Donald Trump mở đường cho Nvidia bán chip AI tiên tiến cho Trung Quốc với một mức phí

Thỏa thuận chưa từng có mà tổng thống đạt được với giám đốc điều hành Nvidia Jensen Huang, được tờ Financial Times tiết lộ, bao gồm việc Hoa Kỳ lấy 15% doanh thu từ việc bán chip H20 cho Trung Quốc. Chip này được Nvidia giới thiệu vào năm 2023 để tuân thủ các quy định kiểm soát xuất khẩu thời chính quyền Biden.

Hiệu suất của chip H20 bán cho Trung Quốc bị hạn chế so với các phiên bản dành cho khách hàng Mỹ. Hôm thứ Hai, Trump cho biết ông dự định thảo luận một thỏa thuận mới với Huang để cho phép Nvidia bán chip dựa trên nền tảng Blackwell — loại chip mới nhất và tiên tiến nhất của hãng — cho Trung Quốc.

Nếu được chấp thuận, điều này sẽ mở ra doanh thu hàng tỷ USD cho Nvidia, sau khi Huang nhiều lần vận động để tiếp cận thị trường Trung Quốc, bất chấp những lo ngại về an ninh tại Washington. Trump cho biết chip Blackwell sẽ được “giảm bớt tính năng” trước khi bán cho Trung Quốc, so sánh với cách Mỹ bán các phiên bản hạ cấp của tiêm kích tối tân cho các quốc gia khác.

“Có thể tôi sẽ làm một thỏa thuận,” Trump nói, đồng thời gọi chip H20 là “một con chip cũ mà Trung Quốc đã có rồi”. “Về Blackwell, tôi nghĩ ông ấy [Huang] sẽ gặp tôi lần nữa để bàn về vấn đề này,” ông nói thêm.

Thỏa thuận với Nvidia và AMD — yêu cầu chia một phần doanh thu từ Trung Quốc cho chính phủ Mỹ — đã gây chấn động từ Washington tới Bắc Kinh, khi Trump phá vỡ các chuẩn mực doanh nghiệp lâu nay.

“Tôi lo ngại trước thông tin chính phủ Mỹ sẽ lấy một phần lợi nhuận từ việc bán chip H20 và các chip tương đương cho Trung Quốc... Câu hỏi đặt ra là cơ sở pháp lý cho việc này là gì,” John Moolenaar, Chủ tịch Ủy ban về Trung Quốc của Hạ viện, nói với FT. “Kiểm soát xuất khẩu là tuyến phòng thủ đầu tiên để bảo vệ an ninh quốc gia, và chúng ta không nên tạo tiền lệ khuyến khích chính phủ cấp phép bán công nghệ cho Trung Quốc mà sẽ nâng cao năng lực AI của họ.”

Một số nguồn tin cho biết một số quan chức an ninh đang cân nhắc từ chức vì tín hiệu mà tổng thống đưa ra. “Đây không phải là lý do khiến các quan chức kiểm soát xuất khẩu thức dậy mỗi sáng — để bán rẻ an ninh quốc gia,” một người nói. “Thỏa thuận này gây tổn hại lâu dài cho cơ chế kiểm soát xuất khẩu vốn đã gặp khó khăn.”

Những phát biểu của Trump về Blackwell cho thấy ông đang từ bỏ các biện pháp kiểm soát do chính quyền Biden áp đặt nhằm hạn chế khả năng tiếp cận của Trung Quốc với chip tiên tiến có thể được dùng cho mọi thứ — từ mô phỏng vũ khí hạt nhân đến phát triển tên lửa siêu vượt âm. Hiện không có phiên bản chip Blackwell nào được phép bán hợp pháp tại Trung Quốc theo các quy định xuất khẩu của Mỹ. Nvidia từ chối bình luận về phát biểu của Trump.

“Chúng ta có thể sẽ nhìn lại thời điểm này như lúc nước Mỹ tự nguyện tài trợ cho sự suy yếu chiến lược của mình — trao cho Bắc Kinh những con chip AI vốn mang lại lợi thế cho chúng ta trong cuộc đua công nghệ quan trọng nhất thời đại,” Liza Tobin, chuyên gia về Trung Quốc tại Quỹ Jamestown và từng phục vụ trong Hội đồng An ninh Quốc gia dưới thời Trump, nhận định.

