Vì sao khủng hoảng chính trị tại Thổ Nhĩ Kỳ là mối quan tâm hàng đầu của cộng đồng quốc tế?

Kể từ sự sụp đổ của Đế chế Ottoman, con đường phát triển của Thổ Nhĩ Kỳ đã hiện thực hóa một mô hình đầy thuyết phục: một quốc gia cộng hòa dân chủ, thế tục với đa số dân theo đạo Hồi, đang vững bước trong kỷ nguyên hiện đại. Thế nhưng, dưới thời cai trị 22 năm của Recep Tayyip Erdoğan, mô hình này đã dần tan rã. Các thể chế dân chủ bị xói mòn nghiêm trọng, tiếng nói bất đồng bị hình sự hóa, và hệ thống tư pháp bị biến thành công cụ quyền lực. Sự suy thoái dân chủ này đã làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng kinh tế và gieo rắc nỗi tuyệt vọng trong lòng người dân.

Kể từ khi đảm nhận vị trí thị trưởng Istanbul vào năm 2019, bản thân tôi đã không ngừng tìm kiếm con đường thay thế. Đối lập với chủ nghĩa dân túy độc đoán của Erdoğan - đầy lời hứa nhưng thiếu thực thi - chúng tôi đã kiến tạo điều mà tôi gọi là "chủ nghĩa phát triển vì nhân dân": một mô hình dân sự đặt nền tảng trên phẩm giá con người, giải pháp thiết thực và niềm tin công chúng. Tầm nhìn này được khẳng định mạnh mẽ vào năm 2024 khi tôi vinh dự được bầu làm thị trưởng Istanbul - thành phố với 16 triệu cư dân - lần thứ ba. Chiến thắng của chúng tôi là một phần trong thành công toàn diện trên cả nước của đảng Nhân dân Cộng hòa (CHP). Thông điệp từ cuộc bầu cử vang lên rõ ràng: người dân Thổ Nhĩ Kỳ đã sẵn sàng cho một chương mới.

Khi sự ủng hộ từ công chúng ngày càng dâng cao, tôi đã công bố ứng cử vào vị trí tổng thống. Thế nhưng, thay vì tôn trọng xu hướng dân ý này, chính quyền đã đẩy mạnh chiến dịch đàn áp. Họ bao vây chính quyền thành phố chúng tôi bằng vô số cuộc điều tra và đe dọa nhằm cản trở các dịch vụ công. Bằng đại học của tôi - được cấp từ hơn ba thập kỷ trước và là điều kiện bắt buộc cho ứng viên tổng thống - đã bị thu hồi một cách võ đoán. Sau đó, vào ngày 19 tháng 3, chỉ bốn ngày trước khi ứng cử của tôi được chính thức xác nhận, hàng trăm cảnh sát đã vây kín nhà riêng của tôi. Tôi bị bắt giữ với những cáo buộc vô căn cứ về tham nhũng và hỗ trợ khủng bố, cùng với hơn 100 người khác, bao gồm các cố vấn thân cận và đồng sự trong bộ máy hành chính thành phố.

Tôi đang viết những dòng này từ một phòng giam tại nhà tù Silivri, nơi cũng đang giam giữ nhiều quan chức dân cử, học giả, nhà báo và nhà hoạt động khác. Tôi bị giam cầm dựa trên lời khai mơ hồ từ một nhóm nhỏ những người được gọi là "nhân chứng bí mật". Không có bản án nào được tuyên đối với tôi. Tôi là một tù nhân chính trị.

Việc đưa tôi vào sau song sắt không phải là chiến thắng cho Erdoğan. Ngược lại, hành động này đã thổi bùng ngọn lửa thức tỉnh trong lòng người dân. Sinh viên là những người đầu tiên xuống đường. Hàng trăm nghìn người đã tham gia - tổ chức các cuộc biểu tình từ cấp cơ sở và phát động chiến dịch tẩy chay đối với các phương tiện truyền thông và doanh nghiệp gắn liền với mạng lưới bảo trợ của Erdoğan. Hơn 15 triệu công dân đã tham gia vào các cuộc bầu cử sơ bộ mở của CHP để đề cử tôi làm ứng viên tổng thống. Đây chính là tiếng nói tập thể đòi quyền cho tương lai dân chủ của đất nước chúng tôi.

Nỗ lực của chính quyền nhằm vô hiệu hóa vai trò của tôi đã tạo ra một cuộc khủng hoảng nhân tạo, buộc ngân hàng trung ương phải đốt cháy nguồn dự trữ để cứu vãn đồng lira Thổ Nhĩ Kỳ. Những chính sách kinh tế từng được quảng bá là sự trở lại với "lý trí" sau cơn suy thoái suýt sụp đổ năm 2023 đã nhanh chóng bị hy sinh để đổi lấy sự tồn tại chính trị.

Sự ổn định của Thổ Nhĩ Kỳ chưa bao giờ chỉ là vấn đề của riêng công dân nước này. Với tư cách là quân đội lớn thứ hai của NATO, quốc gia thành viên của Hội đồng châu Âu, và ứng viên lâu năm cho vị trí thành viên EU, định hướng chính trị của chúng tôi đóng vai trò trung tâm đối với an ninh của châu Âu, liên minh xuyên Đại Tây Dương cùng khu vực Trung Đông và Kavkaz mở rộng. Cuộc chiến ở Ukraine đã cho thấy tầm quan trọng cấp bách của sự phối hợp chiến lược trên toàn cung địa chính trị này. Những diễn biến tại Syria và thảm kịch đang diễn ra ở Gaza minh chứng cho việc bất ổn có thể lan rộng qua biên giới nhanh chóng đến thế nào.

Trong mỗi bối cảnh này, một Thổ Nhĩ Kỳ dân chủ và thế tục không chỉ hữu ích - mà còn là yếu tố không thể thiếu. Khi EU đang nỗ lực tự củng cố trước những thách thức ngày càng gia tăng, sự hiện diện của một Thổ Nhĩ Kỳ dân chủ là điều không thể thiếu. Một chế độ bịt miệng thanh niên, đàn áp tiếng nói bất đồng và cai trị bằng sợ hãi chỉ khiến bất ổn khu vực thêm sâu sắc.

Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang tái cấu trúc, vị trí địa lý và nền tảng công nghiệp của chúng tôi biến Thổ Nhĩ Kỳ thành đối tác tự nhiên. Tuy nhiên, tiềm năng này chỉ có thể được khai phóng nếu đất nước được điều hành bởi những chính sách kinh tế đáng tin cậy, minh bạch và dựa trên nguyên tắc. Nếu không, niềm tin của nhà đầu tư sẽ tan biến và dòng vốn sẽ chảy về nơi khác.

Trong hơn hai thế kỷ qua, người dân Thổ Nhĩ Kỳ đã không ngừng đấu tranh cho chủ nghĩa hiến pháp, đại diện dân sự và công lý - phá bỏ huyền thoại cho rằng chủ nghĩa độc đoán là điều kiện tự nhiên của Thổ Nhĩ Kỳ. Sự đoàn kết dân chủ trên toàn cầu giờ đây là yếu tố thiết yếu để xây dựng tương lai chung của chúng ta. Làn sóng thoái trào dân chủ toàn cầu có thể đã khởi đầu tại Thổ Nhĩ Kỳ. Tôi tin tưởng rằng làn sóng phản kháng cũng sẽ bắt đầu từ đây.