Ngoại giao khí đốt: Bắc Kinh – Moscow bắt tay, Mỹ đứng trước sức ép mới

Ngoại giao năng lượng tại Bắc Kinh tuần này mang nhiều rủi ro nhưng đồng thời cũng cho thấy thiện chí của Trung Quốc trong việc thách thức nỗ lực của Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm cô lập Nga và duy trì vị thế thống trị của Mỹ trên thị trường năng lượng.

Chủ tịch Trung Quốc, ngồi cạnh Tổng thống Nga Vladimir Putin, đã tận dụng lễ duyệt binh kỷ niệm 80 năm thất bại của Nhật Bản trong Thế chiến II để phô diễn sức mạnh quân sự và ngoại giao giữa lúc căng thẳng thương mại với Washington gia tăng.

Đi kèm màn trình diễn này là hành động cụ thể: vào thứ Ba, tập đoàn khí đốt Nga Gazprom công bố việc ký kết bản ghi nhớ có giá trị pháp lý với Trung Quốc để xây dựng một tuyến đường ống dài 2,600 km nối hai nước, một dự án từng đình trệ suốt hơn một thập kỷ do bế tắc trong đàm phán.

Ngoài ra, Trung Quốc cũng đồng ý tăng khối lượng nhập khẩu qua tuyến “Power of Siberia” từ 38 tỷ m³ lên 44 tỷ m³ mỗi năm. Đồng thời, dòng chảy khí qua tuyến đường ống từ đảo Sakhalin ở Viễn Đông Nga cũng được nâng thêm 20%, đạt 12 tỷ m³ mỗi năm.

Những bước tiến này không chỉ phản ánh mối quan hệ gắn bó ngày càng sâu sắc giữa Bắc Kinh và Moscow, mà còn là tín hiệu cho thấy Trung Quốc không có ý định nhượng bộ trước sức ép của Mỹ.

Thế thống trị năng lượng

Dẫu vậy, con đường cho dự án Siberia mới vẫn đầy thách thức. Hai bên vẫn chưa thống nhất về mức giá, trong khi Gazprom thừa nhận rằng giá bán sẽ thấp hơn so với châu Âu.

Ngoài ra, chưa rõ Trung Quốc có thực sự cần thêm nguồn cung này. Trong những năm gần đây, Bắc Kinh đã ký nhiều hợp đồng LNG dài hạn, bao gồm với cả các nhà sản xuất Mỹ, với tổng khối lượng khoảng 50 tỷ m³ mỗi năm đến năm 2030. Cùng lúc, sản lượng khí nội địa cũng tăng 28% từ năm 2020 đến 2024, đạt 246.4 tỷ m³.

Điều đáng lưu ý hơn cả nằm ở khía cạnh chiến lược: nếu hoàn thành, dự án mới sẽ củng cố vị thế Nga như nhà cung cấp khí đốt lớn nhất của Trung Quốc – điều có thể làm Bắc Kinh lo ngại về sự phụ thuộc.

Hiện Nga chiếm khoảng 22% lượng khí nhập khẩu của Trung Quốc, tương đương 38 tỷ m³. Con số này có thể vượt 25% vào năm tới và thậm chí tăng gấp đôi sau 2030 khi dự án đường ống mới đi vào hoạt động, đi ngược lại chiến lược lâu dài của Trung Quốc là đa dạng hóa nguồn cung và giảm phụ thuộc năng lượng.

Thách thức chính trị

Tuy vậy, Putin và Tập dường như sẵn sàng đặt yếu tố chính trị lên hàng đầu để đảm bảo dự án thành công.

Đối với Nga, thỏa thuận này mở ra một thị trường dài hạn thay thế châu Âu – vốn đã thu hẹp nhập khẩu khí Nga kể từ sau cuộc chiến Ukraine.

Với Trung Quốc, nhập khẩu nhiều hơn từ Nga đồng nghĩa với việc giảm nhu cầu LNG từ Mỹ, vốn từng là cam kết quan trọng trong các vòng đàm phán thương mại với chính quyền Trump. Đây cũng là lời cảnh báo gửi đến Washington về lập trường của Bắc Kinh trong căng thẳng kinh tế song phương.

Động thái thách thức càng rõ rệt hơn khi tuần trước Trung Quốc nhập chuyến hàng LNG đầu tiên từ nhà máy Arctic LNG 2 của Nga bất chấp lệnh trừng phạt. Các lô hàng khác từ nhà máy này được cho là cũng đang trên đường tới Trung Quốc, làm suy yếu nỗ lực cô lập Moscow của Trump.

Dù chính quyền Mỹ chưa phản ứng, việc chuyến hàng cập cảng Beihai chỉ vài ngày trước chuyến thăm của Putin khó có thể xem là ngẫu nhiên.

Một kỷ nguyên ngoại giao năng lượng mới đang hình thành, nhưng đồng thời cũng đặt nền móng cho căng thẳng ngày càng gay gắt giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.