Donald Trump gợi mở khả năng Trung Quốc mua dầu Iran, Washington bác bỏ việc nới trừng phạt

Tổng thống Donald Trump hôm thứ Ba tuyên bố rằng Trung Quốc có thể tiếp tục mua dầu từ Iran sau khi Israel và Iran đồng ý ngừng bắn, nhưng Nhà Trắng nhanh chóng làm rõ rằng điều này không có nghĩa là Mỹ đang nới lỏng các lệnh trừng phạt đối với Tehran.

“Giờ đây Trung Quốc có thể tiếp tục mua dầu từ Iran. Hy vọng họ cũng sẽ mua thêm dầu từ Mỹ,” Trump viết trên nền tảng Truth Social, chỉ vài ngày sau khi ông ra lệnh cho quân đội Mỹ thực hiện các cuộc không kích nhằm vào ba cơ sở hạt nhân của Iran.

Một quan chức cấp cao của Nhà Trắng cho biết Tổng thống đang cố gắng làm nổi bật thực tế rằng Iran cho đến nay vẫn chưa thực hiện bất kỳ động thái nào nhằm đóng cửa Eo biển Hormuz – tuyến vận chuyển dầu quan trọng toàn cầu. Nếu eo biển này bị phong tỏa, Trung Quốc, quốc gia nhập khẩu dầu từ Iran nhiều nhất thế giới, sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề.

“Tổng thống tiếp tục kêu gọi Trung Quốc và các quốc gia nhập khẩu khác ưu tiên mua dầu từ Mỹ thay vì dầu từ Iran – vốn vi phạm các lệnh trừng phạt của chúng tôi,” quan chức này nói thêm.

Những bình luận của Trump đưa ra ngay sau thông báo ngừng bắn đã khiến thị trường dầu thêm áp lực, góp phần đẩy giá dầu giảm gần 6%. Động thái này được xem là tín hiệu mềm mỏng hơn từ phía Mỹ, dù chính quyền vẫn khẳng định không có sự thay đổi trong chính sách trừng phạt.

Việc thực sự nới lỏng các biện pháp trừng phạt đối với Iran sẽ là một bước đi đáng kể, đặc biệt khi Trump trước đó – vào tháng Hai – đã tái áp đặt lệnh trừng phạt nhằm đưa xuất khẩu dầu của Iran về mức bằng không, với lý do liên quan đến chương trình hạt nhân và việc tài trợ cho các lực lượng dân quân trong khu vực.

Trong nhiệm kỳ của mình, Trump đã ban hành nhiều đợt trừng phạt nhằm vào các công ty Trung Quốc và các nhà khai thác cảng “độc lập” vì tiếp tục giao dịch dầu với Iran, bất chấp lệnh cấm của Mỹ. Tuy nhiên, với phát biểu mới đây, một số chuyên gia cho rằng cách tiếp cận của ông đang thay đổi.

“Việc Tổng thống Trump phát tín hiệu bật đèn xanh cho Trung Quốc mua dầu Iran cho thấy một sự trở lại với cách thực thi lỏng lẻo,” Scott Modell, cựu nhân viên CIA và hiện là Giám đốc điều hành của Rapidan Energy Group, nhận định.

Ông Modell cho rằng thay vì dỡ bỏ hoàn toàn, Trump có thể chọn phương án đình chỉ hoặc miễn trừ các lệnh trừng phạt hiện hành – điều mà tổng thống có quyền làm thông qua các sắc lệnh hành pháp hoặc luật được Quốc hội ủy quyền. Tuy nhiên, theo ông, Trump nhiều khả năng sẽ không thực hiện điều đó trước các vòng đàm phán hạt nhân Mỹ-Iran sắp diễn ra, vì các biện pháp trừng phạt vẫn là đòn bẩy quan trọng trong quá trình đàm phán, vốn mà Tehran muốn được dỡ bỏ vĩnh viễn trong bất kỳ thỏa thuận nào.

Jeremy Paner, đối tác tại hãng luật Hughes Hubbard & Reed, lưu ý rằng nếu Trump quyết định tạm dừng các lệnh trừng phạt liên quan đến dầu của Iran, điều đó sẽ đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhiều cơ quan chính phủ. Bộ Tài chính sẽ phải cấp giấy phép, trong khi Bộ Ngoại giao cần thực hiện các bước miễn trừ, kèm theo thông báo chính thức cho Quốc hội.

Về phía Trung Quốc, nước này từ lâu đã chỉ trích cái mà họ gọi là “lạm dụng các lệnh trừng phạt đơn phương bất hợp pháp” của Mỹ. Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington chưa đưa ra phản hồi chính thức trước các phát biểu của Trump.

Việc Trung Quốc – hoặc các quốc gia tiêu thụ lớn khác – tăng mua dầu từ Iran có thể khiến Ả Rập Saudi, đồng minh lớn của Mỹ và là nhà xuất khẩu dầu lớn nhất thế giới, không hài lòng.

Tuy nhiên, nhiều nhà quan sát nhận định rằng hiệu quả của các lệnh trừng phạt từ thời Trump đến nay trong việc cắt giảm xuất khẩu dầu của Iran là tương đối hạn chế. Theo Modell, mặc dù Trump đã “khoe sức mạnh” thông qua các lệnh trừng phạt nhắm vào công ty giao dịch và cảng biển Trung Quốc trong năm nay, nhưng kết quả thực tế lại chỉ ở mức “áp lực tối thiểu”, không đạt được hiệu quả răn đe như mong muốn.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ, bà Tammy Bruce, nói với báo giới rằng Tổng thống đã nêu rõ điều ông mong muốn, và chính quyền hiện đang tập trung vào việc thực thi chỉ đạo này. Dù bà không nói rõ về quy trình thực hiện, nhưng khẳng định:

“Rõ ràng là chúng tôi đang nỗ lực để đảm bảo định hướng của Tổng thống Trump được thực hiện, và điều đó sẽ dẫn dắt cả bộ máy chính phủ tiến lên. Chúng ta sẽ phải chờ xem kết quả cuối cùng sẽ ra sao.”