Bắc Kinh đang tìm cách thắt chặt mối liên kết với khối thương mại lớn nhất thế giới nhằm tìm kiếm thị trường thay thế cho hàng hóa của mình trước làn sóng thuế quan cao từ Hoa Kỳ. Chính phủ Trung Quốc đã cử nhiều phái đoàn thương mại đến các thủ đô châu Âu trong những tuần gần đây và các nhà máy đang tìm cách định hướng lại dòng hàng hóa sang thị trường lục địa này. Các nhà lãnh đạo EU cũng công khai bày tỏ nhu cầu hợp tác sâu rộng hơn, tạo thành sự đối lập rõ rệt với các tuyên bố trước đây về việc cần giảm thiểu rủi ro chuỗi cung ứng từ Bắc Kinh. Tuy nhiên, việc tái thiết quan hệ EU - Trung Quốc sẽ phải vượt qua những bất đồng sâu sắc về thặng dư thương mại khổng lồ của Trung Quốc, rào cản tiếp cận thị trường nội địa và sự ủng hộ ngầm của Bắc Kinh đối với cuộc chiến của Nga tại Ukraine.

"Đã đến lúc Trung Quốc và châu Âu mở ra trang mới," Nhà nghiên cứu cấp cao Zhang Yansheng thuộc Học viện Nghiên cứu Kinh tế Vĩ mô Trung Quốc phát biểu. "Những biến động thuế quan do Tổng thống Trump tạo ra mang đến cho chúng ta cơ hội để tái định hình mối quan hệ thương mại. Trung Quốc nên xuất khẩu nhiều hơn sang châu Âu đồng thời cũng nên nhập khẩu nhiều hàng hóa hơn từ châu Âu," ông bổ sung.

EU là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai và nguồn nhập khẩu hàng đầu của Trung Quốc

Tổng thống Donald Trump đã áp dụng mức thuế mới lên đến 145% đối với hàng xuất khẩu của Trung Quốc, đe dọa làm suy giảm dòng chảy thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Bắc Kinh đã đáp trả bằng mức thuế 125%. Trong khi đó, EU đã bị áp thuế 10%, và có thể tăng lên 20% nếu các cuộc đàm phán không đáp ứng được yêu cầu từ Washington. Những động thái khó lường của Tổng thống Trump đã khởi phát làn sóng tiếp cận giữa Bắc Kinh và Brussels, khi cả hai bên tìm kiếm một lực lượng đối trọng với Hoa Kỳ. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã nói với Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sánchez trong chuyến thăm tuần trước rằng Trung Quốc và EU nên cùng nhau chống lại sự áp đặt đơn phương. Ngay cả Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen, người vốn ủng hộ chính sách giảm thiểu rủi ro, cũng chia sẻ với Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường tuần trước rằng hai bên nên hợp tác để mang lại sự ổn định và khả năng dự đoán cho nền kinh tế toàn cầu.

"Cả hai đều cần thị trường thay thế cũng như cảm giác ổn định," Nhà kinh tế François Chimits thuộc Viện Nghiên cứu Trung Quốc Mercator nhận định. "Về mặt chiến thuật, một bước tiến hướng tới hợp tác song phương sâu rộng hơn giữa hai cường quốc kinh tế này sẽ mở rộng đòn bẩy tiềm năng của họ trong bất kỳ cuộc đàm phán nào với Hoa Kỳ."

Bộ Thương mại Trung Quốc đã cử nhiều phái đoàn thương mại trong những tuần gần đây đến các sự kiện ở Stockholm, Budapest, Oslo và Hanover để thu hút đầu tư vào Trung Quốc, nơi các công ty nước ngoài thường phàn nàn về rào cản tiếp cận thị trường. Giám đốc điều hành Hội đồng Kinh doanh Trung Quốc-Anh Peter Burnett lưu ý rằng Bắc Kinh đã cử một phái đoàn lớn đến sự kiện "Đầu tư vào Trung Quốc" tháng này tại Trung tâm Nữ hoàng Elizabeth II ở London. "Thông điệp dành cho cộng đồng doanh nghiệp quốc tế là Trung Quốc đang chào đón và mong muốn các đối tác nước ngoài mở rộng hoạt động tại thị trường này," ông nhận xét.

Các nhà sản xuất và xuất khẩu Trung Quốc cũng đang tìm kiếm người mua ở thị trường châu Âu cho hàng hóa của mình. "Chúng tôi đang nỗ lực mở rộng kinh doanh ở châu Âu và các khu vực khác, và chúng tôi đang đạt được những tiến bộ đáng kể," một quản lý tại Petpal, nhà sản xuất thức ăn cho thú cưng lớn của Trung Quốc chia sẻ. Thuế quan từ Hoa Kỳ sẽ thúc đẩy "xu hướng toàn cầu hóa của các công ty Trung Quốc," theo nhận định của Giám đốc Jaromir Cernik tại CTP, một nhà đầu tư lớn vào bất động sản công nghiệp châu Âu. Ông bổ sung rằng nhu cầu của Trung Quốc về không gian nhà máy và kho bãi tại châu Âu đang tăng lên nhanh chóng.

Tuy nhiên, một nhân vật trong giới doanh nghiệp châu Âu am hiểu về các phái đoàn Trung Quốc cho biết các chính phủ EU có rất ít đề xuất hấp dẫn, bởi nhiều công ty còn e ngại đầu tư vào Trung Quốc. Một cuộc khảo sát của Phòng Thương mại EU tại Trung Quốc năm ngoái cho thấy hơn một phần tư số người được hỏi bi quan về tiềm năng tăng trưởng của họ tại Trung Quốc và 44% lo ngại về khả năng sinh lời. Tiêu dùng nội địa yếu tại Trung Quốc cũng đã tạo ra áp lực giảm phát, làm tăng cường cạnh tranh về giá và khiến quốc gia này trở thành thị trường kém hấp dẫn hơn đối với các công ty nước ngoài.

