Trump tuyên bố sa thải Cook của Fed vì cáo buộc gian lận thế chấp

Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm thứ Hai tuyên bố sa thải một thành viên Hội đồng Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang (Fed) với cáo buộc liên quan đến sai phạm trong việc vay thế chấp. Đây là động thái chưa từng có tiền lệ, có thể trở thành phép thử về giới hạn quyền lực của Tổng thống đối với một cơ quan vốn được thiết kế để hoạt động độc lập.

Trong lá thư gửi bà Lisa Cook – nữ thống đốc da màu đầu tiên trong lịch sử Fed – Trump cho biết ông có “đủ lý do để loại bỏ bà khỏi chức vụ” vì đã khai báo sai khi vay thế chấp năm 2021. Cụ thể, Cook được cho là đã ghi nhận cả hai bất động sản tại Michigan và Georgia đều là nơi ở chính của mình.

Vài giờ sau, Cook phản hồi qua văn phòng luật sư Abbe Lowell, khẳng định Trump “không có thẩm quyền và cũng không có cơ sở pháp lý” để cách chức bà. Bà nhấn mạnh: “Tôi sẽ tiếp tục làm công việc của mình để hỗ trợ nền kinh tế Mỹ.” Luật sư Lowell bổ sung rằng yêu cầu của Trump “không có quy trình, không có căn cứ pháp lý” và cam kết sẽ có hành động cần thiết để ngăn chặn quyết định này.

Các cáo buộc liên quan đến hồ sơ vay thế chấp của Cook lần đầu bị nêu ra tuần trước bởi William Pulte, Giám đốc Cơ quan Tài chính Nhà ở Liên bang Mỹ, người đã chuyển thông tin này cho Tổng chưởng lý Pamela Bondi để điều tra.

Theo luật hiện hành, các thành viên Hội đồng Thống đốc Fed có nhiệm kỳ dài vượt quá nhiệm kỳ tổng thống. Cook được bổ nhiệm năm 2022 dưới thời Joe Biden, với nhiệm kỳ kéo dài đến 2038. Dù Đạo luật Fed cho phép sa thải thống đốc “vì lý do chính đáng”, quy định này từ trước đến nay chưa từng được các tổng thống sử dụng, đặc biệt từ những năm 1970 khi nguyên tắc tôn trọng tính độc lập của Fed được xem là nền tảng để giữ niềm tin vào chính sách tiền tệ Mỹ.

Giới học giả pháp lý cho rằng một vụ kiện, nếu xảy ra, sẽ đặt ra loạt câu hỏi lớn về quyền lực hành pháp, tính chất đặc biệt của Fed – vừa là cơ quan công, vừa mang yếu tố độc lập – cũng như việc liệu những hành vi của Cook có đủ nghiêm trọng để coi là “lý do chính đáng” để sa thải.

Peter Conti-Brown, chuyên gia nghiên cứu lịch sử Fed tại Đại học Pennsylvania, lưu ý rằng các khoản thế chấp này đều phát sinh trước khi Cook được bổ nhiệm và đã được công khai trong hồ sơ thẩm định của Thượng viện. Ông cho rằng: “Việc lấy lại những gì xảy ra trong quá khứ, khi một người vẫn là công dân bình thường, rồi dùng nó để cách chức họ khi đã nhậm chức, hoàn toàn trái ngược với khái niệm ‘lý do chính đáng’.”

Trong thư, Trump cáo buộc Cook có “hành vi lừa dối và phạm tội tài chính”, bày tỏ ông không còn niềm tin vào “sự liêm chính” của bà. Ông viện dẫn Điều 2 của Hiến pháp Mỹ cùng Đạo luật Fed năm 1913 để khẳng định thẩm quyền sa thải. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa rõ quyết định này sẽ diễn biến ra sao, khi Trump tuyên bố có “hiệu lực ngay lập tức” trong lúc Fed chuẩn bị họp chính sách ngày 16-17/9 tới.

Trên thị trường tài chính, động thái của Trump ngay lập tức tạo biến động. Lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn 2 năm – vốn nhạy cảm với chính sách ngắn hạn – giảm mạnh, trong khi lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm lại tăng, khiến đường cong lợi suất dốc hơn. Diễn biến này phản ánh kỳ vọng Fed có thể sớm hạ lãi suất, song với cái giá là niềm tin vào cam kết kiểm soát lạm phát bị lung lay.

Giới nghiên cứu từ lâu đã chỉ ra rằng các ngân hàng trung ương độc lập khỏi áp lực chính trị thường đạt kết quả kiểm soát lạm phát tốt hơn – nguyên tắc nay có nguy cơ bị thử thách tại Fed, định chế tài chính quyền lực nhất thế giới. Tim Duy từ SGH Macro Advisors nhận xét: “Đây là tín hiệu cho thấy chính quyền Trump quyết tâm tái cấu trúc Fed. Trong nhiệm kỳ đầu, Fed phần lớn đứng ngoài tầm ảnh hưởng, nhưng lần này có thể sẽ khác. Điều đó càng củng cố niềm tin rằng lãi suất sẽ đi xuống nhanh hơn so với kịch bản thông thường.”

Chiến dịch gây áp lực

Trump từ lâu đã công khai chỉ trích Chủ tịch Fed Jerome Powell vì không giảm lãi suất, nhưng chưa từng sa thải ông khi nhiệm kỳ chỉ còn chưa đầy chín tháng. Tuần trước, sự chú ý của Trump chuyển sang Cook. Nếu Cook rời đi, Trump sẽ có cơ hội bổ sung thêm một nhân sự do ông lựa chọn, nâng tổng số ghế mà ông kiểm soát trong hội đồng 7 thành viên lên bốn. Hiện trong đó đã có Christopher Waller, một phó chủ tịch giám sát, và Stephen Miran – Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế – đang chờ phê chuẩn.

Các khoản vay thế chấp của Cook được ký năm 2021, khi bà vẫn là học giả. Trong bản kê khai tài chính công khai 2024, Cook liệt kê ba khoản vay, trong đó có hai khoản được ghi nhận là nơi ở chính. Theo quy định, các khoản vay mua nhà ở chính thường có lãi suất thấp hơn so với bất động sản đầu tư – vốn bị ngân hàng coi là rủi ro cao.

Đáng chú ý, các cáo buộc chống lại Cook xuất hiện trong bối cảnh chính quyền Trump đẩy mạnh chiến dịch chống lại các chương trình đa dạng, công bằng và hòa nhập (DEI) trong chính phủ Mỹ, vốn đã khiến nhiều phụ nữ và người thiểu số nổi bật rời nhiệm sở. Chính quyền Trump cũng từng nhắm mục tiêu vào các đối thủ chính trị khác, như Thượng nghị sĩ Adam Schiff, với các cáo buộc tương tự liên quan đến vay thế chấp.