Thị trường trái phiếu 8 nghìn tỷ USD của Nhật Bản tỉnh giấc khi lợi suất tăng cao

Trong nhiều năm, thị trường trái phiếu chính phủ gần 8 nghìn tỷ USD của Nhật Bản từng là điểm khác biệt giữa các thị trường toàn cầu. Giá gần như không thay đổi, và lợi suất rất thấp—thậm chí có lúc âm, nên các nhà đầu tư về cơ bản phải trả tiền để giữ trái phiếu. Ngân hàng Nhật Bản nắm quyền kiểm soát mạnh mẽ hỗ trợ thị trường bằng cách mua trái phiếu chính phủ nhằm giữ lãi suất thấp và phá vỡ chu kỳ tăng trưởng thấp và giảm phát dai dẳng. (Lợi suất trái phiếu giảm khi giá tăng.) Điều này khiến thị trường trở nên nhàm chán dù quy mô lớn. Sàn giao dịch thường im ắng, và trái phiếu chuẩn kỳ hạn 10 năm có thể không được giao dịch trong nhiều ngày.

Giờ đây, với lạm phát quay trở lại, ngân hàng trung ương đang rút lui. Họ đã giảm tốc độ mua trái phiếu hàng tháng và tăng lãi suất ngắn hạn chủ chốt lên 0.5% từ -0.1%. Các nhà đầu tư và thương nhân toàn cầu giờ đây đang phải đối mặt với một thị trường đã trở nên biến động hơn. Và sự thay đổi này không chỉ ảnh hưởng ở Nhật Bản: lãi suất cực thấp của quốc gia này từng đóng vai trò như một điểm tựa cho lợi suất trái phiếu toàn cầu.

Lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản gần đây đã tăng vọt lên mức cao nhiều năm, với lợi suất trái phiếu kỳ hạn 30 năm hiện trên 3%. Đường cong lợi suất, thước đo sự chênh lệch giữa lợi suất trái phiếu ngắn hạn và dài hạn, là dốc nhất trong số các thị trường lớn, cho thấy nhà đầu tư kỳ vọng sẽ có biến động mạnh hơn trong những năm tới. Các quỹ phòng hộ và công ty môi giới đang ráo riết tuyển dụng những thương nhân chuyên về lãi suất yên kỳ cựu, những người nhớ thời kỳ Nhật Bản từng có lãi suất dương, nhưng quá trình chuyển đổi không hề dễ dàng.

Sự tăng vọt lợi suất khiến những người giữ trái phiếu chính phủ Nhật Bản (JGB) hiện tại đang chịu lỗ do giá giảm. Mặc dù người mua mới có thể hưởng lợi suất cao hơn, nhưng hiện tại nhiều nhà đầu tư tập trung hạn chế thiệt hại. “Tôi nghĩ mọi người đều cố gắng giữ rủi ro ở mức thấp để có thể sống sót qua biến động,” Patrick Law, trưởng bộ phận giao dịch trái phiếu, tiền tệ và hàng hóa khu vực châu Á - Thái Bình Dương tại Bank of America tại Hong Kong, nói. “Mọi người cần làm quen với trạng thái bình thường mới.”

Trạng thái bình thường cũ từng là điều phi thường. Năm 2016, ngân hàng trung ương Nhật Bản áp dụng chính sách lãi suất âm và mua trái phiếu mạnh tay để kiểm soát lợi suất. Ý tưởng là giữ chi phí vay thấp và kích thích chi tiêu, đầu tư kinh doanh nhiều hơn. Gói kích thích tiền tệ khổng lồ này khiến BOJ nắm giữ hơn một nửa trái phiếu trong nước.

Còn lại, thị trường chủ yếu tìm kiếm sự an toàn: dù JGB chịu rủi ro lãi suất, chúng về cơ bản được đảm bảo hoàn trả. “Ngân hàng Nhật Bản từng là người chơi duy nhất,” Jesper Koll, giám đốc chuyên gia tại Monex Group Inc., công ty tài chính ở Tokyo, cho biết. Với phần còn lại, việc chờ đợi khi nào kiểm soát đường cong lợi suất kết thúc “là trò chơi chờ đợi suốt 10 năm.”

