Trung Quốc ráo riết mở rộng kho dầu chiến lược, chuẩn bị cho rủi ro địa chính trị leo thang

Trung Quốc đang đẩy mạnh việc xây dựng các kho dự trữ dầu với tốc độ nhanh, như một phần trong chiến lược tăng cường tích trữ dầu thô. Động thái này trở nên cấp bách hơn kể từ khi cuộc xâm lược Ukraine của Nga làm đảo lộn dòng chảy năng lượng toàn cầu — và đã tăng tốc rõ rệt trong năm nay, theo dữ liệu công khai, cùng nhận định của các nhà giao dịch và chuyên gia trong ngành.

Các tập đoàn dầu khí quốc doanh như Sinopec và CNOOC dự kiến sẽ bổ sung ít nhất 169 triệu thùng sức chứa tại 11 địa điểm trong giai đoạn 2025–2026, theo thông tin từ các nguồn công khai bao gồm báo cáo nội bộ, tài liệu chính phủ và trang web doanh nghiệp. Trong số này, khoảng 37 triệu thùng đã được hoàn thiện, theo các nguồn tin thân cận. Khi đi vào hoạt động, các cơ sở mới có thể lưu trữ lượng dầu thô nhập khẩu ròng của Trung Quốc trong khoảng hai tuần, theo tính toán của Reuters dựa trên dữ liệu thương mại — một con số đáng kể đối với quốc gia nhập khẩu dầu lớn nhất thế giới.

Việc mở rộng dự trữ của Bắc Kinh — được S&P Global Commodity Insights ước tính đạt trung bình 530,000 thùng/ngày tính đến nay trong năm 2025 — đã góp phần hỗ trợ giá dầu, vốn chịu áp lực khi nhóm OPEC+ dần cắt giảm sản lượng. Các nhà giao dịch và tổ chức tư vấn dự báo hoạt động tích trữ, được thúc đẩy bởi mức giá dầu Brent gần đây dưới 70 USD/thùng, sẽ kéo dài ít nhất đến hết quý I năm 2026.

Sự phụ thuộc lớn vào nguồn dầu nhập khẩu — chủ yếu vận chuyển bằng tàu — được xem là một điểm yếu chiến lược mà Bắc Kinh đang tìm cách khắc phục bằng cách mở rộng kho dự trữ, đa dạng hóa nguồn cung và thúc đẩy sản xuất trong nước. Song song đó, Trung Quốc đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo và điện hóa phương tiện, trong bối cảnh nhu cầu xăng dầu và diesel bắt đầu giảm.

Tiến độ xây dựng các kho dự trữ đang tăng mạnh. Tổng dung tích bổ sung dự kiến trong năm nay và năm tới gần bằng 180–190 triệu thùng, tương đương lượng kho được bổ sung trong năm năm trước, theo ước tính của Vortexa và Kpler. Tuy nhiên, do tính bảo mật cao, danh sách các kho dự trữ của Trung Quốc có thể chưa đầy đủ, và tình trạng thực tế của các dự án vẫn có thể thay đổi.

Bắc Kinh khởi động việc xây dựng kho dự trữ dầu chiến lược (SPR) đầu tiên vào năm 2006, nhưng làn sóng mở rộng gần đây bắt nguồn từ cuộc khủng hoảng năng lượng sau khi Nga xâm lược Ukraine năm 2022. Sự kiện này đã dẫn đến các lệnh trừng phạt diện rộng, làm gián đoạn nguồn cung từ Moscow và phơi bày sự dễ tổn thương trong chuỗi nhập khẩu dầu của Trung Quốc, theo các nhà giao dịch và phân tích.

Từ cuối năm 2023, Bắc Kinh đã âm thầm ban hành các chỉ đạo tăng cường tích trữ dầu, theo nhiều nguồn trong ngành. Energy Aspects (London) cho biết hồi tháng 7 rằng Trung Quốc đã ra lệnh mua 140 triệu thùng dầu cho các kho dự trữ chiến lược, với thời gian giao hàng kéo dài đến tháng 3/2026.

