Thế giới đã học cách thích nghi với Trump như thế nào?

Trên mạng xã hội, vị Đại sứ Pháp tại Hoa Kỳ không giấu nổi sự bất bình sâu sắc. Trong khi đó, Thủ tướng Đức Angela Merkel cũng bày tỏ nỗi lo ngại sâu xa khi chứng kiến Washington - người kiến tạo và dẫn dắt trật tự quốc tế bấy lâu nay - dường như đang quay lưng với chính công trình họ đã dày công vun đắp. Tại diễn đàn Davos, giới tinh hoa toàn cầu nồng nhiệt chào đón Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và những cam kết khó tin của ông về việc sẽ trở thành người gìn giữ một thế giới cởi mở và hợp tác.

Giờ đây, Trump tái xuất, và rõ ràng tính cách của ông vẫn không hề thay đổi. Thế nhưng lần này, phần lớn thế giới lại đón nhận nhiệm kỳ thứ hai của ông với thái độ điềm tĩnh hơn, thậm chí còn tỏ ra lạc quan. Phản ứng ôn hòa này phản ánh sâu sắc về sự thay đổi trong kỳ vọng của thế giới đối với nước Mỹ trong suốt 8 năm qua và về việc thế giới đã trở nên "mang màu sắc Trump" hơn như thế nào.

Nhìn vào kết quả khảo sát mới nhất của Hội đồng Đối ngoại Châu Âu, chúng ta có thể thấy rõ điều này. Dù đa số người dân châu Âu vẫn còn e ngại Trump, nhưng ông không còn phải đối mặt với những phản ứng lo lắng công khai hay các động thái ngoại giao đối đầu như trước đây. Ngược lại, các nhà lãnh đạo châu Âu, điển hình như Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Tổng thư ký NATO Mark Rutte, đã chủ động tiếp cận Trump ngay cả khi ông chưa chính thức nhậm chức. Trong khi giới tinh hoa châu Âu tỏ ra cam chịu với sự trở lại của Trump, nhiều khu vực khác trên thế giới lại đón nhận ông với sự hân hoan.

Tại các quốc gia như Ấn Độ, Ả Rập Saudi, Trung Quốc, Nga, Brazil, Thổ Nhĩ Kỳ và Indonesia, người dân tin rằng Trump sẽ mang lại nhiều lợi ích hơn là bất lợi cho đất nước họ. Nhìn chung, cộng đồng quốc tế kỳ vọng ông sẽ góp phần thúc đẩy hòa bình tại Ukraine và Trung Đông thay vì cản trở điều đó. Ngay cả người dân Ukraine cũng tỏ ra lạc quan hơn là bi quan. Vậy điều gì đang thực sự diễn ra?

Những người chỉ trích Trump lập luận rằng Nga và Trung Quốc ủng hộ vị Tổng thống sắp nhậm chức này bởi họ tin ông sẽ phá vỡ trật tự thế giới do Mỹ dẫn dắt. Cùng lý do đó lại khiến các đồng minh thân cận nhất của Mỹ ở lục địa châu Âu, Vương quốc Anh và Hàn Quốc cảm thấy lo ngại. Điều này có phần đúng đắn. Dù Trung Quốc có thể chịu tổn thất trong cuộc chiến thương mại với Trump 2.0, họ hoàn toàn có khả năng không chỉ bù đắp mà còn thu về nhiều lợi ích hơn từ những tổn hại mà ông có thể gây ra cho các liên minh của Mỹ - vốn từ lâu đã là rào cản đối với Bắc Kinh.

Tuy nhiên, đây mới chỉ là một trong nhiều động lực phức tạp đang vận hành đằng sau bức tranh tổng thể.

Trên thực tế, các nhà lãnh đạo nước ngoài giờ đây thận trọng hơn bởi họ đã nhìn thấy rõ điều gì mang lại thành công và điều gì dẫn đến thất bại. Những lãnh đạo đồng minh từng công khai đấu đá với Trump sau năm 2017 hiếm khi gặt hái được kết quả tốt khi Thủ tướng Đức Merkel suýt phải chứng kiến một phần ba lực lượng quân đội Mỹ rút khỏi nước Đức. Ngược lại, các đồng minh khôn ngoan hơn như Nhật Bản và Ba Lan, đã chọn cách "tâng bốc" Trump và khéo léo thể hiện khả năng hỗ trợ chương trình nghị sự chính trị cũng như địa chính trị của ông. Dù điều này phản ánh khuynh hướng khá trẻ con của Trump trong việc cá nhân hóa các mối quan hệ trọng yếu, song đây là thực tế mà các đối tác của Mỹ không thể làm ngơ.

