Tổng thống Pháp Macron đề xuất mở rộng “ô hạt nhân”: Bước đi chiến lược giữa khủng hoảng lòng tin

Đề xuất này, được ông Macron đưa ra trong cuộc phỏng vấn với đài TF1 hôm thứ Ba, diễn ra trong bối cảnh châu Âu đang đối mặt với hai thách thức chiến lược: một nước Nga ngày càng quyết đoán và một nước Mỹ có thể rút lui dưới thời Donald Trump nếu ông tái đắc cử.

Theo đó, Paris đang tiến hành các cuộc tham vấn kín với Berlin, Warsaw và nhiều thủ đô châu Âu khác để xem xét một cách nghiêm túc khả năng mở rộng “ô hạt nhân” của Pháp – một chủ đề từng được xem là cấm kỵ đối với cấu trúc an ninh sau Chiến tranh Lạnh vốn phụ thuộc phần lớn vào Mỹ. Macron khẳng định việc mở rộng bảo trợ hạt nhân không chỉ là bước đi về mặt kỹ thuật quân sự mà còn là một cuộc “thức tỉnh địa chính trị” của châu Âu – vốn được xây dựng ban đầu như một dự án hòa bình và hội nhập kinh tế, nhưng giờ buộc phải tính đến yếu tố quyền lực và sức mạnh cứng.

Macron cũng thận trọng đưa ra ba nguyên tắc bất di bất dịch trong bất kỳ kịch bản mở rộng nào. Thứ nhất, Pháp sẽ không tài trợ cho an ninh của các quốc gia khác. Thứ hai, bất kỳ hoạt động triển khai nào ra nước ngoài không được làm suy yếu khả năng răn đe hạt nhân cốt lõi của chính nước Pháp. Và thứ ba, quyền sử dụng vũ khí hạt nhân – dù triển khai ở đâu – vẫn sẽ thuộc về Tổng thống Pháp, không chia sẻ hay ủy quyền.

Trong bối cảnh Mỹ từ lâu đóng vai trò là trụ cột an ninh hạt nhân tại châu Âu thông qua cơ chế chia sẻ vũ khí với NATO – nơi bom hạt nhân của Washington được triển khai tại Bỉ, Đức, Ý, Hà Lan, Thổ Nhĩ Kỳ và Hy Lạp – thì đề xuất của Macron không mang tính thay thế mà là bổ sung. Tuy nhiên, nó phản ánh một thực tế mới: sự lo ngại ngày càng tăng rằng Mỹ dưới thời Trump có thể sẽ rút phần lớn lực lượng và cam kết hạt nhân khỏi châu Âu, buộc các nước đồng minh phải tìm kiếm phương án B cho phòng tuyến cuối cùng.

Giới lãnh đạo châu Âu – kể cả những chính khách vốn có lập trường thân Mỹ như Thủ tướng Đức Friedrich Merz và Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk – cũng đã bắt đầu công khai thảo luận về viễn cảnh này. Sự thay đổi trong tư duy chiến lược của hai quốc gia vốn là trụ cột của NATO tại Trung và Đông Âu cho thấy mối lo ngại không còn nằm ở khả năng Nga gây chiến quy mô lớn, mà là khoảng trống chiến lược mà Mỹ để lại nếu chính sách “Nước Mỹ trên hết” trở lại.

Dù vậy, thực tế là kho vũ khí hạt nhân của Pháp – với khoảng 290 đầu đạn – nhỏ hơn rất nhiều so với Mỹ (hơn 5,000 đầu đạn) và không đủ khả năng thay thế toàn bộ hệ thống răn đe của NATO. Tuy nhiên, trong học thuyết hạt nhân của mình, Paris từ lâu đã đề cập đến “lợi ích sống còn có yếu tố châu Âu”, một khái niệm cố ý để ngỏ nhằm giữ lại quyền chủ động chiến lược cho Tổng thống Pháp, đồng thời làm đối thủ không thể đoán định ranh giới đỏ – một nguyên lý cốt lõi trong nghệ thuật răn đe hạt nhân.

Theo một quan chức Pháp, các cuộc đối thoại hiện tại không nhằm thay đổi học thuyết hạt nhân quốc gia, nhưng có thể dẫn đến những tín hiệu chính trị rõ ràng hơn về sự sẵn sàng của Pháp trong việc chia sẻ sức mạnh răn đe để bảo vệ cấu trúc an ninh của châu Âu. Mọi hành động trong thời điểm này, dù chỉ mang tính biểu tượng, đều có thể phát đi thông điệp quan trọng đến cả đồng minh và đối thủ.

Tuy nhiên, không phải ai cũng ủng hộ bước đi của Macron. Phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov ngay lập tức cảnh báo rằng việc mở rộng sự hiện diện của vũ khí hạt nhân tại châu Âu sẽ chỉ làm suy giảm ổn định, gia tăng căng thẳng và khiến môi trường an ninh thêm rủi ro. Ông cũng cho rằng các cường quốc hạt nhân ở châu Âu – bao gồm Nga, Mỹ và Pháp – cần ngồi lại với nhau để xây dựng một cấu trúc an ninh chiến lược mới cho châu lục, thay vì mở rộng triển khai đơn phương. “Hiện tại, toàn bộ hệ thống ổn định và an ninh chiến lược của châu Âu đang ở trong tình trạng cực kỳ đáng báo động,” ông Peskov nhận định.

Từ góc độ tài chính – địa chính trị, đề xuất của Macron đặt ra một câu hỏi then chốt: liệu châu Âu đã sẵn sàng đầu tư đủ lớn cho một trật tự an ninh tự chủ, không phụ thuộc Mỹ? Nếu câu trả lời là có, thì việc phân bổ ngân sách quốc phòng, nâng cấp năng lực hạt nhân, cũng như xây dựng cơ chế ra quyết định chung sẽ trở thành những thách thức lớn trong thập kỷ tới. Đằng sau các cuộc thảo luận về bom hạt nhân là một sự thật lạnh lùng: tương lai chiến lược của châu Âu – từ thị trường tài chính cho tới chuỗi cung ứng năng lượng – có thể sẽ không còn dựa vào chiếc ô của Washington. Và đó chính là điểm khởi đầu cho một kỷ nguyên địa chính trị mới.