Vị thế tiền điện tử của Trung Quốc: có thể trở thành thách thức lớn đối với Bitcoin, và thậm chí là cả Đô la Mỹ

Người dân ở Trung Quốc không còn xa lạ gì với các phương thức thanh toán điện tử - việc di chuyển và mua sắm ở Thượng Hải và Bắc Kinh cùng với các ứng dụng smartphone như Alipay hay Wechat Pay trở nên dễ dàng hơn so với việc mang theo những túi tiền đầy nhân dân tệ. Hiện nay chính phủ Trung Quốc đã bắt đầu một chương trình thử nghiệm cho phiên bản kỹ thuật số của đồng tiền pháp định – với khả năng mở rộng thử nghiệm tại thế vận hội mùa đông vào Bắc Kinh năm 2022. Một số chuyên gia cho rằng đồng nhân dân tệ ảo có thể tăng cường sức mạnh lên hệ thống tài chính quốc gia và một ngày nào đó có thể ảnh hưởng tới cả nền kinh tế thế giới.

Hầu hết tiền tệ đều chuyển đổi xung quanh hệ thống điện tử, chỉ là đi vào tài khoản tín dụng và tài khoản ghi nợ ở các ngân hàng khác nhau. Tiền kỹ thuật số của Trung Quốc được thiết kế để trở thành phiên bản điện tử của tiền giấy, hoặc tiền xu: nó chỉ tồn tại trong ví kỹ thuật số trên điện thoại thông minh thay vì ví tiền thông thường. Giá trị của tiền ảo này sẽ được bảo đảm bởi nhà nước. Tiền ảo sẽ nhanh hơn và dễ sử dụng hơn tiền giấy, đồng thời cung cấp cho chính quyền Trung Quốc một mức độ kiểm soát lớn chưa từng thấy ở tiền mặt thông thường.

Chương trình thử nghiệm bắt đầu vào tháng Tư, với sự ra mắt hạn chế tại các thành phố Thâm Quyến, Tô Châu, Thành Đô và Xiong’an – một thành phố thông minh mới đang trong quá trình xây dựng, nằm ở phía Tây Nam Bắc Kinh, thành lập bởi chủ tịch Tập Cận Bình. Truyền thông địa phương cho biết, một số lượng tiền ảo đã được phân phối dưới dạng trợ cấp giao thông.

Có một điều quan trọng mà các nhà chức trách cần lưu ý là tiền kỹ thuật số sẽ không gây ra hiệu ứng chèn lấn đối với các loại tiền tệ khác, chẳng hạn như tiền gửi ngân hàng. Các ngân hàng cũng cần có các khoản tiền gửi đó để gia hạn tín dụng cho người vay. Hệ thống tiền ảo này cũng có khả năng cạnh tranh với 2 gã khổng lồ công nghệ lớn nhất Trung Quốc là Alibaba Group Holding Ltd. và Tencent Holdings Ltd., tương ứng với hai công cụ thanh toán là Alipay và WeChat.

Đó là một phần của quan điểm. Việc thanh toán cho tiêu dùng sử dụng các ứng dụng di động của các công ty công nghệ lớn chiếm 16% GDP của Trung Quốc, so với chưa đến 1% tại Mỹ và Anh. Các nhà hoạch định chính sách đã bày tỏ những quan ngại khi phần lớn hệ thống tài chính nằm trong tay của 1 số công ty. "Những công ty công nghệ này mang đến cho chúng tôi rất nhiều thách thức và rủi ro tài chính.”, thống đốc Ngân hàng Trung ương Trung Quốc ông Dịch Cương cho biết vào hội nghị năm ngoái. "Như các bạn thấy, trong trò chơi này, kẻ chiến thắng sẽ có được tất cả, vì vậy độc quyền một thách thức.”

Trong khi đó sự phổ biến của các đồng tiền điện tử như Bitcoin và Ether, tạo ra nguy cơ về các hoạt động kinh tế ngầm khổng lồ vượt xa sự kiểm soát của các nhà hoạch định chính sách. Trung Quốc, trong những năm gần đây, đã đẩy lui việc sử dụng các đồng tiền như vậy nhưng cũng đã rất nhanh trong việc nhìn thấy những tiềm năng từ chúng – miễn là có sự kiểm soát. Trung Quốc bắt đầu nghiên cứu việc phát hành một đồng tiền kỹ thuật số của riêng họ kể từ năm 2014. “Đằng sau nó là một ý chí chính trị mạnh mẽ.”, Andrew Polk, người đồng sáng lập và trưởng bộ phận nghiên cứu kinh tế tại Trivium China cho biết. “Họ thấy đây là cơ hội trở thành nhà lãnh đạo toàn cầu.”

Trong khi tiền điện tử mất nhiều năm để trở thành đồng tiền quốc dân, các động thái mới đây của Trung Quốc đã gây ra lo ngại về một mối đe dọa mới lên trạng thái thống trị tài chính của Hoa Kỳ. Aditi Kumar và Eric Rosenbach của Trường Harvard Kennedy, viết cho bộ Ngoại giao vào tháng Năm, lập luận rằng phiên bản kỹ thuật số của đồng nhân dân tệ có thể cho phép Iran và các quốc gia khác tránh các lệnh trừng phạt hoặc chuyển tiền bất hợp pháp mà không bị chính phủ Hoa Kỳ phát hiện. Một ngày nào đó tiền kỹ thuật số có thể được chuyển qua biên giới mà không cần thông qua hệ thống thanh toán quốc tế dựa trên đô la Mỹ.

