Chủ nghĩa bảo hộ tài nguyên – mối đe dọa mới của thị trường hàng hóa

Báo cáo do công ty tư vấn rủi ro Verisk Maplecroft cho thấy trong năm 2020, 34 quốc gia ghi nhận “sự gia tăng đáng kể” của chủ nghĩa quốc gia về tài nguyên. Verisk Maplecroft xác định 18 trong số 34 nước này phụ thuộc vào xuất khẩu khoáng sản hoặc hydrocarbon. Công ty dự báo nguy cơ từ chủ nghĩa biệt lập gia tăng trong những năm tới do chính phủ các nước tìm cách lấp lỗ hổng tài khóa hậu đại dịch.

Lĩnh vực khai khoáng sẽ chịu gánh nặng chính từ các biện pháp mới, theo báo cáo. Một số nước xuất khẩu đồng và quặng sắt hàng đầu thế giới, đặc biệt là ở châu Phi và Nam Mỹ, xuất hiện trong nhóm 10 quốc gia gặp rủi ro.

“Hoàn toàn có thể hiểu được rằng chính phủ các nước đang tìm kiếm thêm nguồn thu trong giai đoạn tài chính khó khăn”, Hugo Brennan, trưởng bộ phận rủi ro khai khoáng tại Verisk Maplecroft, nói. “Giá hàng hóa có khởi đầu vượt trội trong năm 2021, khiến lĩnh vực khai khoáng lọt vào tầm ngắm của chính phủ các nước”.

10 nước xếp đầu Chỉ số Chủ nghĩa quốc gia về tài nguyên của Verisk Maplecroft gồm Venezuela, Congo, Nga, Zambia, Zimbabwe, Kazakhstan, Triều Tiên, Tanzania, Bolivia và Papua New Guinea.

“Đó là những bên khả năng cao sẽ sử dụng biện pháp mạnh tay trong ‘hộp dụng cụ chủ nghĩa dân tộc về tài nguyên’”, hai nhà phân tích Mariano Machado và Jimena Blanco của Verisk Americas lưu ý.

Những năm gần đây, Triều Tiên thông báo kế hoạch 5 năm mới được giới phân tích nhận định là tăng cường tự cung tự cấp và trung kiểm soát tập trung hơn nữa nền kinh tế.

Trong khi đó, Zambia vướng vào tranh chấp pháp lý kéo dài với Vedanta Resources (Anh) liên quan nỗ lực thanh lý mỏ đồng Konkola của công ty. Chính quyền Tổng thống Edgar Lungu còn từng đe dọa đình chỉ giấy phép của Glencore (Thụy Sĩ) về vận hành mỏ đồng Mopani hồi tháng 4/2020.

“Động thái tiếp theo nhằm mua lại phần lớn cổ phần tại Mopani nhấn mạnh mong muốn của Tổng thống Lungu trong tăng kiểm soát nhà nước với các mỏ khoáng chiến lược ở Zambia”, theo nhà phân tích châu Phi Aleix Montana.

Các thị trường mới nổi và nền kinh tế đang phát triển kết thúc năm 2020 với tỷ lệ thu ngân sách chính phủ trong GDP giảm 10,9 điểm phần trăm so với năm trước, Verisk Maplecroft tính toán dựa trên số liệu từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Khu vực bị ảnh hưởng mạnh nhất là vùng cận Sahara châu Phi (mất 12,55 điểm phần trăm) và Mỹ Latinh (mất 8,7 điểm phần trăm).

Ngoài những nước trên, nhiều nền kinh tế đa dạng hóa hơn cũng thúc đẩy hướng đến chủ nghĩa quốc gia về tài nguyên trong năm 2020, theo chỉ số.

“Những nước cần theo dõi chặt chẽ nhất là nhóm có nền kinh tế thu hẹp vì Covid-19 và sự gia tăng chủ nghĩa quốc gia về tài nguyên ít rõ ràng hơn”, Blanco nói. “Chính phủ những nước này sẵn sàng hơn trong can thiệp nền kinh tế, sử dụng hình thức kiểm soát gián tiếp hoặc gia tăng các yêu cầu”.

Tại Nam Mỹ, xu hướng chủ nghĩa quốc gia về tài nguyên thường do một trong hai yếu tố, theo giới phân tích, là ý thức hệ (như Mexico và Argentina) hoặc áp lực từ cộng đồng tại khu khai khoáng (như Chile và Colombia) thúc đẩy.

Khu vực cận Sahara châu Phi còn có nhiều động lực tiềm ẩn phức tạp hơn như ở Liberia và Mauritania là thiếu sót trong cơ cấu điều hành, ở Mali là lo ngại liên quan quá trình chuyển tiếp chính phủ còn Guinea muốn tối đa hóa nguồn thu từ bauxite.

Đại dịch Covid-19 không phải yếu tố duy nhất thúc đẩy chủ nghĩa quốc gia nhưng là xúc tác cho xu hướng được phát hiện trong Chỉ số Chủ nghĩa quốc gia về tài nguyên của Verisk Maplecroft từ năm 2017.

Verisk Maplecroft dự báo xu hướng này tăng mạnh trong hai năm tới. Nhiều chính phủ đang muốn dùng ngành khai khoáng để hỗ trợ cho ngân sách công.

Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng các công ty khai khoáng sẽ cần theo dõi các yếu tố ESG (môi trường, xã hội và quản trị) tại những nền kinh tế đa dạng hóa mới nổi – bởi chính phủ nơi đó có nhiều lựa chọn để can thiệp hơn.

link gốc tại đây