Bong bóng chứng khoán đang bị thổi phồng do hiệu ứng đám đông?

Sự sụt giảm trên thị trường chứng khoán gần đây đang làm dấy lên lo ngại rằng thị trường chứng khoán Mỹ đang ở trong một quả bong bóng sắp vỡ, khi phe mua đang dần thoát khỏi thị trường.

Bong bóng tài chính không phải là mới. Cơn sốt hoa tulip năm 1637, khi giá của loại hoa mới được giới thiệu ở Hà Lan tăng vọt và sau đó sụp đổ, là ví dụ đầu tiên trong lịch sử. Sau đó, bong bóng xảy ra nhiều hơn trên thị trường tài chính. Kỳ vọng quá “hoang đường” về tăng trưởng của khu vực công nghiệp trong những năm 1920 đã khiến thị trường chứng khoán Hoa Kỳ sụp đổ năm 1929, và sự bùng nổ Internet trong những năm 2000 đã thổi phồng bong bóng dotcom. Việc bãi bỏ các quy định, đòn bẩy cao, lãi suất thấp và lượng tiền mặt dư thừa cũng có thể góp phần tạo nên bong bóng trên thị trường.

Nhưng có một đặc điểm chung phổ biến trong các bong bóng: đó là hiệu ứng đám đông, hoặc FOMO. Bong bóng giá được thổi phồng từ những hành vi sai lầm giống nhau của một đám đông.

Một nghiên cứu được xuất bản vào năm 2014 bởi Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia (Hoa Kỳ) kết luận rằng "bong bóng ảnh hưởng rất lớn từ sự đồng nhất về hành vi trên thị trường và có thể bị đe dọa bởi sự đa dạng trong hành vi". Điều đó có lý. Thị trường tài chính được cho là sẽ tự tiến hóa, vì vậy, để xảy ra bong bóng, những nhận thức về sai lầm trên thị trường phải được chia sẻ rộng rãi.

Nếu những sai lầm trên thị trường đều giống nhau trong một đám đông, hay nói cách khác, họ đều "sai theo hệ thống", những người tham gia thị trường có xu hướng chấp nhận quyết định của những trader khác và không có khả năng nghi ngờ hành vi của họ.

Có được lợi nhuận không tương quan với những biến động trên thị trường (alpha return) là một điều rất nhiều trader hướng đến, điều này đòi hỏi bạn phải khác biệt với đám đông. Chắc chắn điều đó dễ dàng hơn nếu các nhà đầu tư có những suy nghĩ khác nhau. Nếu không, một đám đông sẽ bị bịt kín trong một bong bóng, và không được chuẩn bị để nhận ra sự căng quá mức của nó.