Không phải ai cũng lo lắng như vậy. Cựu Bộ trưởng Tài chính Henry Paulson đã viết, cũng cho Bộ Ngoại giao, rằng mặc dù với kế hoạch của Trung Quốc, mối đe dọa lên vị thế đồng đô la Mỹ, vốn là đồng tiền được ưa chuộng sử dụng trên thế giới, là “một vấn đề không nghiêm trọng”. Ngay cả khi một đồng nhân dân tệ kỹ thuật số chứng tỏ tính di động cao trên toàn thế giới, đồng bạc xanh vẫn được tin tưởng rộng rãi, và dầu và các mặt hàng quan trọng khác vẫn được định giá bằng USD.

Khi đồng tiền kỹ thuật số này được đưa vào sử dụng, các cá nhân có thể trao đổi nó thông qua ví kỹ thuật số. Họ sẽ không cần tài khoản ngân hàng. Điều đó có thể giúp được 225 triệu người Trung Quốc, số người này không thể tiếp cận được với ngân hàng. Ở khu vực nông thôn, phân phối và trao đổi bằng tiền điện tử có thể giúp thúc đẩy sự phát triển và giảm những gian lận tài chính do có sự kiểm soát của chính phủ.

PBOC, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc có thể kiểm soát được tiền sẽ đi đâu. PBOC cũng chỉ ra rằng họ có thể đặt giới hạn về quy mô của một số giao dịch hoặc thậm chí yêu cầu cuộc hẹn trước đối với những giao dịch lớn. Một số người băn khoăn liệu các khoản thanh toán có thể được liên kết với hệ thống tín nhiệm xã hội mới không, trong đó những công dân có hành vi mẫu mực là những người được liệt kê trong danh sách với những đặc quyền, trong khi những kẻ phạm tội và các vi phạm khác sẽ bị bỏ lại phía sau. “Mục tiêu của Trung Quốc không phải là giúp thanh toán thuận tiện hơn mà là thay thế tiền mặt và kiểm soát người dân chặt chẽ hơn so với những gì họ đã và đang làm.”, theo một nhà đầu tư tiền điện tử, viết bài cho Bloomberg.

Dù cho đồng tiền điện tử này có được phổ biến khắp đất nước, vẫn chưa có minh chứng rõ ràng liệu nó có được phép thanh toán ngoài biên giới hay không. Đồng tiền có thể mang lại sức hấp dẫn đối với phương thức thanh toán quốc tế an toàn cùng với việc chuyển khoản tức thời. Các giao dịch ngoại hối hiện tại mất 1 tới 2 ngày làm việc để thông qua. Một đồng nhân dân tệ điện tử phổ biến có thể khuyến khích các quốc gia và người dân nước ngoài tham gia vào làn sóng công nghệ của Trung Quốc, và thậm chí là sử dụng đồng tiền của họ. “Rất có khả năng các nước khác sẽ làm giống Trung Quốc, và lợi thế của người đi tiên phong sẽ trở thành một hiệu ứng mạnh mẽ.”, theo Mathew Graham, CEO của Sino Global Capital, một công ty tư vấn về công nghệ blockchain. “Đó sẽ là kịch bản tốt nhất dành cho Trung Quốc.”

Đồng thời Trung Quốc có thể cảnh giác với bất cứ sự lách luật nào do có thể kiểm soát tiền tệ, nhằm mục đích giữ cho người dân không di chuyển một khối lượng tài sản đáng kể ra khỏi phạm vi lãnh thổ. Những biện pháp kiểm soát này được thắt chặt kể từ khi đồng nhân dân tệ mất giá vào năm 2015. Da Hongfei, người sáng lập nền tảng blockchain Neo, cho biết Ngân hàng Trung ương có thể tách một phần của đồng tiền kỹ thuật số để sử dụng ngoài lãnh thổ Trung Quốc, giống như phiên bản “offshore” của đồng nhân dân tệ trong các giao dịch tiền tệ.

Khi đồng tiền điện tử này được triển khai, mọi thứ có thể thay đổi nhanh chóng. Hơn 80% người dùng smartphone tại Trung Quốc thường xuyên giao dịch trên thiết bị của họ. Và những người tiêu dùng Trung Quốc đang háo hức để đón nhận một công nghệ tài chính mới đầy hấp dẫn. Một quỹ thị trường tiền tệ chấp nhận thanh toán thông qua Alipay, Yu’E Bao đã trở nên nổi tiếng sau khi ra mắt năm 2013, tới mức đã có thời gian trở thành quỹ tiền tệ lớn nhất thế giới. Nó đã rút rất nhiều, và rất nhanh, lượng tiền từ hệ thống tiền gửi của ngân hàng đến mức năm 2017, Ngân hàng Trung ương đã phải vào cuộc để hạn chế hoạt động của quỹ này. Thử nghiệm tiền điện tử sẽ cho thấy liệu người tiêu dùng Trung Quốc có tin tưởng vào công nghệ tiền mặt mới, cũng như sức mạnh đằng sau nó hay không.