Khi BOJ rút lui khỏi việc mua trái phiếu, một khoảng trống về nhu cầu đã xuất hiện. Nhà đầu tư nước ngoài bắt đầu chú ý đến lợi suất cao hơn mà trái phiếu Nhật Bản mang lại, nhưng các nhà đầu tư nội địa lớn như các công ty bảo hiểm nhân thọ vẫn thận trọng. “Những người giữ vững thị trường nợ giờ là khu vực tư nhân,” Koll, sống ở Nhật nhiều thập kỷ và từng là học trò của Thống đốc BOJ Kazuo Ueda, nói. “Một số người chơi thực sự đã quên cách quản lý rủi ro vị thế của họ. Họ không nhất thiết có công nghệ mới nhất để làm điều đó.” Nhiều năm qua, điều đó không cần thiết.

Nhật Bản đang đối mặt với bất ổn chính trị khi Thủ tướng Shigeru Ishiba từ chức, và khả năng người kế nhiệm chưa được xác định có thể làm tăng thêm thâm hụt ngân sách quốc gia. “Tôi đang chờ xem chính trị và tình hình tài khóa diễn biến ra sao, và tôi vẫn không thực sự muốn tham gia vào trái phiếu siêu dài hạn,” Ryoma Nagatomo, quản lý quỹ cấp cao tại Norinchukin Zenkyoren Asset Management, nói. “Dĩ nhiên bây giờ thách thức hơn trước, nhưng đó cũng là cách thị trường nên vận hành.”

Đấu giá JGB, từng được xem là sự kiện thường lệ, giờ trở thành một trong những ngày được trông đợi nhất hàng tháng với các nhà tham gia thị trường toàn cầu. “Đặc biệt vào những ngày có đấu giá, tôi không thể rời mắt khỏi màn hình,” Masayuki Koguchi, trưởng quản lý quỹ điều hành tại Mitsubishi UFJ Asset Management, nói. Đợt bán nợ kỳ hạn 20 năm vào tháng Năm ghi nhận cầu yếu nhất trong hơn một thập kỷ. Điều đó đã đẩy lợi suất tăng vọt trên toàn cầu.

Trong các thị trường cạnh tranh toàn cầu, lãi suất cao hơn ở một quốc gia có thể kéo theo lợi suất nhà đầu tư yêu cầu ở nơi khác tăng theo. Kho bạc Mỹ trở nên nhạy cảm hơn với biến động trái phiếu chính phủ Nhật Bản từ năm 2022, theo phân tích của Bloomberg News về chênh lệch kỳ hạn 10 đến 30 năm giữa hai thị trường. Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent cho biết lợi suất trái phiếu Mỹ bị ảnh hưởng bởi xu hướng ở nước ngoài, bao gồm Nhật Bản và Đức.

Biến động trên thị trường cũng đang thay đổi cộng đồng thương nhân lâu năm được biết đến với tên là làng JGB. Nhiều chuyên gia này sử dụng biệt ngữ riêng và ít có lý do giao tiếp quốc tế. “Người dân làng rất gắn kết, và giống như trong phim Seven Samurai, họ không cho người ngoài vào,” Amane Oshima, cố vấn cấp cao của Barclays Securities Nhật Bản, một người dày dạn kinh nghiệm thị trường, nói. Giờ đây, họ đang bị kéo vào thị trường toàn cầu.

Trong các cuộc gọi của Bank of America với các thương nhân toàn cầu, Nhật Bản giờ là trọng tâm chính. Các thương nhân lãi suất yên ở lại cuộc gọi lâu hơn trước vì có nhiều điều để thảo luận hơn. “Đây là một đường cong học tập mới với nhiều thương nhân trẻ,” Law của BofA nói. “Thay vì chỉ tập trung vào Nhật Bản, họ phải theo dõi Mỹ, Fed và thị trường chứng khoán, vì tất cả đều có thể gián tiếp ảnh hưởng đến JGB.”

Insight Investment, BNP Paribas Asset Management, Vanguard Group và các nhà đầu tư quốc tế khác đã đổ tiền vào JGB. Nhưng một số quản lý quỹ lo ngại mua vào quá sớm và gặp rủi ro nếu lãi suất tiếp tục tăng. “Nhìn bề ngoài, lợi suất trên 3% cho trái phiếu 30 năm có vẻ khá hấp dẫn,” Idanna Appio, quản lý danh mục đầu tư tại First Eagle Investments ở New York, nói. “Nhưng thật khó để tham gia khi trái phiếu đang giảm giá liên tục. Bạn không muốn bắt dao rơi.” —Với sự hỗ trợ của Takashi Nakamichi