Dự trữ Bitcoin chiến lược: Tham vọng hay ảo tưởng?

Sau khi Donald Trump bày tỏ quan điểm ủng hộ mơ hồ về Bitcoin và tiền mã hóa trong chiến dịch tranh cử, kỳ vọng thông qua dự luật của Thượng nghị sĩ Lummis bắt đầu được thổi bùng lên, đặc biệt từ cộng đồng hodler. Tâm lý này hoàn toàn dễ hiểu - chẳng khác nào phản ứng phấn khích của một nhà sưu tập tranh Andy Warhol khi Washington đề xuất thiết lập kho dự trữ quốc gia cho tác phẩm nghệ thuật của họ.

Về mặt cơ chế, dự luật đề xuất kế hoạch tài chính hai tầng. Thứ nhất, mọi khoản thặng dư từ Fed về Kho bạc sẽ được chuyển thành Bitcoin thay vì chi tiêu thông thường. Thứ hai, dù hiện Fed không có khoản hoàn trả nào, dự luật vẫn có phương án dự phòng: Fed sẽ tái định giá toàn bộ chứng chỉ vàng theo thị giá hiện tại và chuyển khoản chênh lệch cho Kho bạc để mua Bitcoin. Mặc dù về kỹ thuật đây là những bước đi khả thi, nhưng dự luật vẫn bỏ ngỏ câu hỏi then chốt về tác động thực sự và đối tượng hưởng lợi.

Dự luật này tạo ra một nghịch lý thú vị đối với cộng đồng "hodler" - những người nắm giữ Bitcoin trung thành. Một mặt, đây đánh dấu sự công nhận của nhà nước đối với "đồng tiền tự do" mà họ tin tưởng. Mặt khác, sự công nhận này lại đến thông qua một chương trình can thiệp của chính phủ. Lời mở đầu của dự luật Lummis lập luận rằng việc tích lũy 1 triệu Bitcoin sẽ giúp đa dạng hóa danh mục tài sản quốc gia, tăng cường khả năng phục hồi tài chính và tiền tệ. Tuy nhiên, khác với dự trữ ngân hàng truyền thống, số Bitcoin này sẽ bị "đóng băng" tại Kho bạc đến năm 2045. Một tài sản không thể thanh khoản không mang lại khả năng phục hồi mà chỉ tạo gánh nặng chi phí.

Giới hodler kỳ vọng về đà tăng trưởng vượt trội của kho dự trữ này. Luận điểm cốt lõi là sau hai thập kỷ, vị thế dẫn đầu của Mỹ trong hệ thống tài chính toàn cầu sẽ được củng cố khi kiểm soát khoảng 5% lượng Bitcoin - được định vị là tài sản có giá trị nhất thế giới. Theo góc nhìn này, "dự trữ chiến lược" thực chất là một quỹ đầu tư quốc gia, trao cho Kho bạc đòn bẩy tài chính mạnh mẽ, chẳng hạn như năng lực trả nợ công. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất vẫn là chứng minh tính tất yếu trong xu hướng tăng trưởng của Bitcoin.

Quan điểm phủ nhận vai trò tiền tệ của Bitcoin giờ đây đã lỗi thời. Theo nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Tài chính Thực nghiệm tháng 9, phân tích sổ cái công khai cho thấy Bitcoin đang được sử dụng như một công cụ chuyển vốn ra nước ngoài qua Seychelles. Khối lượng giao dịch tăng mạnh tại Brazil trong giai đoạn lạm phát cao và tại Venezuela sau các lệnh trừng phạt, nhưng sụt giảm tại Trung Quốc sau lệnh cấm khai thác và giao dịch. Điều này chứng tỏ đồng tiền số này không chỉ đơn thuần là công cụ đầu cơ, dù vai trò vẫn chưa thực sự rõ ràng tại các quốc gia có hệ thống ngân hàng phát triển.

