Thỏa thuận Brexit: có còn hơn không!

Một dấu hiệu cho thấy những kỳ vọng đã giảm xuống thấp như thế nào khi các quan chức Anh và EU phải ngầm xác nhận rằng ông Boris Johnson đã không quay lưng với cuộc đàm phán ngày thứ hai về mối quan hệ thương mại mới. Thủ tướng và nội các của ông công khai nhất trí rằng những biến chuyển mới là cần thiết trong các cuộc đàm phán sắp diễn ra, đây cũng là một bước tiến ngay cả khi hạn chót 31/07 của ông Johnson đang tới rất gần. Khả năng về một Brexit "không thỏa thuận" đã giảm đi, dù chỉ chút ít. Điều đó vẫn  không làm ta quên đi thực tế rằng bất kỳ thỏa thuận nào đạt được cũng sẽ trở thành cái bóng mờ nhạt của một “thỏa thuận toàn diện” mà chính phủ đã chào mời sau cuộc trưng cầu dân ý vào năm 2016 của Anh.

Cả hai bên đều tha thiết muốn có một thỏa thuận để giữ lại ít nhất một vài yếu tố của thị trường thương mại hoàn hảo khi giai đoạn chuyển tiếp hậu Brexit của Anh kết thúc trong gần sáu tháng nữa. Đối với chính phủ Anh, sẽ là rất vô trách nhiệm nếu đẩy gánh nặng pháp lý và chi phí mới lên các doanh nghiệp vốn đang đấu tranh để tồn tại sau sự tàn phá nặng nề do coronavirus gây ra. Điều đó vẫn đúng ngay cả sau khi chính phủ cam kết vào thứ Sáu tuần trước rằng sẽ chỉ đưa ra các biện pháp nhẹ để kiểm soát biên giới, dù có thỏa thuận hay không. Những khẳng định rằng các tổn hại của việc không có thỏa thuận sẽ biến mất giữa hoàn cảnh bất ổn kinh tế rộng lớn từ đại dịch là không hề trung thực.

Các quốc gia EU đang vật lộn để ổn định lại nền kinh tế của chính họ và đồng tiền chung cũng cần phải tránh khỏi sự đổ vỡ. Hơn nữa, việc từ chối các điều khoản mang lợi ích chung với đối tác thân cận nhất sẽ như một món quà cho những người muốn thấy khối này bị suy yếu, ông Tập và Putin chẳng hạn.

Mặc dù cho tới nay vẫn tiến triển khá chậm, các điểm chính của một thỏa thuận tối thiểu vẫn có thể thấy rõ, không hề liên quan đến hạn ngạch hay thuế quan đối với hàng hóa sản xuất. Anh sẽ phải tuân theo các thỏa thuận nghiêm ngặt hơn về quy tắc xuất xứ mà nước này kỳ vọng. Với vấn đề nhức nhối là viện trợ nhà nước, việc thỏa hiệp chắc chắn phải có để có thể đảm bảo một sân chơi công bằng cho tất cả như EU yêu cầu, với các quy định được một loại thực thể độc lập nào đó đặt ra thay vì Tòa án Công lý Châu Âu. Về ngư nghiệp, một kịch bản nửa vời có thể sẽ cho phép mọi thứ tiếp tục diễn ra như trước đây nhưng sẽ có đồng thuận với nhu cầu của Anh về việc khẳng định chủ quyền đối với vùng lãnh hải của mình.

Tuy nhiên, thay vì thẳng thắn với những người bỏ phiếu về sự đánh đổi mà họ phải chấp nhận, ông Johnson đang tạo ra câu chuyện tương tự mà ông đã sử dụng để che đậy các thỏa hiệp (đáng chú ý là ở biên giới Bắc Ireland) mà ông đã thực hiện để đảm bảo việc Anh thoát khỏi EU hồi năm ngoái. Ông nói rằng cách để thuyết phục Brussels là đặt ra mốc thời hạn và đe dọa vi phạm nó. Bất cứ điều gì Johnson phải nhượng bộ, ông ta vẫn sẽ tuyên bố rằng mình đã chiến thắng với các thỏa thuận cứng rắn của mình – dẫu vậy, do đã bị yếu thế đi nhiều do cách xử lý sai lầm trong đại dịch, Johnson có thể gặp khó khăn hơn khi thuyết phục kết quả thỏa thuận lần này cho đội quân đang bất mãn của chính mình.

Dù vậy kết quả của thỏa thuận nếu có được cũng sẽ không quá đáng kể. Một thỏa thuận phi thuế quan sẽ bảo vệ các nhà sản xuất và, theo một cách nào đó, nền kinh tế dịch vụ rộng lớn: ngành bán lẻ và khách sạn sẽ được hưởng lợi từ việc không tăng chi phí nhập khẩu. Nhưng một thỏa thuận như vậy sẽ chỉ đem lợi sự giúp đỡ nhỏ nhoi quý báu cho nền xuất khẩu dịch vụ, cho đến nay vẫn là cấu phần lớn nhất và năng động nhất.

Dẫu sao đi nữa thoả thuận này sẽ tạo ra tiền đề cần thiết trong việc đàm phán lại mối quan hệ giữa Anh và EU mà các chính phủ phải bận tâm nhiều trong các năm tới. Việc không đạt được thỏa thuận bây giờ sẽ làm tổn hại vị thế chính trị, khiến Anh cuối cùng sẽ buộc phải quay trở lại đàm phán với tâm thế còn yếu kém hơn. Ngay cả một thỏa thuận tối thiểu cũng sẽ mang lại ít nhất một nền tảng hợp tác để xây dựng các cuộc đàm phán sau này. Suy cho cùng, một thỏa thuận tồi thực sự vẫn còn hơn là không có thỏa thuận.