Liệu Tổng thống Donald Trump đã vô tình hồi sinh lại niềm tin vào thương mại tự do?

Tư tưởng Ricardo hiện nay không thiếu người bảo vệ. Các đồng minh mới bao gồm thị trường tài chính, nơi nhận định rằng chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump sẽ phá hủy tài sản hoặc cản trở quá trình tạo ra giá trị; Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington, nơi khéo léo trích dẫn lập luận chống bảo hộ mậu dịch của Ronald Reagan để phản bác chính đảng của ông; và đáng chú ý nhất là phe cánh tả, những người đã không ủng hộ thuế quan như một biểu hiện của quyền lực nhà nước. Trong lập trường đáng hoan nghênh này, những người theo trường phái tiến bộ có thể không nhận thức đầy đủ về những gì họ đang thừa nhận - bao gồm tầm quan trọng thiết yếu của cạnh tranh giá cả - nhưng chúng ta hãy đừng làm họ hoảng sợ. Lần đầu tiên kể từ cuộc khủng hoảng tài chính 2008, toàn cầu hóa đã giành lại vị thế thượng phong. Chính những người đang nỗ lực phá bỏ toàn cầu hóa giờ đây phải phòng thủ cả về mặt đạo đức lẫn trí tuệ.

Chủ nghĩa bảo hộ thực chất là một lý tưởng thời vụ, chỉ được ưa chuộng khi không ai phải hy sinh lợi ích vật chất thực sự. Mặc dù những chiến thắng về mặt đạo đức và trí tuệ chỉ có giá trị tương đối nếu thuế quan vẫn tiếp tục leo thang trong cuộc đấu đá qua lại giữa Hoa Kỳ, Trung Quốc và Liên minh Châu Âu. Thắng lợi trong tranh luận trở nên vô nghĩa khi toàn bộ hệ thống thương mại toàn cầu bị đe dọa. Tuy nhiên, các diễn biến thực tế thường theo sau làn sóng tư tưởng sau một khoảng thời gian trễ nhất định.

"Ngày giải phóng" là kết quả của hơn một thập kỷ những người ủng hộ tự do thương mại mất dần niềm tin. Do đó, việc các nguyên lý tự do cổ điển có thể được phát biểu lại là điều vô cùng quan trọng. Thâm hụt tài khoản thanh toán không đồng nghĩa với thất bại. Người lao động cũng chính là người tiêu dùng. Chủ nghĩa bảo hộ thực chất là tạo đặc quyền cho các nhóm vận động hành lang - điển hình như trường hợp ngoại lệ dành cho thiết bị điện tử tiêu dùng. Mặc dù không hoàn toàn ngăn chặn được chiến tranh, thương mại có khả năng xây dựng mối quan hệ hòa hợp giữa các quốc gia từng đối đầu, minh chứng là bức tượng Cobden từng được Napoleon III tài trợ một phần.

Trong một dòng thời gian giả định nơi Hoa Kỳ kiềm chế được sự trỗi dậy công nghiệp của Trung Quốc, chắc chắn giá bán lẻ sẽ cao hơn và thậm chí chiến thắng lạm phát trong thập niên 1990 có thể đã không xảy ra. Quan trọng hơn cả, chúng ta không nên gán sự tin cậy giả tạo cho các biện pháp thuế quan "có giới hạn", như chính sách "sân nhỏ với hàng rào cao" của chính quyền Tổng thống Joe Biden. Không quốc gia nào có quyền quyết định liệu phần còn lại của thế giới sẽ trả đũa hay không.

Làn sóng thay đổi trong tư duy học thuật này sẽ định hình cách các chính phủ vận hành trong tương lai, đặc biệt sau khi chứng kiến sự thất bại của hai vị Tổng thống theo đuổi chủ nghĩa bảo hộ liên tiếp. Sau sự thất bại của Bidenomics tại thùng phiếu, giờ đây đến lượt Trump mắc sai lầm khi hiểu sai khát vọng của tầng lớp lao động, cho rằng họ mong muốn quay trở lại những công việc thủ công của thế hệ trước. Quan điểm bảo hộ ngây thơ này - như diễn viên hài Dave Chappelle đã châm biếm tài tình: "Tôi muốn mang giày Nike, không phải làm ra chúng" - chỉ có thể thuyết phục được những người xa rời thực tế.

