các mục tiêu xã hội hoặc môi trường của họ, vì vậy điều này có thể dẫn đến các cáo buộc "rửa đạo đức" (ethics washing).

Đây là một chủ đề nhạy cảm đối với OpenAI, công ty đang chịu áp lực mâu thuẫn để cân bằng mục tiêu xây dựng "trí tuệ nhân tạo an toàn và có lợi vì lợi ích nhân loại" trong khi vẫn thu được lợi nhuận từ các khoản đầu tư lớn vào năng lực tính toán.

PBC là một loại hình pháp nhân khá mới, vì vậy chưa rõ tòa án sẽ diễn giải và đo lường các yêu cầu về việc vừa gia tăng lợi nhuận vừa gia tăng lợi ích xã hội như thế nào đối với OpenAI. Chỉ những cổ đông sở hữu ít nhất 2% cổ phần của công ty mới có thể kiện công ty nếu công ty không tuân thủ cam kết vì lợi ích công cộng của mình.

Có những ai khác cũng đang hoạt động dưới dạng PBC?

Cấu trúc này đã trở nên phổ biến trong các công ty AI mới nổi mà người quản lý muốn kiếm lợi nhuận, đồng thời ứng phó với những lo ngại của công chúng rằng công nghệ này gây ra mối đe dọa cho nhân loại. Anthropic, một công ty AI được thành lập vào năm 2021 dưới dạng PBC, có sứ mệnh công khai là "xây dựng các hệ thống AI đáng tin cậy, có thể giải thích và điều khiển được." xAI của Elon Musk cũng là một PBC.

Các ví dụ nổi bật khác về PBC ngoài ngành công nghệ là thương hiệu giày Allbirds và công ty kính mắt Warby Parker. Nhưng cách tiếp cận của OpenAI khác biệt do quyền lực liên tục của tổ chức phi lợi nhuận của nó.