Nền kinh tế Saudi Arabia từ lâu đã phụ thuộc vào chi tiêu chính phủ được thúc đẩy bởi xuất khẩu năng lượng, khiến nước này dễ bị ảnh hưởng bởi các chu kỳ bùng nổ và suy thoái do biến động giá dầu thô.

Giá dầu gần đây đã giảm từ hơn 80 USD/thùng vào tháng 1 xuống khoảng 60 USD — mức thấp nhất kể từ năm 2021 và thấp hơn nhiều so với giá hòa vốn của vương quốc — đã buộc các doanh nghiệp tư nhân một lần nữa chuẩn bị cho một giai đoạn suy thoái, bất chấp nhiều năm nỗ lực đa dạng hóa dưới sự lãnh đạo của Thái tử Mohammed bin Salman.

Một doanh nhân công nghệ người Saudi cho biết ông đã học được một bài học đắt giá khi buộc phải đóng cửa công ty đầu tiên của mình sau khi chính phủ cắt giảm tiền thưởng và phúc lợi của người lao động khu vực công sau đợt giá dầu sụp đổ vào năm 2016.

Lần này, một trong những công ty của ông, chuyên điều hành các chương trình khách hàng thân thiết cho các doanh nghiệp khác, đã tìm cách giảm số lượng khách hàng khối nhà nước để giảm thiểu tác động và mở rộng sang các lĩnh vực mới như thực phẩm và đồ uống, mà ông cho rằng sẽ kiên cường hơn nhờ lượng khách du lịch ngày càng tăng.

“Chắc chắn sẽ có sự sụt giảm trong chi tiêu chính phủ, vì vậy chúng tôi đã đa dạng hóa các dòng doanh thu của mình để giảm thiểu rủi ro đó,” ông nói. Ông nói thêm rằng “khách hàng khối nhà nước hiện chiếm dưới 10% doanh thu của chúng tôi.”

Nhưng doanh nhân này cho biết công ty thứ hai của ông, chuyên cung cấp dịch vụ phần mềm doanh nghiệp, vẫn nhận phần lớn doanh thu từ các hợp đồng với chính phủ và có khả năng sẽ gặp khó khăn.

“Nếu giá dầu tiếp tục giảm, họ sẽ ngừng sử dụng dịch vụ của chúng tôi,” doanh nhân này nói, yêu cầu giấu tên để bảo vệ mối quan hệ với chính phủ.

Năm 2016, Thái tử Mohammed đã khởi xướng kế hoạch đầy tham vọng, mang tên Tầm nhìn 2030, nhằm giảm sự phụ thuộc của vương quốc vào doanh thu từ dầu mỏ bằng cách đầu tư vào mọi thứ, từ du lịch đến các dự án cơ sở hạ tầng tương lai. Chính phủ cũng đặt mục tiêu tăng đóng góp của khu vực tư nhân vào GDP từ 40% vào năm 2016 lên 65% vào năm 2030.

Các quan chức cho biết các cải cách kinh tế, bao gồm việc tăng doanh thu phi dầu mỏ của chính phủ thông qua thuế, đã giúp nền kinh tế ít bị tổn thương hơn trước biến động giá dầu. Mặc dù những cải cách này đã giúp kim ngạch xuất khẩu phi dầu mỏ đạt mức cao nhất mọi thời đại là 137 tỷ USD vào năm 2024, dầu mỏ vẫn chiếm 61.6% doanh thu nhà nước.

Bất chấp những nỗ lực đa dạng hóa, chi tiêu của chính phủ và các thực thể liên kết với nhà nước như Quỹ Đầu tư Công vẫn là động lực chính của hoạt động kinh tế. Quỹ đầu tư quốc gia trị giá 940 tỷ USD này hiện đang giám sát hàng loạt dự án khổng lồ nhằm mở khóa các lĩnh vực mới để tạo việc làm và thúc đẩy tăng trưởng trong dài hạn.

Sau một thập kỷ hoạt động sôi nổi, các bộ, ban, ngành của chính phủ gần đây đã được yêu cầu thắt chặt chi tiêu khi Riyadh điều chỉnh lại các ưu tiên chi tiêu. Một số siêu dự án của vương quốc, bao gồm cả dự án trọng điểm Neom, đang bị trì hoãn hoặc được điều chỉnh để thực hiện trong thời gian dài hơn.

Saudi Arabia bắt đầu tăng sản lượng dầu vào tháng trước, cho thấy sự thay đổi trong chiến lược, trong đó vương quốc hiện dường như đã sẵn sàng chấp nhận một giai đoạn giá dầu thấp hơn để đổi lấy thị phần lớn hơn.

“Đối với các doanh nghiệp Saudi, mối quan ngại gần nhất sẽ là việc thu hẹp quy mô và sự thay đổi trong chu kỳ trao thầu hợp đồng của chính phủ, sự chậm lại hoặc hủy bỏ các gói thầu, và sự thay đổi trong hoạt động cho vay của ngân hàng hoặc chi phí vốn,” Karen Young, một học giả nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu của Đại học Columbia, cho biết.

Các biện pháp thắt lưng buộc bụng trong đợt suy thoái dầu gần đây nhất, từ năm 2014 đến 2016, đã dẫn đến sự chậm trễ lớn trong việc thanh toán cho các nhà thầu chính phủ và gây ra thiệt hại lâu dài cho nhiều doanh nghiệp. Các nhà chức trách cho biết các cải cách tiếp theo hiện đảm bảo các nhà thầu được thanh toán đúng hạn.

Một giám đốc điều hành ngoại quốc kỳ cựu, làm việc cho một công ty điều hành chuỗi nhà hàng nhượng quyền trên khắp vương quốc, cho biết tác động của sự chậm lại vẫn chưa được cảm nhận. Nhưng ông cho biết ông lo ngại về khả năng gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu do căng thẳng thương mại sau các mức thuế do Tổng thống Mỹ Donald Trump áp đặt.

“Chúng tôi vẫn thấy mọi người chi tiêu,” ông nói, đồng thời cho biết doanh số và lưu lượng khách có phần cao hơn trong kỳ nghỉ lễ Eid al-Fitr vào tháng 4 so với một năm trước đó.

“Nhưng tôi đang theo dõi rất sát sao khía cạnh chuỗi cung ứng. Chúng tôi vẫn nhập khẩu các sản phẩm thịt bò và những thứ tương tự,” ông nói thêm. “Ngành khách sạn hoạt động với biên lợi nhuận rất mỏng. Vì vậy, bất kỳ biến động hoặc thay đổi nào trong chuỗi cung ứng đều có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận cuối cùng của chúng tôi.”