"Người lao động" năm 2025 thực chất là ai? Có lẽ là đại diện bán hàng kiêm tài xế công nghệ, người tiếp xúc với thương mại chủ yếu qua việc tiêu dùng sản phẩm giá cả phải chăng. Nghịch lý hiện tại là trong khi 80% người Mỹ ủng hộ việc xây dựng thêm nhà máy, chỉ 25% sẵn sàng làm việc trong đó. Triết lý ngầm dường như là công việc vất vả thì dành cho người khác, không phải cho tôi.

Liệu vị Tổng thống thứ ba liên tiếp có lặp lại sai lầm bảo hộ? Thương mại đáng lẽ phải là một lý tưởng phổ biến, thậm chí mang tính dân túy, giống như Liên đoàn Chống Luật Ngũ Cốc trong thế kỷ 19. Danh hiệu "người ủng hộ toàn cầu hóa" xứng đáng là lời ca ngợi, không phải lời chỉ trích. Nếu các nhà lãnh đạo thế giới chưa sẵn sàng đi xa đến thế, ít nhất họ nên tránh những bài diễn văn về "kỷ nguyên hậu toàn cầu" mà các vị Thủ tướng Canada và Singapore đã vô tình tiếp sức.

Tỷ trọng thương mại trong tổng sản lượng toàn cầu tuy đang đứng yên, nhưng vẫn cao hơn thời điểm bước vào thiên niên kỷ mới, khi đó đã gấp đôi so với năm 1970. Chúng ta có thể đang ở trên cao nguyên thương mại, hoặc chỉ đang trải qua một sự sụt giảm tạm thời từ một nền tảng lịch sử vững chắc. Điều này cũng tương tự với tự do chính trị - mặc dù số lượng nền dân chủ đã giảm, nhưng vẫn ở mức không thể tưởng tượng được trong thập niên 1970. Đừng vội trao cho phe bảo hộ những chiến thắng họ chưa thực sự giành được.

Trong khi toàn cầu hóa đang tìm lại được những tiếng nói ủng hộ, niềm vui này cần đi kèm với sự tiếc nuối sâu sắc. Thời điểm lên tiếng lẽ ra phải là từ nhiều năm trước. Thay vào đó, nhiều người có tư duy lý trí đã im lặng đồng thuận với thuế quan chỉ vì chúng được áp đặt bởi một Tổng thống Dân chủ. Trong các cuộc trò chuyện của giới thượng lưu, việc chế giễu thuật ngữ "chủ nghĩa tân tự do" vẫn quá dễ dàng, dù tiền đề của thuật ngữ này là sai lầm. Không phải Reagan, Thatcher hay những người kế nhiệm đã bỏ mặc công dân trước sức mạnh thị trường toàn cầu. Thực tế, tại Hoa Kỳ, Vương quốc Anh, Úc, Pháp và nhiều nước khác, chi tiêu xã hội tính theo tỷ lệ GDP năm 2008 và hiện tại đều cao hơn so với năm 1980.

Bài học quan trọng là người theo chủ nghĩa tự do thường ưu tiên cảm xúc tốt đẹp hơn là tư duy sâu sắc. Trong các cuộc chiến văn hóa, điều khiến chủ nghĩa "thức tỉnh" lan rộng không phải là số ít người cuồng tín đắm mình trong lý thuyết phê phán, mà là sự im lặng của những người ôn hòa - những người sợ bị gán mác tiêu cực. Tương tự, chủ nghĩa bảo hộ đã chiếm thế thượng phong sau cuộc khủng hoảng tài chính vì những người theo chủ nghĩa tự do, trong khát khao được coi là người biết hối lỗi, đã chấp nhận vô số phi lý về kinh tế. Ngay cả hiện tại, tôi vẫn ngờ rằng nhiều người chỉ ủng hộ thương mại tự do vì Trump đang ở phe đối lập. Dù vậy, đóng góp vô tình của ông cho lý tưởng toàn cầu hóa không kém phần xứng đáng với một tượng đài vinh danh.