Kazuo Ueda: Người “hãm phanh” giữa làn sóng hawkish tại BoJ

Ueda – từ người phá vỡ 17 năm đóng băng lãi suất đến vị thống đốc thận trọng nhất BOJ

Năm 2024, Thống đốc Kazuo Ueda đã đánh dấu bước ngoặt lịch sử khi thực hiện lần tăng lãi suất đầu tiên của Nhật Bản sau 17 năm. Đó là một quyết định táo bạo, bởi Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) vốn lâu nay chịu ảnh hưởng của những nhân vật ủng hộ chính sách tiền tệ siêu nới lỏng. Thế nhưng, nghịch lý lại ở chỗ: Giờ đây, chính Ueda lại trở thành một trong những thành viên dovish nhất trong hội đồng chính sách.

Ở tuổi 73, Ueda sẽ tham dự hội nghị chuyên đề thường niên Jackson Hole do Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tổ chức trong tuần này. Những đánh giá về sức khỏe nền kinh tế Mỹ và tín hiệu về khả năng cắt giảm lãi suất tiếp theo của Fed chắc chắn sẽ là những yếu tố tác động trực tiếp đến các cuộc thảo luận của BoJ.

Trong nhiều tháng gần đây, Ueda ngày càng tỏ ra thận trọng. Ông lo ngại rằng các mức thuế quan của Mỹ có thể gây tổn hại cho kinh tế Nhật Bản, và sự dè dặt này đã trở thành rào cản trước những lời kêu gọi tăng lãi suất thêm từ các đồng nghiệp. Một báo cáo phân tích mới cũng cho thấy Ueda đặc biệt lo lắng về cú sốc tiềm tàng đối với kinh tế Nhật từ thuế quan, yếu tố có thể làm phức tạp quyết định về thời điểm nâng lãi suất tiếp theo.

Một nguồn tin thân cận với BOJ chia sẻ: “Thỏa thuận thương mại với Mỹ có giúp giảm bớt bất ổn, nhưng vẫn chưa loại bỏ được rủi ro thuế quan. Còn quá sớm để BOJ lạc quan về triển vọng kinh tế Nhật Bản.”

Áp lực lạm phát và tác động từ Mỹ

Tuy thận trọng, Ueda cũng phải đối diện với sức ép ngày càng lớn trong nội bộ hội đồng. Nhiều thành viên cảnh báo rằng lạm phát, đặc biệt là giá thực phẩm, có thể lan rộng và tạo ra rủi ro mang tính hệ thống. Một số người cho rằng điều này đủ để biện minh cho việc tiếp tục nâng lãi suất, như biên bản cuộc họp tháng Bảy của BoJ đã phản ánh.

Trong khi đó, một kịch bản cắt giảm lãi suất của Fed có thể khiến đồng yên tăng giá so với USD. Điều này giúp giảm bớt lo ngại lạm phát do đồng yên yếu gây ra, nhưng đồng thời có thể ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận của các nhà xuất khẩu, tùy thuộc vào tốc độ biến động.

Trái ngược với các tiếng nói hawkish, Ueda luôn nhấn mạnh rằng lạm phát cơ bản, đặc biệt ở lĩnh vực tiêu dùng nội địa và tăng trưởng lương, vẫn chưa đạt mục tiêu BoJ đặt ra. Chính vì vậy, ông kiên trì quan điểm tiến hành từng bước thận trọng thay vì vội vàng.

Cựu thành viên hội đồng BoJ, Takahide Kiuchi, nhận xét: “Thống đốc Ueda đặc biệt chú ý đến kinh tế Mỹ. Nếu ông tin rằng Mỹ sẽ duy trì ổn định, BoJ có thể cân nhắc một lần tăng lãi suất trong năm nay.”