Phát biểu của Trump được đưa ra khi quan chức Mỹ và Trung Quốc tiếp tục đàm phán thương mại, điều mà tổng thống hy vọng sẽ dẫn tới một hội nghị thượng đỉnh với Chủ tịch Tập Cận Bình. FT hồi tháng trước đưa tin Bộ Thương mại Mỹ đã được yêu cầu đóng băng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới đối với Trung Quốc để không làm ảnh hưởng tới cơ hội tổ chức hội nghị này.

Thỏa thuận bất thường mà Trump ký với AMD và Nvidia đã gây bất ngờ cho giới chuyên gia và làm dấy lên làn sóng phản đối từ các đối thủ chính trị. “Thỏa thuận này thật sốc,” Michael Sobolik, chuyên gia về Trung Quốc tại Viện Hudson, nói. “Các khoản trả phí không nên là điều kiện tiên quyết cho thương mại quốc tế.”

Các đối thủ chính trị chỉ trích động thái này vì làm suy yếu an ninh Mỹ, một nghị sĩ Dân chủ hàng đầu gọi đây là “sự lạm dụng nguy hiểm đối với các biện pháp kiểm soát xuất khẩu”. “Thỏa thuận này đặt ra những câu hỏi quan trọng mà chính quyền cần trả lời ngay, bao gồm cơ sở pháp lý nào cho việc yêu cầu chia sẻ doanh thu như một điều kiện cấp giấy phép xuất khẩu,” Raja Krishnamoorthi, nghị sĩ Dân chủ đứng đầu Ủy ban về Trung Quốc của Hạ viện, cho biết.

Động thái này cũng làm dấy lên nghi ngờ về tính hợp pháp. Aaron Bartnick, cựu quan chức an ninh quốc gia và công nghệ của Nhà Trắng, gọi thỏa thuận là “điên rồ” và cho rằng không rõ nó có hợp pháp hay không, bởi điều khoản xuất khẩu trong hiến pháp Mỹ cấm áp thuế hay phí trên hàng xuất khẩu. “Về bản chất, đây chỉ là khoản ‘lại quả’ cho chính phủ liên bang để cho phép Nvidia và AMD làm suy yếu an ninh quốc gia Mỹ,” Bartnick, hiện làm việc tại Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu của Đại học Columbia, nhận định.

Nvidia và AMD không trả lời câu hỏi về việc liệu họ có tiến hành đánh giá rủi ro pháp lý hay không.

Chip H100 của Nvidia đã trở thành hàng hóa được săn lùng nhất tại Thung lũng Silicon sau khi ChatGPT của OpenAI ra mắt thành công vào năm 2022, vì đây là lựa chọn mặc định cho các công ty công nghệ lớn và startup trong việc huấn luyện mô hình AI mới. Chip Blackwell — thế hệ kế tiếp — bắt đầu được giao hàng từ cuối năm ngoái, nhưng bị chính quyền Mỹ coi là quá mạnh để bán cho Trung Quốc.

Chính quyền Trump hồi tháng 4 đã đưa ra yêu cầu cấp phép mới, trên thực tế chấm dứt việc bán H20 cho Trung Quốc — cho tới tuần trước. Trong thời gian đó, Nvidia đã bắt đầu nghiên cứu một loại chip tùy chỉnh khác cho Trung Quốc, dựa trên thiết kế Blackwell, nhưng sẽ loại bỏ một số tính năng như bộ nhớ băng thông cao để tuân thủ hạn chế.

Huang, phải khéo léo cân bằng giữa Washington và Bắc Kinh, đã xây dựng mối quan hệ ngày càng thân thiết với Trump, từng tháp tùng tổng thống trong chuyến công du vùng Vịnh hồi tháng 5 và được khen ngợi vì cam kết chi 500 tỷ USD cho sản xuất tại Mỹ trong 4 năm tới.