"Hiệu ứng tháng Chín" trở lại: Lời nguyền thị trường sớm hiện diện
Huyền Trần
Junior Analyst
Tháng Chín vốn nổi tiếng là giai đoạn khó khăn nhất với chứng khoán Mỹ và dấu hiệu bất ổn đã sớm xuất hiện khi lợi suất trái phiếu leo thang, vàng tăng mạnh và Phố Wall đối mặt nhiều rủi ro.
Nỗi lo lợi suất trái phiếu dài hạn
Những lo ngại về nợ công và thâm hụt ngân sách đang gia tăng, và không nền kinh tế lớn nào có thể đứng ngoài. Lợi suất trái phiếu 30 năm của Nhật Bản vừa đạt mức cao kỷ lục trong tuần trước, trong khi châu Âu hiện là tâm điểm chú ý: lợi suất 30 năm của Anh đã lên mức cao nhất kể từ năm 1998, còn của Pháp cao nhất kể từ năm 2009. Liệu chính sách tài khóa đang trở thành yếu tố chi phối?
Tại Anh, trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm được phát hành hôm thứ Ba với chi phí vay cao nhất kể từ năm 2008. Quốc gia này đối mặt với nhu cầu vay mượn lớn, tăng trưởng chậm và lạm phát cao nhất trong nhóm G7. Triển vọng tài chính càng khó ổn định khi chính phủ đứng trước nguy cơ sụp đổ, có thể dẫn tới bầu cử sớm.
Vàng lấp lánh
Giá vàng tiếp tục tăng trong phiên thứ Ba, đánh dấu chuỗi 6 ngày leo dốc liên tiếp – dài nhất trong vòng một năm. Kim loại quý này đã tăng 6% trong giai đoạn đó và hiện đạt đỉnh mới 3,540 USD mỗi ounce. Đây là kết quả của việc tái phân bổ danh mục, kỳ vọng vào chính sách nới lỏng của Fed, và trên hết, nhu cầu trú ẩn an toàn ngày càng mạnh mẽ.
Lạm phát cũng góp phần củng cố đà tăng. Chi phí vận chuyển leo thang do thuế quan, kết hợp với chính sách tài khóa mở rộng ở nhiều nền kinh tế lớn, đang làm dấy lên lo ngại lạm phát và đẩy lợi suất trái phiếu dài hạn tăng cao. Một “cơn bão hoàn hảo” đã hình thành, tạo thêm động lực cho vàng.
Thuế quan lại trở thành tâm điểm
Khi tưởng chừng căng thẳng xung quanh các biện pháp thuế quan từ Washington đã tạm lắng, một tòa phúc thẩm liên bang Mỹ hôm thứ Sáu lại phán quyết rằng phần lớn trong số đó là bất hợp pháp. Dù vậy, chúng vẫn có hiệu lực. Tổng thống Donald Trump khẳng định chính quyền sẽ kháng cáo lên Tòa án Tối cao vào thứ Tư và yêu cầu phán quyết nhanh.
Đây là tin xấu đối với nhà đầu tư, đặc biệt khi mùa báo cáo lợi nhuận khởi động. Số liệu hôm thứ Ba cho thấy sản xuất của Mỹ đã suy giảm tháng thứ sáu liên tiếp trong tháng 8. Trên bình diện toàn cầu, hình ảnh Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Tổng thống Nga Vladimir Putin và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi cùng xuất hiện tại Bắc Kinh hôm thứ Hai cũng gửi đi thông điệp không thể bỏ qua.
Phố Wall chờ đợi “hiệu ứng tháng Chín”
Nhiều thập kỷ dữ liệu cho thấy tháng 9 là giai đoạn tồi tệ nhất đối với chứng khoán Mỹ. Câu hỏi đặt ra: liệu nhà đầu tư có sẵn sàng cho một tháng khó khăn nữa? Khả năng cao là có, và không chỉ bởi “hiệu ứng tháng Chín”.
Nếu câu nói “Bán vào tháng 5 rồi nghỉ ngơi” có cơ sở, thì tháng 9 vốn được kỳ vọng là lúc mua vào. Nhưng lịch sử lại chứng minh điều ngược lại.
Kể từ năm 1950, lợi suất trung bình của S&P 500 trong tháng 9 là -0.68%, theo Carson Group. Đây là tháng duy nhất có lợi suất âm trung bình trong suốt 75 năm. Chỉ khoảng 44% số lần S&P 500 ghi nhận mức tăng, thấp nhất trong các tháng, và cũng là tháng duy nhất dưới 50%. Thậm chí, trong thập kỷ vừa qua, lợi suất trung bình tháng 9 còn tệ hơn, gần -2%.
Hoàn toàn khác biệt
Không có lời giải thích rõ ràng nào cho hiện tượng theo mùa này. Một số chuyên gia cho rằng các nhà quản lý quỹ bán cổ phiếu kém hiệu quả khi năm tài chính sắp kết thúc. Người khác cho rằng bán để tiết kiệm thuế cũng là yếu tố. Ngoài ra, tâm lý nhà đầu tư sau nhiều tháng 9 u ám có thể tạo nên kỳ vọng tiêu cực, và biến kỳ vọng đó thành hành động bán tháo – một lời tiên tri tự hoàn thành.
Dù lý giải có khác nhau, dữ liệu thì không thể phủ nhận: trong phần lớn thế kỷ qua, tháng 9 là giai đoạn khắc nghiệt nhất với nhà đầu tư toàn cầu.
Mắt mở to
Tháng 9 năm nay cũng hứa hẹn khó khăn. Các chỉ số lớn của Phố Wall đang ở hoặc gần mức cao kỷ lục, định giá căng thẳng – đặc biệt trong nhóm công nghệ, nơi tập trung vốn hóa lớn chưa từng có.
Động lực vẫn đang nghiêng về phe mua: S&P 500 và Nasdaq đã có chuỗi 4 và 5 tháng tăng liên tiếp, với 80% doanh nghiệp báo cáo lợi nhuận vượt kỳ vọng trong quý II, vượt xa mức trung bình dài hạn. Thêm nữa, thị trường kỳ vọng Fed sẽ cắt giảm lãi suất vào ngày 17/9.
Tuy nhiên, những yếu tố này phần lớn đã “phản ánh vào giá”. Đà tăng đang chậm lại: Nasdaq chỉ tăng 1.6% trong tháng 8 so với 9.6% hồi tháng 5.
Tương lai phụ thuộc nhiều vào cổ phiếu công nghệ – hiện được định giá cao nhất kể từ bong bóng dotcom cách đây 25 năm. Nhà đầu tư đã bắt đầu xoay vòng sang cổ phiếu vốn hóa nhỏ giá rẻ hơn. Nếu xu hướng này tiếp diễn, tác động lan tỏa sẽ không nhỏ.
Tháng 9 có thể đầy biến động. Lịch sử không đảm bảo tương lai, nhưng sự thận trọng là cần thiết. Như Porter Collins, đồng sáng lập Seawolf Capital, viết trên X: khi thị trường ở mức cao thế này, cách tiếp cận “mắt mở to” là lựa chọn khôn ngoan. Với hàng loạt yếu tố có thể kích hoạt điều chỉnh, nhà đầu tư cần chuẩn bị tâm thế sẵn sàng.
Reuters
