Châu Âu lo Mỹ rút lui, Ukraine đứng trước nguy cơ đơn độc

Các nhà lãnh đạo châu Âu đang thể hiện sự đoàn kết đáng kể với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy khi cùng ông tới Washington tham dự cuộc gặp đầy rủi ro với Tổng thống Mỹ Donald Trump. Mối lo ngại của họ là có cơ sở: Trump có thể thúc đẩy các nhượng bộ lãnh thổ từ Kyiv – điều làm hài lòng Tổng thống Nga Vladimir Putin nhưng lại không thể chấp nhận đối với Ukraine, đồng thời đe dọa phá vỡ trật tự pháp lý quốc tế. Dù Thủ tướng Anh Keir Starmer, lãnh đạo Đức Friedrich Merz và các đồng minh muốn tránh một cuộc rạn nứt xuyên Đại Tây Dương, châu Âu vẫn chưa có một kế hoạch đủ sức thuyết phục để đối phó với sự hung hãn của Nga nếu Mỹ rút hoàn toàn hỗ trợ cho Ukraine.

Loạt cuộc họp tại Washington vào thứ Hai, trong kịch bản lạc quan nhất, có thể vạch ra những phác thảo ban đầu của một thỏa thuận đình chiến để đề xuất với Nga. Tuy nhiên, một thỏa thuận hòa bình toàn diện sẽ cần nhiều tháng đàm phán mới có thể hình thành. Ngay cả việc đạt được một lệnh ngừng bắn cũng không dễ dàng: Putin phải đồng ý dừng chiến sự, còn Ukraine phải chấp nhận đưa mọi vấn đề lên bàn đàm phán – bao gồm cả tình trạng của Crimea, vùng lãnh thổ bị Nga sáp nhập từ năm 2014.

Để một thỏa thuận đình chiến khả thi, Moscow cũng cần những nhượng bộ đáng kể. Một số cường quốc châu Âu, như Anh và Pháp, sẵn sàng triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình nhằm bảo đảm việc thực thi. Thế nhưng vấn đề này gây chia rẽ trong nội bộ châu Âu, bởi ngay cả London và Paris cũng khó huy động đủ quân số để đảm bảo hiệu quả, trong khi Washington lại không mặn mà tham gia giám sát.

Nếu kịch bản lạc quan về một thỏa thuận tại Washington không thành hiện thực, châu Âu sẽ phải đối diện sự thật rằng họ vẫn chưa có một kế hoạch khả thi để tự mình ứng phó với cuộc chiến Nga – Ukraine nếu thiếu Mỹ hậu thuẫn.

Vấn đề không nằm ở tài chính. Liên minh châu Âu đã chứng minh khả năng gánh vác phần lớn trách nhiệm mà Mỹ từng đảm nhận. Kể từ khi Nga phát động cuộc xâm lược vào tháng 2/2022, EU đã cung cấp cho chính phủ Ukraine 49 tỷ USD, cao hơn mức 30 tỷ USD của Washington. Và kể từ tháng 5 năm nay, châu Âu thậm chí còn vượt Mỹ về giá trị viện trợ quân sự, theo số liệu từ Viện Kinh tế Thế giới Kiel.

Điểm yếu lại nằm ở năng lực quân sự. Nga vẫn giành thêm lợi thế trên chiến trường, trong khi các cam kết dài hạn của châu Âu – như kế hoạch tăng chi tiêu quốc phòng của NATO châu Âu lên 5% GDP vào năm 2035 – khó mang lại tác động thực tế cho Ukraine trong ngắn hạn.

Do đó, châu Âu cần nghiêm túc tính đến viễn cảnh Mỹ rút khỏi cuộc chiến Ukraine. Điều này không chỉ đồng nghĩa với việc phải tăng viện trợ quân sự cho Kyiv, mà còn đòi hỏi xây dựng một chiến lược ngoại giao độc lập, bao gồm cả khả năng khôi phục đối thoại trực tiếp với Moscow. Đến một thời điểm nào đó, châu Âu buộc phải ngừng đặt vận mệnh của mình vào sự thay đổi thất thường trong chính sách của một tổng thống Mỹ khó lường.