Tại sao loại thuế khó hiểu nhất nước Anh cần được bãi bỏ?

Trong khuôn khổ thỏa thuận thương mại tự do vừa ký kết với Ấn Độ tuần qua, chính phủ Anh đã đồng ý miễn thuế bảng lương này cho các nhân viên được điều động tạm thời tới nước Anh. Điều này đã khiến các chính trị gia đối lập cáo buộc rằng Công đảng đang phản bội công nhân Anh bằng cách tạo điều kiện cho các công ty Ấn Độ dễ dàng điều nhân viên từ trụ sở chính hơn là thuê lao động địa phương. Tuy nhiên, cáo buộc này là không đúng khi được xem xét kỹ lưỡng.

Bảo hiểm quốc gia là nguồn thu khổng lồ đối với chính phủ Anh, đem về 179 tỷ bảng (236 tỷ USD) trong năm tài chính kết thúc vào tháng 4 năm ngoái theo số liệu chính thức. Chỉ có thuế thu nhập mới vượt qua con số này. Đa số người lao động phải đóng 8% trong khi nhà tuyển dụng chịu mức thuế 15%, được Bộ trưởng Tài chính Rachel Reeves tăng từ 13.8% trong ngân sách tháng 10 một cách gây tranh cãi dữ dội. Chi phí lao động tăng cao này đã bị đổ lỗi là nguyên nhân khiến thị trường lao động suy yếu, với các doanh nghiệp Anh cắt giảm việc làm trong tháng thứ ba liên tiếp vào tháng 4 khi thay đổi về bảo hiểm quốc gia có hiệu lực.

Về mặt lý thuyết, các khoản đóng góp bảo hiểm quốc gia được dùng để tài trợ cho các phúc lợi xã hội của Anh, chủ yếu là lương hưu nhà nước. Tư cách thụ hưởng phụ thuộc vào lịch sử đóng góp, với yêu cầu 35 năm đủ điều kiện để nhận đầy đủ quyền lợi (hiện tại là 230.25 Bảng mỗi tuần, tương đương khoảng 304 USD), và tối thiểu 10 năm để có thể nhận bất kỳ khoản nào. Điều này tạo ra vấn đề công bằng hiển nhiên đối với những nhân viên được công ty nước ngoài điều động tạm thời. Họ có thể bị buộc phải đóng góp vào hệ thống của hai quốc gia cùng lúc, và tại Anh là cho những phúc lợi mà họ sẽ không bao giờ được thụ hưởng.

Nguồn thu ngân sách chính của chính phủ Anh đến từ bảo hiểm quốc gia

Tình huống tương tự cũng có thể xảy ra với công nhân Anh được nhà tuyển dụng cử đi làm việc ở nước ngoài. Chính vì vậy, việc đạt được các thỏa thuận có đi có lại là lợi ích chung của các bên. Những hiệp ước về tránh đóng góp kép như vậy rất phổ biến, Anh đã có thỏa thuận với hàng chục quốc gia bao gồm Nhật Bản, Canada, Chile cũng như Liên minh châu Âu.

Cho đến thời điểm này, mọi thứ vẫn diễn ra bình thường. Điều làm phức tạp vấn đề là các khoản đóng góp bảo hiểm quốc gia của Anh không hoàn toàn được "phân bổ riêng biệt", có nghĩa là số tiền này không được dành riêng cho một mục đích cụ thể. Điều này khác biệt với mô hình của một số quốc gia khác như Mỹ, nơi các khoản đóng góp lương bắt buộc được đặt vào các quỹ tách biệt và quản lý độc lập với ngân sách chung của chính phủ.

Nếu bảo hiểm quốc gia được bổ sung vào nguồn thu chung của chính phủ, thì có thể xem đây đơn giản là thuế thu nhập dưới một tên gọi khác (như nhiều nhà nghiên cứu đã lập luận). Thật vậy, khi Reeves tăng thuế suất đối với nhà tuyển dụng và điều chỉnh các ngưỡng vào tháng 10, bà đã biện minh cho biện pháp này bằng lý do cần thiết phải cứu vãn tài chính công chứ không gắn liền với những phúc lợi cụ thể nào. Trong trường hợp đó, có thể cho rằng việc miễn thuế tương đương với ưu đãi thuế mang lại lợi thế bất công cho các công ty và công nhân nước ngoài.

Tuy nhiên, lập luận này vẫn có vẻ như bị kéo dài quá mức. Dịch vụ Y tế Quốc gia (NHS) nhận được một phần thu từ bảo hiểm quốc gia là 25%, tương đương 41.8 tỷ Bảng trong năm tài chính 2022 - 2023. Phần còn lại được chuyển vào Quỹ Bảo hiểm Quốc gia do chính phủ điều hành, chỉ được sử dụng để chi trả các phúc lợi gắn liền với đóng góp (thay vì phúc lợi phổ cập) như trợ cấp hỗ trợ việc làm và trợ cấp thai sản theo luật định. Việc chi trả lương hưu nhà nước đã chiếm 95% trong tổng số 129 tỷ Bảng được chuyển vào quỹ năm 2022 - 2023.

Liệu các công ty Ấn Độ điều động nhân viên đến Anh có đang "ăn không" chi phí cung cấp NHS, một hệ thống y tế phổ cập mà quyền được thụ hưởng dựa trên nơi cư trú hơn là mức độ đóng góp? Câu trả lời là không hẳn vậy. Phần lớn ngân sách của hệ thống y tế, lên tới 182 tỷ Bảng trong năm 2022 - 2023, đến từ các nguồn khác như thuế thu nhập mà các nhân viên Ấn Độ vẫn phải chịu trách nhiệm đóng. Hơn nữa, nhân viên Ấn Độ nhập cảnh với thị thực vẫn phải trả phụ phí NHS, hiện đang ở mức 1,035 Bảng mỗi năm đối với hầu hết ứng viên.

Phải thừa nhận rằng thỏa ước tránh đóng góp kép này có vẻ nghiêng về phía Ấn Độ. Thỏa thuận sẽ dẫn đến "lợi ích tài chính đáng kể" cho các nhà cung cấp dịch vụ Ấn Độ và mang lại lợi ích cho "một số lượng lớn người Ấn Độ làm việc tại Anh", theo thông cáo của Bộ Thương mại và Công nghiệp Ấn Độ. Chính phủ Anh lại ít nhấn mạnh khía cạnh này của thỏa thuận thương mại, chỉ cho biết rằng thay đổi này chỉ tạo ra thêm 1,800 visa và thời gian miễn thuế được giới hạn trong ba năm. Không có bằng chứng rõ ràng nào cho thấy có gì bất thường ở đây. Giá trị của một thỏa thuận thương mại cần được đánh giá một cách toàn diện.

Bài học rút ra từ cuộc tranh cãi này là những loại thuế có cấu trúc quá phức tạp và thiếu minh bạch sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các hành vi lợi dụng, không chỉ từ phía những chính trị gia dân túy có ý định khai thác quan điểm chống nhập cư mà còn từ các chính phủ mong muốn che giấu việc hứa hẹn nhiều hơn khả năng thực hiện của các chiến lược gia tăng thu ngân sách. Các nhóm nghiên cứu đã dành hàng thập kỷ lập luận rằng bảo hiểm quốc gia nên được bãi bỏ, sáp nhập với thuế thu nhập hoặc cải cách theo cách khác để tạo ra một hệ thống đơn giản hơn, công bằng hơn và hiệu quả hơn. Lập luận của họ chưa bao giờ thuyết phục đến vậy trong tình cảnh hiện tại.