Tuy nhiên, một lý do căn bản giải thích tại sao những mức thuế quan ngắn hạn của Tổng thống Donald Trump thiếu cơ sở kinh tế vững chắc là bởi chúng không được thiết kế như một chính sách kinh tế thực thụ mà chỉ là công cụ để buộc người khác phải trung thành với vị Tổng thống.

Khi được kết hợp với chính sách công nghiệp nội địa thông minh, thuế quan có thể giúp bảo vệ việc làm và hàng hóa của người Mỹ. Tuy nhiên, những mức thuế toàn cầu được áp dụng một cách hỗn loạn này không mang lại hiệu quả nào ngoài việc đe dọa làm giá cả tăng vọt và gây bất ổn cho nền kinh tế toàn cầu. Điều này phù hợp với mục tiêu của Tổng thống Donald Trump, dường như là tạo ra tình trạng hỗn loạn kinh tế, buộc các lãnh đạo ngành công nghiệp phải đến cầu xin ông ban phát đặc ân. Theo nhiều nguồn tin, Tổng thống Donald Trump đã thừa nhận rằng ông không bận tâm nếu các chính sách của mình gây ra suy thoái, miễn là không dẫn đến suy thoái trầm trọng. Có vẻ như ông đã quên mất gần 9 triệu việc làm đã biến mất trong cuộc Đại suy thoái năm 2008 và 10 triệu người Mỹ đã mất nhà vì bị tịch thu.

Thực tế, những mức thuế quan này chưa bao giờ thực sự nhằm mục đích giúp đỡ người lao động, đưa việc làm trở lại Hoa Kỳ hay sửa chữa hệ thống thương mại toàn cầu đang bị phá vỡ. Việc tạm hoãn 90 ngày là minh chứng rõ ràng cho điều này. Bao nhiêu nhà máy sản xuất mới được xây dựng hoặc bao nhiêu việc làm được tạo ra để biện minh cho việc đe dọa kế hoạch hưu trí của người dân Mỹ? Tổng thống Donald Trump đang đàm phán với 75 quốc gia nào? Liệu các quốc gia này đã đưa ra những điều khoản phục vụ người lao động Mỹ hay chỉ phục vụ các lợi ích đặc biệt? Hay những mức thuế quan này chỉ nhằm mục đích siết chặt kiểm soát các công ty Mỹ cho đến khi họ đầu hàng?

Hãy xem xét trường hợp của Apple. Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick đã mơ tưởng về một "đội quân hàng triệu con người lắp ráp những con ốc nhỏ để sản xuất iPhone" sẽ "chuyển đến Hoa Kỳ". Vài ngày sau, Apple được miễn trừ khỏi mức thuế đối ứng 145% mà Tổng thống Donald Trump áp đặt lên điện thoại thông minh, máy tính xách tay, ổ cứng, bộ xử lý máy tính, máy chủ và chip nhớ nhập khẩu từ Trung Quốc. Giám đốc điều hành Tim Cook, người đã cá nhân quyên góp 1 triệu USD cho Uỷ ban lễ nhậm chức của Tổng thống Donald Trump, vẫn duy trì được thiện cảm từ vị Tổng thống. Sau đó, Bộ trưởng Lutnick làm rõ rằng Apple được miễn thuế đối ứng nhưng không được miễn thuế quan sắp được công bố đối với chất bán dẫn, đảm bảo rằng Apple sẽ tiếp tục vận động hành lang chính quyền.

Nếu hiểu hành động của Tổng thống Donald Trump như việc sử dụng quyền lực hành pháp để bắt nạt các tổ chức lẽ ra có thể ngăn chặn xu hướng độc tài, chúng ta dễ dàng thấy thuế quan phù hợp như thế nào trong kế hoạch tổng thể. Mặc dù một số người có thể không muốn tin, nhưng Tổng thống Donald Trump dường như đang thực hiện một chiến dịch có hệ thống nhằm phá hủy bất kỳ tổ chức nào có thể cản trở ông. Ông đã tấn công ba trụ cột chính của nền dân chủ Mỹ. Ông đe dọa cắt nguồn tài trợ liên bang cho các trường đại học, trung tâm của cả nghiên cứu học thuật và phong trào phản đối của giới trẻ. Ông đang tấn công các công ty luật hàng đầu bằng cách cắt đứt họ khỏi các hợp đồng chính phủ và tước bỏ giấy phép an ninh của các luật sư. Ông đang cố gắng bịt miệng các nhà báo bằng cách từ chối cho họ tiếp cận các cơ sở chính phủ trừ khi họ sử dụng ngôn ngữ được Nhà Trắng phê duyệt trước.

Giờ đây, Tổng thống Donald Trump đang sử dụng thuế quan để buộc các công ty và ngành công nghiệp phải đến Nhà Trắng cầu xin được giảm nhẹ. Mỗi công ty hoặc ngành công nghiệp có thể sẽ bị buộc phải nhượng bộ để đổi lấy sự giảm nhẹ này. Trong thời gian tạm hoãn, chúng ta có thể dự đoán sẽ thấy từng giám đốc điều hành lần lượt đưa ra lý do cho công ty của họ để được miễn thuế quan. Có thể những nhượng bộ này mang tính tài chính, nhưng nhiều khả năng là mang tính chính trị. Đa số những thỏa thuận này sẽ được giữ bí mật với công chúng. Một khi Tổng thống Donald Trump đã kiểm soát phần lớn các công ty luật, trường đại học, tổ chức truyền thông và doanh nghiệp tư nhân, sẽ gần như không thể có bất kỳ hình thức đối lập nào phát triển. Bộ Tư pháp được vũ trang hóa của ông có thể bắt giữ người biểu tình và sẽ có ít luật sư hơn để bảo vệ họ. Các nghiên cứu đại học và thảo luận học thuật về những ý tưởng trái ngược với hệ tư tưởng của Tổng thống Donald Trump sẽ bị đe dọa. Các công ty tư nhân sẽ không phản đối khi nguyên tắc pháp quyền sụp đổ. Đây không phải là chiến lược mới mẻ gì mà là kịch bản toàn cầu quen thuộc của các nhà lãnh đạo được bầu theo lối dân chủ nhưng lại muốn nắm quyền vĩnh viễn.

Việc bật tắt thuế quan và ban phát miễn trừ cho các đồng minh chính trị không liên quan gì đến chính sách thương mại. Thực chất đây là việc buộc ngành công nghiệp Mỹ phải khuất phục. Sự phẫn nộ của công chúng sẽ có nhiều khả năng ngăn chặn nỗ lực của Tổng thống Donald Trump nhằm phá hủy nền dân chủ nếu mọi người có thể nhìn thấy rõ ràng kế hoạch mà ông đang cố gắng che giấu.

* Bài viết trên là quan điểm cá nhân của tác giả Chris Murphy từ tờ báo Financial Times.