Cổ phiếu vốn hóa nhỏ: Đợt điều chỉnh hay báo động giả về suy thoái?

Có thời điểm, nhiều nhà đầu tư tin rằng nhóm cổ phiếu vốn hóa nhỏ sẽ trở thành những người hưởng lợi lớn nhất từ chính sách kinh tế của Donald Trump. Điều này nghe có vẻ hợp lý: cắt giảm thuế và nới lỏng quy định sẽ thúc đẩy nền kinh tế trong nước, mà doanh thu của các doanh nghiệp vốn hóa nhỏ lại chủ yếu đến từ thị trường nội địa. Hơn nữa, nhóm doanh nghiệp này có biên lợi nhuận mỏng và nhạy cảm với biến động kinh tế, nghĩa là khi nền kinh tế phát triển mạnh, lợi nhuận của họ sẽ tăng nhanh hơn các tập đoàn lớn.

Sự lạc quan đó đã góp phần đẩy nhóm cổ phiếu vốn hóa nhỏ tăng mạnh vào mùa thu năm ngoái, tạo ra một “cơn sốt” trong giới đầu tư. Tuy nhiên, thực tế lại không diễn ra như kỳ vọng. Cho đến nay, vẫn chưa có đợt cắt giảm thuế quy mô lớn nào, và nỗ lực nới lỏng quy định của chính quyền Trump vẫn còn nhiều rào cản. Thay vào đó, những bất ổn liên quan đến chính sách thuế quan đã tạo ra một cú sốc tâm lý, khiến cả người tiêu dùng, doanh nghiệp và nhà đầu tư lo ngại. Hệ quả là nhóm cổ phiếu vốn hóa nhỏ trở thành nạn nhân trực tiếp của tâm lý tiêu cực này.

Chỉ số S&P 600—một trong những chỉ số quan trọng nhất theo dõi nhóm cổ phiếu vốn hóa nhỏ tại Mỹ—đã giảm 16% từ đỉnh tháng 11/2024, bất chấp hai phiên hồi phục mạnh gần đây. Giờ đây, thị trường không còn nhìn nhận nhóm cổ phiếu này như một dấu hiệu của sự bùng nổ kinh tế, mà trái lại, coi đây như một tín hiệu cảnh báo về một cuộc suy thoái sắp diễn ra.

Cuối tuần qua, Joe Rennison của The New York Times đã viết một bài báo có tiêu đề "Chỉ Số Này Đang Phát Ra Cảnh Báo Rõ Ràng Về Nền Kinh Tế", trong đó nhấn mạnh một số điểm quan trọng. Đầu tiên, nhóm cổ phiếu vốn hóa nhỏ có mức độ tiếp xúc với kinh tế nội địa cao hơn nhóm doanh nghiệp lớn, đồng thời biên lợi nhuận của họ cũng mỏng hơn và nhạy cảm hơn với chu kỳ kinh tế. Vì vậy, khi các nhà đầu tư lo ngại về khả năng suy thoái, nhóm cổ phiếu này thường là những người chịu tác động đầu tiên.

David Kelly, chiến lược gia của JPMorgan Asset Management, đã tổng kết tình hình như sau: "Nếu bạn muốn một tín hiệu rõ ràng cho thấy thị trường đang lo lắng về suy thoái hơn bất cứ điều gì khác, hãy nhìn vào chỉ số Russell."

Chỉ số Russell 2000, một thước đo rộng hơn cho nhóm vốn hóa nhỏ tại Mỹ, cũng đã trải qua đợt điều chỉnh mạnh trong thời gian qua.

Lịch sử điều chỉnh mạnh của Russell 2000: Xu hướng và chu kỳ

Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là một cuộc suy thoái đang đến gần. Jill Carey Hall, chiến lược gia tại Bank of America, đã chỉ ra rằng mức sụt giảm 15% của chỉ số vốn hóa nhỏ không phải là điều hiếm gặp. Trên thực tế, những đợt điều chỉnh này xảy ra trung bình mỗi 18 tháng, và đôi khi có thể xảy ra nhiều lần trong một năm. Năm 2023 chứng kiến một đợt giảm tương tự, trong khi năm 2022 có tới hai đợt.

