Vì sao những "người khổng lồ" tài chính giấu kín chiến thắng lạm phát?

Thực tế cho thấy, sau chiến dịch tăng lãi suất mạnh mẽ chưa từng có trong nhiều thập kỷ qua, đà tăng lạm phát đã và đang hạ nhiệt rõ rệt. Dù vậy, các "ngân hàng mẹ" vẫn tỏ ra hết sức thận trọng, chưa muốn vội vã tuyên bố đã chiến thắng hoàn toàn. Điều đáng nói là họ đã thành công trong việc kiểm soát đà tăng giá mà không gây ra một cuộc suy thoái kinh tế trầm trọng - một thành tựu đáng được tôn vinh trong lịch sử điều hành chính sách tiền tệ hiện đại.

Báo cáo mới nhất của IMF đã mang đến một điều bất ngờ thú vị. Bên cạnh những nội dung quen thuộc như khuyến nghị kiểm soát nợ công và cảnh báo về tác hại của chính sách bảo hộ thương mại, lần này IMF đã có những đánh giá đặc biệt tích cực về cách các quốc gia điều hành chính sách tiền tệ. Điều này gây ngạc nhiên bởi trong suốt 80 năm lịch sử hoạt động, "người cho vay cuối cùng của thế giới" này nổi tiếng với những phê bình nghiêm khắc hơn là lời khen. Chính vì thế, nhận xét trong Báo cáo Triển vọng Kinh tế Thế giới được công bố vào thứ Ba vừa qua đã thu hút sự chú ý đặc biệt của giới chuyên gia. Trong bài viết trên blog của mình, Chuyên gia kinh tế Pierre-Olivier Gourinchas đã nhấn mạnh: "Việc kiểm soát thành công lạm phát mà không đẩy nền kinh tế toàn cầu vào suy thoái là một thành tựu vô cùng ấn tượng."

Có dấu hiệu cho thấy các nhà hoạch định chính sách đang tiếp nhận thông điệp này, dù họ không công khai tuyên bố. Các đợt cắt giảm lãi suất đã được thực hiện không chỉ bởi những cơ quan quyền lực nhất như Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) và Ngân hàng Anh (BoE). Lãi suất điều hành đã giảm tại Hàn Quốc, Indonesia, New Zealand và Philippines. Ngân hàng Trung ương Thái Lan, vốn đã chống lại áp lực hành động dù lạm phát thấp hơn mục tiêu, cũng đã nhượng bộ tuần trước. Thống đốc Sethaput Suthiwartnarueput đã cố gắng nhấn mạnh rằng nhà đầu tư không nên đánh giá quá cao động thái này; ông ấy thích gọi đó là "tái cân chỉnh". Những bước đi này đều đi kèm với những phát biểu thận trọng về việc sẵn sàng dừng lại nếu giá cả diễn biến theo chiều hướng xấu. Những phát ngôn này nên được hiểu là dư âm từ cuối năm 2021 và 2022 khi các quan chức bị chỉ trích vì hành động chậm trễ, chứ không phải ý định nghiêm túc.

Tỷ lệ tăng giá tiêu dùng toàn cầu đã giảm đáng kể

Liệu lạm phát có thực sự là câu chuyện của ngày hôm qua? Các diễn biến gần đây rất khả quan. Tại nhiều quốc gia, lạm phát đã quay về mục tiêu — hoặc bắt đầu thấp hơn mục tiêu. IMF đã dự báo mức tăng giá toàn cầu sẽ giảm xuống 3.5% vào cuối năm tới, so với 9.4% trong quý 3/2022. Để hiểu rõ dự báo này, số liệu này thậm chí còn thấp hơn một chút so với con số trung bình của hai thập kỷ trước đại dịch. Hãy nhớ rằng đó là thời kỳ các nhà hoạch định chính sách lo lắng về lạm phát quá thấp và dành nhiều thời gian suy nghĩ cách để tăng lên.

