Trung Quốc đã âm thầm vượt Mỹ trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Nam Mỹ. Năm 2023, kim ngạch thương mại Trung Quốc – Nam Mỹ đạt 304 tỷ USD, tăng 43% trong một thập kỷ, trong khi thương mại với Mỹ giảm 25%. Ngoại trừ Colombia và Ecuador, phần lớn các nước Nam Mỹ đều giao thương nhiều hơn với Trung Quốc.

Trung Quốc thu mua mạnh đồng từ Chile, đậu tương từ Brazil và tăng xuất khẩu hàng công nghệ cao như xe điện, tấm pin mặt trời sang khu vực này. Xu hướng nhập khẩu hàng phức tạp từ Trung Quốc cho thấy Bắc Kinh không chỉ là người mua nguyên liệu, mà còn đang định hình thị trường tiêu dùng Nam Mỹ.

Đầu tư và tín dụng – những mắt xích chiến lược

Kể từ năm 2000, Trung Quốc đã đầu tư hơn 168 tỷ USD vào Nam Mỹ – chủ yếu vào Brazil, khai khoáng, nông nghiệp, và gần đây mở rộng sang năng lượng tái tạo và hạ tầng viễn thông. Dù dòng vốn FDI từ Mỹ và châu Âu vẫn lớn hơn, nhưng ảnh hưởng chính trị từ đầu tư Trung Quốc là rất rõ ràng.

Song song đó, Trung Quốc còn cho vay hơn 111 tỷ USD cho Venezuela, Brazil, Ecuador và Argentina. Ngay cả các nhà lãnh đạo thân Trump như Tổng thống Milei (Argentina) hay Noboa (Ecuador) cũng không thể dứt khỏi vòng xoáy tài chính Trung Quốc. Milei gần đây vẫn gia hạn hoán đổi tiền tệ trị giá 5 tỷ USD với Bắc Kinh dù phía Mỹ phản đối mạnh mẽ.

Cái nhìn từ người dân Nam Mỹ: Trung Quốc tôn trọng hơn Mỹ

Khảo sát của The Economist tại Brazil, Colombia, Venezuela và Argentina cho thấy hình ảnh Trung Quốc đang cải thiện đáng kể. Gần 70% người dân Brazil và Colombia cho rằng Trung Quốc ngày càng được ưa chuộng. Nhiều người đánh giá Trung Quốc là đối tác “công bằng hơn, tôn trọng hơn và đáng tin hơn” so với Mỹ.

Khảo sát người dân Mỹ Latinh tin rằng Trung Quốc tôn trọng họ hơn Mỹ

Quân sự và không gian: Mỹ lo ngại, Trung Quốc im lặng

Mỹ ngày càng cảnh giác với vai trò quân sự tiềm tàng của các cảng và trạm không gian do Trung Quốc xây dựng, như siêu cảng Chancay ở Peru hay trạm liên lạc vệ tinh tại Argentina. Tuy nhiên, phần lớn các dự án này vẫn được công bố dưới danh nghĩa thương mại hoặc nghiên cứu dân sự. Chính quyền Chile gần đây đã hoãn một dự án thiên văn học hợp tác với Trung Quốc sau sức ép từ Washington.

Nam Mỹ đang thay đổi trật tự ngoại giao

Tổng thống Lula (Brazil) phát biểu: “Chúng tôi không chọn phe. Chúng tôi muốn làm bạn với cả Mỹ và Trung Quốc.” Quan điểm này được Tổng thống Boric (Chile) và nhiều lãnh đạo khác đồng thuận. Trong khi đó, chính quyền Trump vẫn theo đuổi chiến lược “gây sức ép mà không đưa ra lợi ích” – điều khiến ảnh hưởng của Mỹ tiếp tục suy giảm.

Ngay cả các lãnh đạo thân Mỹ như Milei cũng phải thừa nhận rằng: “Thịnh vượng của người dân Argentina gắn liền với việc mở rộng quan hệ thương mại với Trung Quốc.”

Kết luận: Trung Quốc lặng lẽ, nhưng hiệu quả

Trong khi Trung Quốc tiếp cận Nam Mỹ bằng thương mại, đầu tư và tôn trọng thể diện, Mỹ vẫn áp dụng cách tiếp cận truyền thống: gây áp lực, đòi hỏi và thiếu kiên nhẫn. Trong bối cảnh địa chính trị thay đổi, khoảng trống chiến lược do Washington để lại đang được Bắc Kinh lặng lẽ lấp đầy – từng bước, chắc chắn và ngày càng hiệu quả.