Một yếu tố khác cần lưu ý: trong những cuộc suy thoái thực sự, nhóm cổ phiếu vốn hóa nhỏ thường sụt giảm gấp đôi so với mức hiện tại. Nếu nền kinh tế Mỹ thực sự đang bước vào một cuộc suy thoái, thì có lẽ thị trường vốn hóa nhỏ vẫn chưa phản ánh hết mức độ nghiêm trọng của tình hình.

Một góc nhìn khác về đợt sụt giảm này nằm ở sự thay đổi trong hành vi giao dịch. Theo Jordan Irving, chuyên gia quản lý quỹ tại Glenmede, cổ phiếu vốn hóa nhỏ hiện đang ở trạng thái "bị đầu tư thiếu nhưng bị giao dịch quá mức".

Nói cách khác, thay vì được các quỹ lớn nắm giữ dài hạn, nhóm cổ phiếu này chủ yếu bị sử dụng như một công cụ lướt sóng, tương tự các chiến lược đầu tư dựa trên yếu tố giá trị (value), tăng trưởng (growth) hay chất lượng (quality). Khi tâm lý thị trường chuyển sang trạng thái thận trọng, các nhà giao dịch nhanh chóng rút vốn khỏi cổ phiếu vốn hóa nhỏ, tạo ra các đợt bán tháo mạnh.

"Đây chỉ là một đợt rút lui của giới giao dịch ngắn hạn, không phải sự tháo chạy của các nhà đầu tư dài hạn," Irving nhận định.

Thêm vào đó, sự bất ổn về chính sách cũng khiến nhiều doanh nghiệp nhỏ trở nên dè dặt trong việc công bố dự báo lợi nhuận. Khi thiếu đi những kế hoạch tài chính rõ ràng, nhà đầu tư buộc phải tập trung vào dữ liệu hiện tại—vốn không mấy tích cực—khiến tâm lý thị trường càng thêm bất an.

Doanh số bán lẻ Mỹ: Dấu hiệu suy giảm đang đến gần?

Thực tế, dữ liệu kinh tế không hoàn toàn ủng hộ tâm lý bi quan của thị trường. Báo cáo doanh số bán lẻ tháng 2/2025, công bố hôm qua, ghi nhận mức tăng 0.2% so với tháng trước—thấp hơn đáng kể so với dự báo 0.6%. Không chỉ vậy, dữ liệu tháng 1 còn bị điều chỉnh giảm từ -0.9% xuống -1.2%, khiến lo ngại về sự suy yếu của nền kinh tế càng gia tăng.

Tuy nhiên, nếu đi sâu hơn vào dữ liệu, bức tranh không hẳn ảm đạm. Chỉ số quan trọng hơn—"nhóm kiểm soát"—loại bỏ các yếu tố biến động như xăng dầu, ô tô và vật liệu xây dựng, đã tăng 1%, bù đắp hoàn toàn mức giảm của tháng trước. Theo Rosenberg Research, đây có thể coi là một kết quả "ngoạn mục".

Dữ liệu từ Bank of America, dựa trên hàng triệu giao dịch thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ, cũng cho thấy chi tiêu hộ gia đình vẫn tăng 0.3% trong tháng 2—tín hiệu tích cực so với tháng 1. Dù vậy, một số lĩnh vực như du lịch và nhà hàng lại ghi nhận mức sụt giảm mạnh, phản ánh sự thận trọng hơn của người tiêu dùng trước những bất ổn kinh tế.

Biến động mạnh trong nhóm hàng kiểm soát: Dấu hiệu tăng trưởng?

Một điểm thú vị khác là chi tiêu tại khu vực Washington D.C. giảm mạnh—một phần do những đợt sa thải lớn tại các công ty công nghệ, đặc biệt là của Elon Musk và Dogecoin.

Tại thời điểm này, điều quan trọng nhất là không đưa ra kết luận quá vội vàng. Chính sách hỗn loạn của chính quyền Trump chắc chắn đã gây ra ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý thị trường, nhưng các dữ liệu kinh tế cứng vẫn chưa phản ánh một cuộc suy thoái thực sự.

Vì vậy, thay vì hỏi "Liệu nền kinh tế Mỹ có đang rơi vào suy thoái không?", câu hỏi hợp lý hơn lúc này là: "Liệu tình trạng bất ổn chính sách có thể cải thiện hay sẽ tiếp tục xấu đi?"

Câu trả lời sẽ định hình xu hướng thị trường trong những tháng tới.