Với chiến thắng đã đạt được, các cơ quan tiền tệ vẫn chưa hành động đang trở nên cô lập. Câu thần chú "không loại trừ bất cứ điều gì" của Ngân hàng Dự trữ Australia (RBA) là một công thức khéo léo, đặc biệt là đầu năm nay khi số liệu lạm phát còn khá mơ hồ. Cách diễn đạt này không chỉ mang tính quan hệ công chúng khéo léo, mà còn giúp Thống đốc Michele Bullock tạo dấu ấn riêng, tách biệt với phong cách điều hành của người tiền nhiệm Philip Lowe.

Tuy nhiên, cách tiếp cận "lửng lơ" của Bullock đã dần mất đi hiệu quả, đặc biệt sau khi bà công khai thừa nhận việc tăng lãi suất không còn nằm trong kế hoạch gần đây. Trên thực tế, điều này đã ngầm báo hiệu một số phương án đã bị loại bỏ. Số liệu lạm phát đang cho thấy xu hướng tích cực: chỉ số giá tiêu dùng tháng 8 chỉ tăng 2.7% so với cùng kỳ năm trước - lần đầu tiên kể từ tháng 8/2021 nằm trong vùng mục tiêu 2% - 3% của ngân hàng. Trong bối cảnh này, RBA cần một cách truyền thông rõ ràng hơn về định hướng chính sách, thay vì duy trì thái độ "không có gì đáng bàn".

Dù vậy, những tín hiệu tích cực này có thể dễ dàng bị bỏ qua. Phần lớn các tiêu đề từ IMF đều tập trung vào việc hạ dự báo tăng trưởng. Mặc dù chính xác về mặt kỹ thuật, cách nhìn này đã che khuất bức tranh tổng thể lạc quan hơn. Cụ thể, tăng trưởng toàn cầu dự kiến đạt 3.2% trong năm 2025, ngang bằng với năm nay và chỉ thấp hơn 0.1 điểm phần trăm so với dự báo trước đó. Đây là một kết quả đáng khích lệ, xét đến những chi phí ban đầu được dự đoán cho cuộc chiến chống lạm phát. Dù Trung Quốc đang gặp khó khăn, nhưng triển vọng kinh tế toàn cầu vẫn khá sáng sủa, khi sự phục hồi của nền kinh tế Mỹ đang bù đắp cho sự suy giảm từ Trung Quốc.

Khen ngợi IMF gần như không phổ biến bằng ca ngợi các ngân hàng trung ương. Không bên nào hoàn hảo. Trong nhiều năm qua, IMF thường được biết đến với những bài giảng nghiêm khắc về "khuôn vàng thước ngọc" trong điều hành kinh tế. Các quốc gia nhận khoản vay khẩn cấp thường phải tuân theo các điều kiện nghiêm ngặt và thường buộc phải từ bỏ một số quyền kiểm soát trong chương trình nghị sự nội địa. Bức ảnh khét tiếng năm 1998 về Tổng Giám đốc IMF Michel Camdessus đứng phía trên lãnh đạo Indonesia khi đó là Suharto, buộc ông ký một thỏa thuận là một trong những khoảnh khắc đáng nhớ. Nếu có một hình ảnh từ lịch sử IMF mà quỹ này có lẽ muốn xóa bỏ, thì đó chính là bức ảnh đó, một bức ảnh toát lên mùi chủ nghĩa thực dân.

Tuy nhiên, bức tranh tổng thể hiện nay đã khá rõ ràng, bất chấp những tranh luận về tốc độ giảm lãi suất. Không chỉ đơn thuần là chiến thắng trong một trận đánh, có thể nói cuộc chiến chống lạm phát đã về cơ bản được giải quyết. Dù vậy, điều này nên được thông tin một cách thận trọng, tránh tạo ra những kỳ vọng quá mức từ thị trường.