Thuế quan mới của Tổng thống Trump: Cơ hội hay rủi ro cho nền kinh tế Mỹ?

Sự bất ổn đang làm tê liệt các doanh nghiệp Mỹ

Trên thực tế, thuế quan chỉ đơn giản là một loại thuế đánh vào người tiêu dùng. Đây là dạng "giải phóng" mà hầu hết các giám đốc điều hành doanh nghiệp và nhà đầu tư đều không mong muốn. Nhiều người hy vọng rằng ngày 2/4 ít nhất sẽ mang lại sự rõ ràng về chính sách thương mại. Tuy nhiên, ngay cả hy vọng này cũng có thể tan biến. Mặc dù các mức thuế mới được công bố là mang tính "có đi có lại" – tức là sẽ tương ứng với mức thuế mà các nước khác áp dụng lên hàng hóa Mỹ – nhưng gần đây, ông Trump đã úp mở khả năng sẽ "nới lỏng" với một số quốc gia mà không cung cấp thêm chi tiết.

Tình trạng mơ hồ này đang gây ra sự đình trệ trong nhiều lĩnh vực kinh tế Mỹ. Ngày 19/3, Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang (Fed) Jerome Powell cho biết mức độ bất ổn kinh tế đang "đáng kể một cách đáng ngạc nhiên". Ông nhấn mạnh: "Tôi không biết ai có thể tự tin vào dự báo của họ trong bối cảnh này."

Các doanh nghiệp lớn – vốn là chỉ báo quan trọng cho sức khỏe kinh tế – đã bắt đầu chịu ảnh hưởng. Ngày 20/3, FedEx, một công ty logistics hàng đầu, hạ dự báo lợi nhuận cả năm, viện dẫn lý do là "sự bất ổn trong nền kinh tế công nghiệp Mỹ". Tương tự, ngày 10/3, Delta Airlines cho biết sự không chắc chắn trong môi trường vĩ mô đang làm suy giảm niềm tin của cả người tiêu dùng lẫn doanh nghiệp.

Dữ liệu khảo sát rộng hơn cũng cho thấy bức tranh ảm đạm. Theo FactSet, hơn một nửa số công ty thuộc chỉ số S&P 500 đã nhắc đến thuế quan trong các cuộc họp báo cáo lợi nhuận quý gần đây – con số cao nhất trong một thập kỷ qua. Michael Smart, chuyên gia tại Rock Creek Global Advisors, cho biết: "Khách hàng của chúng tôi gần như bị tê liệt vì họ không thể dự đoán được chính sách của chính phủ sẽ diễn biến ra sao, từ đó không thể xác định điều kiện đầu tư."

Bất ổn thương mại ở mức cao kỷ lục

Một chỉ số do Scott Baker của Đại học Northwestern cùng các cộng sự xây dựng cho thấy sự bất ổn trong chính sách thương mại đã tăng vọt kể từ khi ông Trump nhậm chức, đạt mức cao nhất trong hơn 40 năm. Một chỉ số khác do các nhà kinh tế của Fed phát triển thậm chí còn vẽ nên bức tranh ảm đạm hơn, cho thấy mức độ bất ổn thương mại đang ở mức cao nhất trong hơn nửa thế kỷ qua.

Số lượng bài báo đề cập đến sự bất ổn trong nền kinh tế (%)

Sự bất ổn này có thể kéo giảm tăng trưởng kinh tế. Deutsche Bank ước tính tình trạng hiện tại có thể làm giảm khoảng 0,75 điểm phần trăm trong GDP của Mỹ trong vòng một năm tới. Nếu sự không chắc chắn kéo dài đến tháng 6, mức thiệt hại có thể tăng gấp đôi.

Phần lớn sự chú ý hiện nay tập trung vào các mức thuế mới mà Mỹ áp dụng đối với Mexico và Canada – hai đối tác thương mại lớn nhất. Dù đã có ngoại lệ dành cho hàng hóa tuân thủ Hiệp định USMCA (thỏa thuận thương mại mà ông Trump đã đàm phán), nhưng việc tuân thủ không hề đơn giản. Ví dụ, các nhà xuất khẩu dầu của Canada phải truy xuất nguồn gốc dầu thô đến tận giếng khai thác – điều chưa từng được yêu cầu trước đây.

Các ngành khác cũng không tránh khỏi khó khăn. David French từ Hiệp hội Bán lẻ Quốc gia cho biết các nhà bán lẻ đang gặp khó khăn trong việc xác định nguồn cung. Họ không rõ liệu có nên tiếp tục dựa vào các mạng lưới sản xuất ở Mexico hay chuyển hướng sang Đông Nam Á. Ông cảnh báo: "Thuế quan đối với vật liệu xây dựng và hàng tiêu dùng đang tạo ra sự bất ổn cho việc mở rộng kinh doanh."

Mặt trái của những thông báo đầu tư hoành tráng

Dù vậy, ông Trump vẫn nhấn mạnh rằng thuế quan đang mang lại lợi ích. Trong những tuần gần đây, nhiều công ty lớn, từ Apple đến TSMC (hãng sản xuất chip lớn nhất thế giới), đã công bố các khoản đầu tư lớn vào Mỹ. Mới đây nhất, ngày 24/3, Hyundai thông báo sẽ đầu tư 21 tỷ USD vào các hoạt động tại Mỹ và tạo ra 14,000 việc làm vào năm 2028.

Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp biết cách "lấy lòng" tổng thống. Nhiều kế hoạch đầu tư đã được triển khai trước khi ông Trump nhậm chức. Đồng thời, các cuộc khảo sát từ các chi nhánh của Fed tại New York và Philadelphia cho thấy triển vọng của các nhà sản xuất về nền kinh tế trong nửa năm tới đang giảm mạnh.

Triển vọng kinh doanh trong ngành sản xuất của Mỹ

Ngày 2/4 có mang lại sự rõ ràng?

Khả năng ngày 2/4 sẽ mang lại sự rõ ràng vẫn còn mơ hồ. Các báo cáo gần đây cho thấy chính quyền ông Trump có thể chỉ áp thuế đối với khoảng 15 đối tác thương mại, bao gồm Liên minh châu Âu (EU), Ấn Độ và Việt Nam – những quốc gia có thặng dư thương mại lớn với Mỹ – thay vì áp dụng thuế quan toàn cầu như tuyên bố trước đây.

Tuy nhiên, những dự đoán trước đây từng sai. Hơn nữa, các quốc gia có thể đáp trả bằng các biện pháp tương tự, giống như Canada đã làm vào đầu tháng 3. Điều này có thể dẫn đến leo thang căng thẳng thương mại.

Ngoài ra, cơ sở pháp lý cho các mức thuế của ông Trump cũng bị đặt dấu hỏi. Phần lớn các biện pháp thuế hiện nay dựa trên luật về quyền hạn khẩn cấp, vốn chỉ hợp lệ khi có mối đe dọa đối với an ninh quốc gia. Điều này khiến chính sách thuế của ông Trump dễ bị kiện ra tòa.

Một trong những cách đối phó với sự bất ổn này là chuẩn bị cho kịch bản tồi tệ nhất. S&P Global Ratings ước tính xác suất suy thoái kinh tế Mỹ trong 12 tháng tới là 25% – mức cao nhất trong hơn một thập kỷ. Dù chưa chắc chắn suy thoái sẽ xảy ra, nhưng rõ ràng là cái giá của những lời đe dọa thương mại không hồi kết của ông Trump đang ngày càng lớn.