Bài phát biểu dài kỷ lục của Trump: Thông điệp chia rẽ sâu sắc

Khi Tổng thống Trump tự xưng là người tạo nên "màn tái sinh vĩ đại nhất trong lịch sử", giới phân tích chính sách và kinh tế đã phải đối mặt với thách thức chưa từng có trong việc kiểm chứng các tuyên bố. Những khẳng định như có "hàng triệu người đã khuất vẫn nhận trợ cấp an sinh xã hội" hay con số "350 tỷ USD viện trợ cho Ukraine" làm dấy lên câu hỏi nghiêm túc về tính chính xác của dữ liệu tài khóa được đưa ra trong một diễn đàn cấp cao như vậy.

Điểm đáng chú ý nhất trong bài phát biểu này là loạt cam kết tài chính đầy tham vọng nhưng thiếu tính khả thi. Đề xuất xây dựng "mái vòm vàng" phòng thủ dựa trên mô hình Iron Dome của Israel không chỉ gây choáng váng về mặt kỹ thuật mà còn làm dấy lên những lo ngại nghiêm trọng về tính bền vững tài chính, đặc biệt khi được đề cập song song với cam kết cân bằng ngân sách liên bang - hai mục tiêu dường như mâu thuẫn nhau về mặt toán học tài khóa.

Những tuyên bố liên quan đến địa chính trị như "giành quyền kiểm soát Greenland" và vấn đề Kênh đào Panama đã tạo ra các biến số mới trong phương trình chính sách đối ngoại và thương mại Mỹ. Giới đầu tư và các nhà phân tích chính sách đang phải đánh giá lại các dự báo dài hạn về chi tiêu quốc phòng, thương mại quốc tế và các cam kết địa chính trị của Mỹ trong nhiệm kỳ mới này.

Bài phát biểu không chỉ phá vỡ kỷ lục về độ dài trong lịch sử hiện đại mà còn đặt ra một tiền lệ mới về phong cách trình bày chính sách tài khóa và kinh tế trước Quốc hội. Các chuyên gia tài chính đang phải xem xét một khuôn khổ hoàn toàn mới để phân tích và dự báo các chính sách kinh tế của chính quyền Trump trong nhiệm kỳ thứ hai này.

Truyền thống chính trị Mỹ từng yêu cầu các tổng thống thể hiện sự hợp tác lưỡng đảng và tìm kiếm tiếng nói chung, nhưng bài phát biểu của Trump lại đi theo hướng hoàn toàn ngược lại. Ông mô tả Joe Biden là "tổng thống tồi tệ nhất trong lịch sử", tuyên bố rằng bản thân được Chúa cứu khỏi âm mưu ám sát để "đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại", đồng thời cáo buộc tất cả các quốc gia khác—dù là đồng minh hay đối thủ—đều đã bòn rút nước Mỹ trong nhiều năm qua. Trump cũng công bố rằng Robert F. Kennedy Jr., một người nổi tiếng với quan điểm chống vaccine, sẽ là Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ Nhân sinh mới, và hứa hẹn nhân vật này sẽ giải quyết cuộc khủng hoảng tự kỷ ở Mỹ. Ngoài ra, Trump còn khẳng định chưa có tổng thống nào trong lịch sử đạt được nhiều thành tựu như ông chỉ trong 43 ngày đầu tiên của nhiệm kỳ. Những tuyên bố như vậy không hề đi kèm một lời kêu gọi hợp tác với đảng Dân chủ.

Hai yếu tố đặc biệt nổi bật trong bài phát biểu của Tổng thống Trump đã báo hiệu những thay đổi cơ bản trong cấu trúc quyền lực của Washington. Đầu tiên, sự vắng mặt đáng kể của một chương trình lập pháp cụ thể đánh dấu một bước chuyển trong quan hệ hành pháp-lập pháp. Khác với các tổng thống tiền nhiệm thường trình bày danh mục các dự luật ưu tiên cần Quốc hội thông qua, Trump đã khéo léo định vị Quốc hội ở vai trò thứ yếu trong cấu trúc quyền lực mới.

Điều này được minh họa rõ nét qua việc Trump dành những lời ca ngợi nhiệt thành nhất không phải cho các nhà lập pháp mà cho Elon Musk—một biểu tượng của thời đại nơi quyền lực kinh tế và công nghệ đang dần lấn át các định chế lập pháp truyền thống. Sự nổi bật của Musk trong khán phòng phản ánh một xu hướng ngày càng gia tăng: các doanh nhân công nghệ đang trở thành trung tâm xây dựng chính sách mà không cần thông qua các kênh dân chủ chính thống, tạo ra một hệ sinh thái quyền lực song song với cơ cấu hiến định.

Yếu tố thứ hai là sự phân cực sâu sắc giữa hai đảng đã biến bài phát biểu thành một màn trình diễn đối lập chính trị hơn là một diễn đàn thảo luận chính sách quốc gia. Hình ảnh các nghị sĩ Cộng hòa liên tục đứng lên hoan hô tương phản rõ rệt với sự im lặng, thậm chí rời phòng sớm của các đại biểu Dân chủ, phản ánh một nền chính trị đã phân mảnh đến mức khó có thể đạt được đồng thuận về các chính sách cơ bản.

Đặc biệt, phần dài nhất trong bài phát biểu tập trung vào vấn đề nhập cư bất hợp pháp là tín hiệu rõ ràng cho một chính sách trục xuất quy mô lớn sắp diễn ra. Từ góc độ kinh tế, điều này báo hiệu những biến động tiềm tàng trong thị trường lao động Mỹ, đặc biệt trong các ngành như nông nghiệp, xây dựng và dịch vụ—vốn phụ thuộc nhiều vào lực lượng lao động nhập cư. Các nhà phân tích thị trường đang đánh giá lại các dự báo về lạm phát tiền lương và tăng trưởng GDP trong bối cảnh này.

Bài phát biểu của Trump không tuân theo bất kỳ trường phái tư tưởng chính trị truyền thống nào. Nó không phải là sự thể hiện của chủ nghĩa tự do cá nhân, không mang tính bảo thủ chính thống, cũng không hoàn toàn phù hợp với chủ nghĩa dân tộc cổ điển. Đây đơn thuần là biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân Trumpian—một hệ tư tưởng lấy cá nhân Trump làm trung tâm hơn là các nguyên tắc chính trị vững chắc. Sự mơ hồ về tư tưởng này khiến các nhà đầu tư và doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc định vị các danh mục đầu tư dài hạn.

Nhìn từ lăng kính lịch sử, trong khi bài phát biểu của Trump đang thu hút sự chú ý tức thời, một sự kiện ít được chú ý hơn nhưng có tác động sâu rộng đã diễn ra bên kia Đại Tây Dương: tân Thủ tướng Đức Friedrich Merz đã tuyên bố ý định bãi bỏ "kỷ luật nợ"—một trụ cột trong chính sách tài khóa Đức—để tài trợ cho việc tái vũ trang. Quyết định này có thể làm thay đổi căn bản kiến trúc tài chính châu Âu, với những gợn sóng lan tỏa đến thị trường trái phiếu toàn cầu và chính sách tiền tệ của ECB, tạo ra những tác động dài hạn có thể vượt xa những lời hứa về "mái vòm vàng" hay kế hoạch đưa cờ Mỹ lên sao Hỏa.