Áp lực thuế từ Trump: Cú hích cải cách thương mại cho Ấn Độ?

Viễn cảnh Mỹ áp thuế đối ứng lên tới 26% đối với hàng hóa Ấn Độ đã khiến chính quyền của Thủ tướng Narendra Modi nhanh chóng đẩy mạnh đàm phán một hiệp định thương mại song phương, với phạm vi trải rộng từ nông sản, ô tô đến thương mại điện tử. Các cuộc trao đổi trực tuyến đã được khởi động, với kế hoạch tổ chức đàm phán trực tiếp ngay trong tháng 5 và kỳ vọng có thể hoàn tất giai đoạn đầu của thỏa thuận vào tháng 9 hoặc 10 năm nay – theo một quan chức Ấn Độ am hiểu tiến trình đàm phán.

Song song đó, Ấn Độ cũng tăng tốc các vòng đàm phán thương mại với Liên minh châu Âu và Anh. Cả ba bên đều đặt mục tiêu đạt được thỏa thuận nguyên tắc trong năm 2025, dưới áp lực không nhỏ từ việc tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu và xu hướng phương Tây giảm phụ thuộc vào Trung Quốc.

Điểm khác biệt so với năm 1991 là Ấn Độ ngày nay đã là một nền kinh tế lớn thứ năm thế giới, với tốc độ tăng trưởng thuộc nhóm cao nhất toàn cầu. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng cải cách vẫn cần được thúc đẩy sâu rộng hơn. Dù đã mở cửa nền kinh tế từ lâu, Ấn Độ vẫn duy trì các mức thuế quan cao trong một số lĩnh vực, thủ tục hành chính còn chồng chéo, và dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài chưa tương xứng với tiềm năng.

Ngay cả các cố vấn thân cận của ông Modi cũng thừa nhận điều đó. Trong báo cáo gần đây, Cố vấn Kinh tế trưởng V. Anantha Nageswaran thẳng thắn nêu quan điểm rằng nhà nước cần “tránh can thiệp quá mức” để khơi thông tiềm năng khu vực tư nhân. “Rõ ràng điều cần làm là giảm rào cản thuế quan, gỡ bỏ điều tiết, và chuyển dịch từ một nền kinh tế bán khép kín sang mô hình mở hơn,” ông Surjit Bhalla – cựu Giám đốc tại IMF – nhấn mạnh.

Từ góc độ chiến lược, các nhà hoạch định chính sách tại New Delhi đang nhận thấy một cơ hội mở ra khi Trung Quốc – đối thủ thương mại chủ chốt – bị loại khỏi thị trường Mỹ do mức thuế nhập khẩu cao tới 145%. Các doanh nghiệp xuất khẩu của Ấn Độ, đặc biệt trong lĩnh vực may mặc, đá quý, và điện thoại thông minh, đang trông đợi vào làn sóng chuyển dịch đơn hàng. Theo dữ liệu công bố gần đây, nhờ sự góp mặt của Apple và chuỗi cung ứng toàn cầu đang dịch chuyển, xuất khẩu điện thoại thông minh từ Ấn Độ đã tăng từ 4.7 tỷ USD lên hơn 7 tỷ USD trong năm tài khóa kết thúc vào ngày 31/3.

“Một bộ phận lớn các công ty Mỹ từng có kế hoạch mở rộng ở Trung Quốc đang xem xét chuyển hướng. Đây là cơ hội để Ấn Độ trở thành điểm đến thay thế,” ông Ajai Sahai, Tổng giám đốc Liên đoàn các Tổ chức Xuất khẩu Ấn Độ, nhận định.

Tuy vậy, bức tranh không hoàn toàn màu hồng. Kinh nghiệm cho thấy New Delhi là một đối tác đàm phán khó nhằn – điều từng thể hiện rõ trong các cuộc thương lượng với Anh và EU. Bộ trưởng Thương mại Piyush Goyal gần đây tuyên bố Ấn Độ “sẽ không đàm phán dưới áp lực” – một thông điệp ám chỉ trực tiếp đến chính sách thuế của Trump. Các mặt hàng nhạy cảm về chính trị như sữa, gạo, ngô và lúa mì sẽ bị loại khỏi phạm vi đàm phán, theo nguồn tin thân cận với tiến trình thương mại.

Ngoài ra, rủi ro lớn nhất vẫn nằm ở yếu tố không thể kiểm soát: tính khí khó lường của Tổng thống Trump. Dù khởi đầu các cuộc đàm phán mang màu sắc xây dựng, các nhà quan sát đều cảnh báo về nguy cơ đảo chiều bất ngờ từ phía Washington – điều từng xảy ra trong các vòng đàm phán trước đây với nhiều quốc gia.

“Đây không phải là thời khắc 1991,” ông Montek Singh Ahluwalia – một trong những kiến trúc sư cải cách kinh tế đầu thập niên 1990 – nhận định. “Ấn Độ giờ đây đối mặt với một bối cảnh quốc tế rối rắm hơn nhiều. Nhưng nếu Mỹ và châu Âu thực sự muốn giảm phụ thuộc vào Trung Quốc, thì đây là thời cơ mà Ấn Độ không nên bỏ lỡ – với điều kiện chúng ta đủ quyết liệt để mở cửa hơn nữa.”

Dù là cơ hội hay thách thức, năm 2025 chắc chắn sẽ là một năm bản lề đối với chính sách thương mại của Ấn Độ – nơi mà chiến lược hội nhập kinh tế toàn cầu có thể sẽ định hình cả thập kỷ tới.