Đợt tăng giá mạnh của Bitcoin sau chiến thắng của Trump đang tạo ra một vòng luẩn quẩn trong tâm lý thị trường. Bitcoin tăng giá dựa trên kỳ vọng về sự ủng hộ từ tân Tổng thống. Ngược lại, chính sự tăng trưởng này lại tạo áp lực buộc Trump phải ủng hộ Bitcoin để duy trì đà tăng. Tuy nhiên, nhìn vào lịch sử 50 năm thống trị của đồng USD, ta thấy vị thế của nó không hề phụ thuộc vào lượng vàng dự trữ tại Fort Knox (Kentucky). Người Mỹ và cộng đồng quốc tế sử dụng USD không phải vì nó được đảm bảo bằng vàng. Tương tự, tương lai của USD cũng sẽ không bị ảnh hưởng bởi việc Kho bạc tích trữ bao nhiêu Bitcoin từ thặng dư của Fed.

Sức mạnh của USD bắt nguồn từ một hệ sinh thái hoàn chỉnh. Đồng bạc xanh được hậu thuẫn bởi hệ thống Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang, khung pháp lý giám sát ngân hàng (dù chưa hoàn hảo nhưng đủ hiệu quả), và mạng lưới thỏa thuận giữa các ngân hàng trung ương nhằm bảo vệ USD nước ngoài trong các cuộc khủng hoảng. Hệ thống USD toàn cầu có thể thiếu minh bạch và công bằng, thậm chí gây bất lợi cho người tiêu dùng Mỹ. Tuy nhiên, các hodler đã mắc một sai lầm điển hình của giới công nghệ: họ cho rằng một hệ thống xã hội đầy khiếm khuyết rồi sẽ sụp đổ như một cây cầu có lỗi kỹ thuật. Thực tế phức tạp hơn nhiều.

Không thể phủ nhận tiềm năng của Bitcoin trong kịch bản "ngày tận thế" của hệ thống tài chính. Tuy nhiên, lịch sử đã nhiều lần chứng minh: sau mỗi thảm họa, tiền ngân hàng luôn tìm cách hồi sinh và phát triển mạnh mẽ hơn. Chúng ta gắn bó với USD không phải vì thiếu hiểu biết hay lựa chọn. Bản chất của ngân hàng chính là "giấy phép in tiền" - một đặc quyền mà chưa có quốc gia nào ngăn cản được giới tinh hoa nắm giữ, dù muốn hay không. Vì vậy, đặt cược dài hạn vào Bitcoin thực chất là đặt cược vào một kịch bản cực đoan: sự sụp đổ hoàn toàn và không thể phục hồi của mọi thể chế trên toàn cầu. Đây chính là một "quyền chọn bán hạt nhân" theo đúng nghĩa - một canh bạc với rủi ro và phần thưởng đều ở mức tối đa.

Xét cho cùng, kho dự trữ Bitcoin chỉ phục vụ một mục đích duy nhất. Với việc nắm giữ 1 triệu Bitcoin, Kho bạc Mỹ sẽ tự trói buộc mình trong chính danh mục đầu tư khổng lồ này. Điều này tạo ra một nghịch lý về chủ quyền tiền tệ: Quốc hội sẽ mất đi khả năng điều tiết thị trường tiền mã hóa thông qua các biện pháp hạn chế khai thác hoặc giao dịch Bitcoin, bởi bất kỳ động thái siết chặt nào cũng sẽ tức thì làm sụp đổ giá trị tài sản mà chính phủ đang nắm giữ.

Do đó, "dự trữ Bitcoin chiến lược" không thực sự là một chiến lược đảm bảo khả năng phục hồi cho nền kinh tế Mỹ. Thực chất, đó chỉ là một cơ chế bảo vệ lợi ích cho cộng đồng "hodler" - những người đang nắm giữ Bitcoin và kỳ vọng vào sự can thiệp của chính phủ để đảm bảo đà tăng giá trong tương lai.