Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung: Không thể hàn gắn trong chốc lát!

Trong quá trình tiến triển của các cuộc hội đàm, khả năng đạt được thỏa thuận về việc gỡ bỏ dần các biện pháp thuế quan trả đũa qua lại - những biện pháp mà Hoa Kỳ áp dụng sau khi Trung Quốc phản ứng đối với việc áp đặt thuế quan có tính tương hỗ - có thể được cải thiện. Tuy nhiên, mức thuế quan bình quân gia quyền dự kiến sẽ kết thúc năm tài chính với mức cao hơn 34 điểm phần trăm so với đầu kỳ (thời điểm đó đã ở mức 11% sau vòng căng thẳng thương mại đầu tiên giai đoạn 2018-2019).

Giới đầu tư cần nhận thức rõ rằng việc giải quyết các vấn đề nền tảng trong mâu thuẫn thương mại sẽ không thể diễn ra nhanh chóng và thuận lợi, bởi các lý do sau:

Chính quyền Trump triển khai chính sách thuế quan với niềm tin rằng biện pháp này sẽ góp phần cắt giảm đáng kể thâm hụt thương mại và thúc đẩy hoạt động sản xuất nội địa, đặc biệt đối với các mặt hàng chiến lược. Tuy nhiên, cả hai mục tiêu này không thể đạt được trong ngắn hạn thông qua công cụ thuế quan hay hoàn tất các hiệp định thương mại đa phương. Hiện tượng thâm hụt thương mại cấu trúc phản ánh vấn đề sâu xa hơn liên quan đến xu hướng tiêu dùng cao và tỷ lệ tiết kiệm thấp của người tiêu dùng Mỹ. Việc mở rộng năng lực sản xuất tại Hoa Kỳ đòi hỏi quá trình dài hạn, không chỉ đơn thuần là thiết lập các cơ sở sản xuất mà còn bao gồm việc xây dựng toàn bộ chuỗi cung ứng lấy Mỹ làm trung tâm. Hiện tại, tỷ lệ tham gia của Hoa Kỳ trong chuỗi giá trị sản xuất toàn cầu chỉ chiếm 13%, trong khi Trung Quốc đạt tỷ lệ cao gấp hơn ba lần, ở mức 41%.

Tại Trung Quốc, chính sách ưu tiên rõ ràng là thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua đầu tư, đặc biệt trong giai đoạn suy thoái. Các nhà hoạch định chính sách ưu tiên kích thích đầu tư do tin rằng phương pháp này tạo ra tài sản hữu hình và nâng cao năng suất, thay vì định hướng vào tiêu dùng - điều chỉ làm gia tăng gánh nặng nợ cho các thế hệ tương lai. Ngoài ra, xét từ chiến lược địa chính trị, Trung Quốc có tham vọng duy trì vị thế tiên phong về công nghệ và giữ vững lợi thế cạnh tranh trong lĩnh vực sản xuất công nghệ cao.

Trong bối cảnh hiện tại, việc cải thiện bền vững cán cân thương mại song phương Mỹ-Trung sẽ đòi hỏi những chuyển đổi cơ bản, lâu dài trong mô hình tăng trưởng của cả hai nền kinh tế - một yêu cầu cực kỳ khó khăn. Ngay cả khi các nhà hoạch định chính sách can thiệp bằng cách yêu cầu Trung Quốc tăng cường nhập khẩu hàng hóa từ Hoa Kỳ thông qua hiệp định thương mại, việc triển khai hiệp định này vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro. Hoa Kỳ có thể không đủ khả năng cung cấp khối lượng hàng hóa quy mô lớn để xuất khẩu sang Trung Quốc, và các yếu tố cạnh tranh chiến lược có thể trở thành rào cản. Hoa Kỳ sẽ không sẵn sàng xuất khẩu thiết bị công nghệ cao và quốc phòng sang Trung Quốc, trong khi Trung Quốc cũng không muốn phụ thuộc vào Hoa Kỳ như nhà cung cấp chính về lương thực và năng lượng, mà ưu tiên đa dạng hóa nguồn cung.

Từ góc độ đàm phán, cả Hoa Kỳ và Trung Quốc đều hướng tới một thỏa thuận toàn diện, nhưng với nhiều vấn đề phức tạp, các cuộc đàm phán này chắc chắn sẽ kéo dài và đòi hỏi nỗ lực đáng kể để hoàn tất. Hiện tại, giới đầu tư đang tỏ ra lạc quan về việc tạm dừng áp thuế trả đũa và sự cải thiện của hoạt động thương mại quốc tế ngoài phạm vi Mỹ-Trung. Tuy nhiên, triển vọng tăng trưởng vẫn đầy bất định. Tình trạng không chắc chắn vẫn tồn tại và chu kỳ kinh tế đã chịu tổn thất đáng kể. Đối với Trung Quốc, kịch bản thuế quan quay trở lại mức tháng 1/2025 trong thời gian ngắn là điều khó xảy ra.

Tại khu vực châu Á ngoài Trung Quốc, mặc dù các thỏa thuận thương mại có thể đạt được, vẫn còn nhiều nghi vấn liệu thuế quan có giảm xuống dưới ngưỡng 10% sau khi ký kết và liệu toàn bộ thỏa thuận có được hoàn tất trước khi hết thời gian tạm dừng hay không. Sự bất ổn gia tăng đang tạo áp lực tiêu cực lên chu kỳ kinh doanh, khiến khu vực doanh nghiệp phải thận trọng theo dõi diễn biến thị trường trước khi đưa ra quyết định đầu tư và tuyển dụng. Sự sụt giảm trong chi tiêu vốn và thương mại sẽ là kênh chính truyền dẫn tác động tiêu cực của chính sách thuế quan lên tăng trưởng kinh tế châu Á.

Dựa trên các phân tích trên, dự báo tăng trưởng GDP của Trung Quốc theo năm sẽ giảm từ 5.4% trong quý I xuống còn 3.7% trong quý IV, trong khi các nền kinh tế châu Á khác sẽ đối mặt với áp lực suy giảm tăng trưởng ở các mức độ khác nhau, phụ thuộc vào mức độ phơi nhiễm với thương mại quốc tế. Các nền kinh tế định hướng xuất khẩu (có tỷ trọng xuất khẩu hàng hóa trên GDP cao và đóng góp lớn vào GDP từ xuất khẩu ròng) sẽ phải đối mặt với thiệt hại tăng trưởng nghiêm trọng hơn, tương tự giai đoạn 2018-2019 khi nền kinh tế Trung Quốc suy giảm đáng kể. Khu vực châu Á đang đối diện với nguy cơ suy giảm kinh tế đồng bộ và mạnh mẽ trừ khi tình trạng bất ổn liên quan đến thuế quan được giải quyết nhanh chóng.