Thặng dư thương mại của Trung Quốc với EU đạt 247 tỷ USD trong năm ngoái

Bất kỳ sự hòa dịu nào cũng phải vượt qua những mâu thuẫn đáng kể. EU đã chỉ trích Trung Quốc về liên minh với Nga và việc ủng hộ cuộc xâm lược của Moscow vào Ukraine. Chính phủ Bỉ đang điều tra tập đoàn viễn thông hàng đầu của Trung Quốc Huawei về cáo buộc hối lộ các thành viên Nghị viện châu Âu, cáo buộc mà công ty này phủ nhận. Chủ tịch Tập Cận Bình cũng có kế hoạch không tham dự hội nghị thượng đỉnh đánh dấu 50 năm quan hệ song phương, đồng thời yêu cầu Chủ tịch Ủy ban Châu Âu von der Leyen và Chủ tịch Hội đồng châu Âu António Costa phải đến Bắc Kinh vào tháng 7 cho một cuộc họp vốn dự kiến diễn ra tại Brussels. Tuy nhiên, nhà lãnh đạo Trung Quốc lại dự định tham dự lễ diễu hành Ngày Chiến thắng tại Moscow đánh dấu 70 năm kết thúc Thế chiến thứ hai.

Xuất khẩu của Trung Quốc sang khối này cao gấp hơn hai lần nhập khẩu vào năm ngoái, và các nhà lãnh đạo EU đã cáo buộc Bắc Kinh nuôi dưỡng năng lực công nghiệp dư thừa để bù đắp những yếu kém kinh tế trong nước, làm tràn ngập thị trường châu Âu với hàng hóa giá rẻ và làm suy yếu ngành công nghiệp nội địa. Chủ tịch von der Leyen tháng trước đã đồng tình với quan ngại của Tổng thống Trump về thâm hụt thương mại, tuyên bố rằng một số quốc gia đang lợi dụng không công bằng các quy tắc hiện hành. EU đã mở nhiều cuộc điều tra bảo vệ thương mại đối với hàng loạt hàng hóa từ xe điện đến gỗ dán, một số dẫn đến việc áp thuế hơn 100%. Bắc Kinh đã phản công bằng các cuộc điều tra nhắm vào thịt lợn, rượu cognac và các sản phẩm sữa của EU.

Thiết bị điện, máy móc và phương tiện giao thông là sản phẩm chủ lực trong thương mại Trung Quốc

"Mối quan hệ của châu Âu với Bắc Kinh đã xuống đến mức thấp chưa từng thấy do sự mất cân bằng thương mại ngày càng tăng, sự ủng hộ của Trung Quốc đối với Nga và sự gia tăng các cuộc tấn công mạng của Trung Quốc trên khắp châu Âu," Chuyên gia Noah Barkin thuộc công ty tư vấn Rhodium Group nhận định. "Với bối cảnh này, thật khó để hình dung một sự hòa giải nào đó giữa Brussels và Bắc Kinh." Tuy nhiên, nếu các cuộc đàm phán thương mại với Hoa Kỳ không mang lại sự giảm nhẹ nào từ thuế quan, EU "có thể quyết định rằng thậm chí một thỏa thuận không mấy thuận lợi với Bắc Kinh vẫn tốt hơn một cuộc chiến thương mại trên hai mặt trận với cả Hoa Kỳ và Trung Quốc," Barkin bổ sung.

Chủ tịch von der Leyen gần đây đã chia sẻ với tờ Financial Times rằng EU sẽ "áp dụng các biện pháp bảo vệ" chống lại việc bán phá giá, và cho biết thêm rằng Thủ tướng Lý Cường đã cam kết sẽ thực hiện các bước để hỗ trợ tiêu dùng nội địa và hấp thụ sản xuất dư thừa. Trung Quốc và EU cũng đã đồng ý tăng cường đối thoại cấp cao và đàm phán để giải quyết vấn đề thuế đối với xe điện Trung Quốc. Bắc Kinh có thể dựa vào một số tập đoàn Đức có hiện diện đáng kể tại Trung Quốc để ủng hộ mối quan hệ gần gũi hơn. Một tài liệu chính sách lưu hành trong giới doanh nghiệp Đức tại Trung Quốc tuần này kêu gọi chính phủ sắp tới tại Berlin đóng vai trò tích cực hơn trong việc hỗ trợ lợi ích kinh doanh của họ tại quốc gia này.

Giá cước vận chuyển đã bắt đầu cho thấy dấu hiệu sớm của việc sắp xếp lại dòng chảy thương mại. Chỉ số Cước vận chuyển Container Ningbo cho thấy giá đến bờ tây Hoa Kỳ giảm 18% trong tuần tính đến ngày 11/4 so với tuần trước đó, trong khi giá đến Địa Trung Hải tăng 15%. Nhà nghiên cứu Zhang tại Học viện Nghiên cứu Kinh tế Vĩ mô cho biết đã có một hiểu lầm nghiêm trọng năm ngoái giữa Trung Quốc và EU, và lưu ý rằng một phái đoàn ông tham gia đã nhận được sự đón tiếp lạnh nhạt. "Người châu Âu đang nhìn nhận Trung Quốc với góc nhìn thiên kiến, họ muốn giảm thiểu rủi ro từ chuỗi công nghiệp và cung ứng của Trung Quốc," ông phân tích, mặc dù ông cũng thừa nhận rằng phía Trung Quốc đã phô trương sức mạnh quá mức. "Trung Quốc và châu Âu cần xây dựng lại sự hiểu biết lẫn nhau," ông kết luận.