Bên cạnh đó, thế giới đang ngày càng bộc lộ sự thất vọng với di sản mà Joe Biden để lại. Nếu người Ukraine tỏ ra quan tâm đến Trump, đó là vì Biden tuy đã cứu đất nước họ khỏi thất bại thảm hại trong cuộc chiến sinh tồn năm 2022, nhưng rồi lại đẩy họ vào con đường thua cuộc một cách chậm rãi trong những năm tiếp theo. Người Ả Rập Saudi kỳ vọng Trump có thể chấm dứt cuộc chiến tàn khốc bởi thỏa thuận ngừng bắn sơ bộ mà ông góp phần tạo dựng càng củng cố niềm tin này. Nhìn rộng hơn, dù chính sách đối ngoại của Biden tỏ ra điềm đạm và tương đối hiệu quả, song thế giới vẫn chứng kiến bạo lực và hỗn loạn hơn so với bốn năm trước. Vì vậy, cũng như cách cử tri khắp nơi đã thể hiện sự bất tín nhiệm với các chính quyền đương nhiệm trong năm 2024, cộng đồng quốc tế dường như cũng đang khao khát một làn gió đổi mới từ Washington.

Hơn nữa, sự thay đổi sắp diễn ra này sẽ không còn gây chấn động như trước. Năm 2016, nhiều nhà lãnh đạo đã choáng váng khi nước Mỹ - vốn được xem là người bảo vệ trật tự tự do bấy lâu nay - lại bầu một Tổng thống công khai căm ghét chính trật tự ấy. Giờ đây, có lẽ họ nhìn nhận sự trở lại của Trump như một phần tất yếu của xu thế lớn hơn, trong đó Mỹ sẽ giảm bớt trách nhiệm duy trì trật tự toàn cầu và trở nên thực dụng hơn trong quan hệ quốc tế. Dù hậu quả của sự chuyển dịch này có thể không mấy tươi sáng, việc xem Trump như một hiện tượng bất thường không còn phù hợp nữa.

Điều cốt lõi nhất là thế giới đã không còn quá kinh ngạc về Trump bởi chính trật tự toàn cầu giờ đây đã mang nhiều sắc thái tương đồng với tư tưởng của ông. Những tư tưởng đưa Trump lên đỉnh cao quyền lực - bài xích người di cư và toàn cầu hóa, đề cao bản sắc dân tộc và chủ quyền quốc gia - giờ đây đang chi phối các cuộc tranh luận chính trị và thúc đẩy những nhân vật gây rối loạn chính trường trên nhiều châu lục. Làn sóng chủ nghĩa dân túy và xu hướng lãnh đạo độc đoán đang trải qua thời kỳ thăng hoa chưa từng có trên toàn cầu. Bên cạnh Trump, nhiều nhà lãnh đạo trên thế giới cũng đang theo đuổi con đường tương tự, từ Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, Thái tử Ả Rập Saudi Mohammad bin Salman, Tổng thống Nga Vladimir Putin, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Thủ tướng Ý Georgia Meloni đến Thủ tướng Hungary Viktor Orban. Quan trọng hơn, có một nhận thức chung rằng tầng lớp tinh hoa đã phụ bạc niềm tin của người dân - đó là lý do khiến các quốc gia trong thế giới dân chủ đang chứng kiến tình trạng suy yếu quyền lực chính trị và những biến động chưa từng có.

Cần phải đưa ra một lời cảnh báo sâu sắc cho những người đang háo hức chờ đợi nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống của Trump rằng họ có thể sẽ phải hối tiếc trong tương lai nếu ông lựa chọn một đường lối chính trị dựa trên việc từ bỏ Ukraine, phá vỡ hệ thống thương mại toàn cầu, đồng thời châm ngòi thay vì dập tắt những biến động địa chính trị. Tuy nhiên, nhìn vào thời điểm hiện tại, cách thế giới phản ứng trước sự chuyển giao quyền lực này đã phản ánh một thực tế không thể phủ nhận rằng chúng ta đang sống trong một kỷ nguyên mang đậm dấu ấn của Trump.