Phe hawkish trỗi dậy

Trên bề mặt, những người diều hâu trong BoJ đang giành ưu thế. Ba thành viên hiện tại – Naoki Tamura, Hajime Takata và Junko Koeda – được thị trường đánh giá là cứng rắn nhất, khi nhiều lần cảnh báo rằng lạm phát thực phẩm có thể bùng phát thành áp lực giá bền vững.

Phó thống đốc Ryozo Himino thậm chí từng tuyên bố rằng việc duy trì lãi suất thực âm quá lâu là “bất thường”, khiến ông được xem là nhân vật diều hâu số một trong ban lãnh đạo BoJ.

Ngược lại, phe dovish – vốn thống trị khi cựu thống đốc Haruhiko Kuroda khởi động gói kích thích khổng lồ năm 2013 – nay đã suy yếu rõ rệt. Toyoaki Nakamura, người từng phản đối tăng lãi suất hồi tháng Một, đã nghỉ hưu vào tháng Sáu và được thay thế bởi Kazuyuki Masu, một nhân vật được đánh giá trung lập. Asahi Noguchi, từng ủng hộ in tiền mạnh tay, nay cũng chuyển sang lập trường trung dung hơn và đồng ý với quyết định nâng lãi suất đầu năm.

Những thay đổi này đẩy Ueda cùng phó thống đốc Shinichi Uchida về phía dovish, trong khi đa số hội đồng ngày càng nghiêng về hướng hawkish.

Sự thận trọng của Ueda

Dù đối diện áp lực lớn, Ueda và Uchida vẫn kiên định với quan điểm thận trọng. Họ lo ngại rằng những cú sốc từ thuế quan Mỹ có thể khiến xuất khẩu và chi tiêu vốn của Nhật Bản suy yếu trong các tháng tới. Báo cáo triển vọng quý Bảy của BoJ cũng dự báo lợi nhuận doanh nghiệp có khả năng sụt giảm do ảnh hưởng này.

Thỏa thuận thương mại Nhật – Mỹ có bao gồm việc cắt giảm thuế đối với ô tô, nhưng Washington vẫn chưa đưa ra lịch trình cụ thể, khiến bất định tiếp tục phủ bóng. Nhiều chuyên gia dự báo xuất khẩu – yếu tố giúp GDP Nhật tăng trưởng trong quý II – sẽ suy giảm đáng kể vào cuối năm.

Thậm chí, ngay cả các thành viên diều hâu cũng thừa nhận rằng rủi ro từ thuế quan là lý do chính đáng để thận trọng hơn trong việc điều chỉnh chính sách.

Một thành viên hội đồng từng phát biểu hôm 3/7: “Chúng ta cần xem xét kỹ lưỡng liệu các tác động tiêu cực từ thuế quan Mỹ có xuất hiện rõ rệt hay không.”

Quyền lực của Thống đốc

Mặc dù cán cân hội đồng có vẻ nghiêng về phe hawkish, nhưng trong thực tế, sức ảnh hưởng của Ueda vẫn rất lớn. Thống đốc chính là người chuẩn bị các đề xuất chính sách và lãi suất để hội đồng bỏ phiếu. Phần lớn đề xuất trong quá khứ đều được thông qua, đa số tuyệt đối hoặc nhất trí, kể cả khi BoJ quyết định rút khỏi gói kích thích kéo dài hàng thập kỷ vào năm ngoái.

Kể từ khi cơ chế hội đồng hiện tại được áp dụng năm 1998, chưa từng có đề xuất nào của thống đốc bị bác bỏ.

Cựu quan chức BoJ, Nobuyasu Atago, khẳng định: “Tôi không thấy có bất kỳ thành viên nào trong hội đồng hiện nay đủ mạnh để dẫn đầu một cuộc ‘nổi loạn’. Khó có thể tưởng tượng phe diều hâu lại tự ý thúc đẩy tăng lãi suất trái với mong muốn của thống đốc. Ảnh hưởng của Ueda trong hội đồng vẫn vô cùng lớn.”