“Chiến lược tích trữ của Trung Quốc luôn nhằm đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia cho nền kinh tế phụ thuộc mạnh vào nhập khẩu dầu thô,” bà June Goh, chuyên gia tại Sparta Commodities (Singapore), nhận định. “Chương trình này càng trở nên cấp thiết trong năm nay, khi rủi ro địa chính trị leo thang liên quan đến Nga và Iran,” bà nói thêm, đề cập đến nguy cơ gián đoạn nguồn cung.

Trung Quốc hiện là khách hàng mua dầu thô lớn nhất của cả Nga và Iran.

Ranh giới mờ giữa kho chiến lược và thương mại

Kho dự trữ của chính phủ Trung Quốc bao gồm cả các địa điểm SPR chính thức và kho lưu trữ thương mại mới hơn. Theo các chuyên gia, cả hai loại này đều được xem là nguồn dự trữ khẩn cấp, trong đó các kho thương mại được vận hành linh hoạt hơn dưới sự giám sát của Cục Quản lý Lương thực và Dự trữ Chiến lược Quốc gia. Điều này cho phép các nhà máy lọc dầu nhà nước xoay vòng lượng dầu lưu trữ phục vụ nhu cầu thị trường.

Một đạo luật ban hành tháng 1 vừa qua đã hợp nhất hệ thống dự trữ quốc gia, bao gồm cả kho của chính phủ và thương mại, đồng thời yêu cầu doanh nghiệp duy trì “trách nhiệm xã hội” trong việc tích trữ theo quy định nhà nước.

Mọi kho dự trữ đều do các bộ phận chuyên trách thuộc doanh nghiệp dầu quốc doanh quản lý, dưới sự giám sát của cơ quan dự trữ quốc gia — đơn vị giữ quyền sở hữu toàn bộ, theo hai nguồn trong ngành.

Tại tỉnh Shaanxi, hai cơ sở đang được xây dựng với tổng sức chứa 11 triệu thùng, được chính quyền địa phương mô tả là một phần của dự án dự trữ nhà nước, theo truyền thông Trung Quốc. Trên đảo Hainan, một kho chứa 20 triệu thùng do Sinopec vận hành cũng được truyền thông nhà nước xác nhận là “kho thương mại đóng góp cho dự trữ quốc gia”.

Tham vọng dự trữ dài hạn

Lần cập nhật công khai cuối cùng của Bắc Kinh về dung tích kho dự trữ là năm 2017, khi Cục Thống kê Quốc gia cho biết Trung Quốc đã xây dựng chín cơ sở lưu trữ với tổng dung tích 238 triệu thùng.

Tháng 8 vừa qua, Liên đoàn Công nghiệp Dầu khí và Hóa dầu Trung Quốc được trích dẫn trên truyền thông nhà nước cho biết dung tích kho dự trữ nhà nước nên được mở rộng lên trên 1 tỷ thùng, tương đương ba tháng nhập khẩu ròng, song chưa nêu rõ thời hạn.

Mục tiêu này tương đương với yêu cầu của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), vốn khuyến nghị các thành viên duy trì lượng dự trữ tối thiểu 90 ngày nhập khẩu ròng — dù Trung Quốc không phải là thành viên IEA.

Hai nguồn thương mại cho biết Bắc Kinh đang xem xét mở rộng dự trữ lên đủ sáu tháng nhập khẩu, tương đương khoảng 2 tỷ thùng.

Để so sánh, Mỹ hiện nắm giữ 404 triệu thùng dầu thô trong kho dự trữ chiến lược (tính đến cuối tháng 8), dù là nhà sản xuất dầu lớn nhất thế giới và là nước xuất khẩu ròng kể từ năm 2019.

Theo Kpler, tổng lượng dầu dự trữ trên đất liền của Trung Quốc (bao gồm nhà nước và tư nhân) đạt 799 triệu thùng vào đầu tháng 9 — tăng 109 triệu thùng so với đầu năm 2023. Trong khi đó, Vortexa ước tính lượng dầu do các công ty nhà nước kiểm soát đạt 735 triệu thùng, tăng 73 triệu thùng cùng kỳ.

Không nằm trong các con số này là lượng dầu lưu trữ tại bốn cơ sở SPR ngầm dưới lòng đất, mà Reuters từng báo cáo năm 2021 có sức chứa 110 triệu thùng.