Các thỏa thuận thương mại của Trump giúp Mỹ giành lợi thế trước Đông Nam Á

Trong một loạt hoạt động sau khi hạ cánh tại thủ đô Kuala Lumpur của Malaysia vào Chủ nhật, Trump đã công bố các thỏa thuận thương mại với Malaysia và Campuchia, cũng như các khung thỏa thuận với Thái Lan và Việt Nam.

Các hiệp định này mang lại một số chiến thắng rõ ràng cho Trump, như việc loại bỏ nhiều rào cản thuế quan và phi thuế quan đối với xuất khẩu Mỹ vào các nước đó và cam kết chi hàng tỷ đô la để mua hàng hóa Mỹ.

Lợi ích dành cho bốn quốc gia Đông Nam Á lại kém rõ ràng hơn. Họ không thể đàm phán được mức thuế quan thấp hơn mức 19%-20% mà Trump ban đầu áp dụng, và dù một số mặt hàng xuất khẩu từ Campuchia và Malaysia sẽ được miễn thuế, các nhóm mặt hàng này dường như rất hạn chế.

Những thỏa thuận “một phía” mang lại “chi phí rõ ràng và lợi ích mơ hồ cho Đông Nam Á,” theo Tamara Henderson và Adam Farrar của Bloomberg Economics trong một ghi chú. “Các hiệp định dường như sẽ giảm thuế quan và quy định đối với hàng hóa Mỹ nhập khẩu vào Đông Nam Á — đây là một mối đe dọa đối với ngành công nghiệp nội địa vốn đang chịu áp lực từ các thuế thương mại rộng rãi của Mỹ.”

Barclays Plc ước tính rằng các mức miễn thuế được dành cho Malaysia áp dụng cho khoảng 12 tỷ đô la xuất khẩu sang Mỹ, tương đương 2.8% tổng sản phẩm quốc nội. Tuy nhiên, khoảng 11 tỷ đô la trong số đó sẽ chịu giới hạn, có nghĩa là chỉ khoảng 1 tỷ đô la xuất khẩu sang Mỹ — tương đương 0.2% GDP của Malaysia — sẽ được hưởng mức thuế suất bằng 0.

“Dù danh sách các sản phẩm của Malaysia sẽ được miễn thuế theo hiệp định có vẻ đáng kể, nhưng phần lớn trong số đó đều có giới hạn — và tác động tích cực thực tế có lẽ sẽ khá hạn chế,” các chuyên gia kinh tế của Barclays do Brian Tan dẫn đầu viết trong ghi chú.

Bên cạnh việc giảm thuế, nhiều thỏa thuận thương mại còn bao gồm cam kết mua hàng hóa và nguyên liệu Mỹ, như gần 150 tỷ đô la hàng bán dẫn, trung tâm dữ liệu và thiết bị hàng không Mỹ do các công ty Malaysia mua.

“Các bên đối tác đang đồng ý thực hiện rất nhiều việc khó khăn,” Deborah Elms, trưởng bộ phận chính sách thương mại tại Quỹ Hinrich, một tổ chức từ thiện có trụ sở tại Singapore, cho biết. Điều đó bao gồm việc loại bỏ thuế đối với hàng hóa Mỹ và đồng thuận với nhiều chính sách khác của Mỹ “có thể bao hàm mọi thứ,” bà nói.

Áp lực bao trùm các thỏa thuận là bức tường thuế mà Trump áp đặt với Trung Quốc, cũng như cuộc gặp ngày thứ Năm tới với lãnh đạo của nước này, Tập Cận Bình.

Các thỏa thuận thương mại rất quan trọng đối với Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á, nhóm 11 thành viên được gọi tắt là Asean. Khối này hiện là nhà cung cấp hàng hóa lớn hơn cho Mỹ so với Trung Quốc, nước có GDP lớn hơn Asean khoảng bốn lần với khoảng 4 nghìn tỷ đô la.

Đóng góp lớn nhất là từ Việt Nam, chiếm khoảng 18 tỷ đô la trong tổng 41 tỷ đô la xuất khẩu khu vực sang Mỹ vào tháng 7, tháng có dữ liệu mới nhất.

“Các chi tiết vẫn còn hạn chế, như các mặt hàng mà Việt Nam sẽ được miễn đặc biệt hay quy tắc chuyển hướng,” Trinh Nguyễn, chuyên gia kinh tế cao cấp về châu Á mới nổi tại Natixis, nói. “Nhưng tinh thần chung là đã có thỏa thuận, và Việt Nam sẽ tham gia thương mại với Mỹ trong dài hạn, dù căng thẳng Mỹ-Trung đang leo thang.”

Đại diện thương mại Mỹ Jamieson Greer cho biết một số miễn thuế đối với các sản phẩm xuất khẩu như cà phê sẽ “hợp lý để đưa ra một thỏa thuận tốt” về những thứ không được sản xuất tại Mỹ.

Câu hỏi quan trọng khác chưa được trả lời là Mỹ sẽ xác định như thế nào một hàng hóa “chuyển tải” (transshipped) — chịu mức thuế 40% — và liệu mức thuế đó có cộng thêm vào mức thuế đối ứng đã áp dụng hay không.

Mức thuế phạt này nhằm ngăn chặn việc chuyển hướng hàng hóa từ Trung Quốc để tránh thuế cao hơn, nhưng thiếu chi tiết về điều này đã tạo ra nhiều bất ổn cho nhà sản xuất và chính quyền. Bộ trưởng Thương mại Malaysia Zafrul Aziz cho biết trong một buổi họp báo hôm Chủ nhật rằng vấn đề này chưa được giải quyết.

Phó Thủ tướng Campuchia, Sun Chanthol, cho biết nước này “hài lòng” với thỏa thuận nhưng vẫn hy vọng được miễn thuế đối với hàng may mặc và giày dép, chiếm khoảng 50% xuất khẩu của nước này.

Bộ trưởng Thương mại Thái Lan, Suphajee Suthumpun, lưu ý trong một tuyên bố rằng khung thỏa thuận không ràng buộc và các cuộc đàm phán chi tiết sẽ tiếp tục với mục tiêu kết thúc trước cuối năm.

Ông Zafrul của Malaysia cho biết thỏa thuận mở ra cơ hội tiếp cận tốt hơn với thị trường Mỹ, miễn thuế cho dầu cọ, ca cao và dược phẩm của Malaysia. Thủ tướng Anwar Ibrahim cũng cho biết Mỹ sẵn sàng đàm phán về thuế đối với chất bán dẫn.

“Nó tốt hơn nhiều so với mong đợi của tôi — sự tin tưởng, tình hữu nghị và cam kết tăng cường quan hệ,” Anwar nói về các cuộc đàm phán với Trump.