Theo thông báo từ Ủy ban châu Âu, Brussels sẽ áp thuế đối với 26 tỷ euro (tương đương 28.3 tỷ USD) hàng hóa Mỹ, với kế hoạch có hiệu lực vào giữa tháng 4 sau khi hoàn tất các tham vấn với các quốc gia thành viên.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen nhấn mạnh: "Các biện pháp đáp trả hôm nay của chúng tôi là mạnh mẽ nhưng phù hợp. Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với những bất ổn địa chính trị và kinh tế, không có lợi ích chung nào khi tiếp tục làm tổn hại nền kinh tế bằng các mức thuế quan này."

Trên thị trường tài chính, phản ứng của giới đầu tư cho thấy sự phân hóa rõ rệt. Hợp đồng tương lai chứng khoán châu Âu đã bật tăng vào sáng thứ Tư nhờ những tín hiệu lạc quan từ tiến trình đàm phán ngừng bắn tại Ukraine, trong khi đồng euro giảm 0.3%, chấm dứt chuỗi ba phiên tăng liên tiếp.

Lần này, quy mô phản ứng của EU gấp bốn lần so với thời điểm Trump áp thuế lần đầu vào năm 2018. Khi đó, Mỹ chỉ nhắm vào 7 tỷ USD kim loại xuất khẩu từ EU với lý do bảo vệ an ninh quốc gia.

Danh sách hàng hóa bị đánh thuế lần này không chỉ giới hạn ở thép và nhôm, mà còn mở rộng sang các mặt hàng dệt may, nông sản và thiết bị gia dụng. Brussels cũng khôi phục lại thuế quan đối với thuyền, rượu bourbon, xe máy Harley-Davidson – những sản phẩm từng bị ảnh hưởng trong cuộc chiến thương mại trước đây.

Động thái của EU diễn ra trong bối cảnh Trump cũng tuyên bố áp đặt các mức thuế đối ứng vào đầu tháng 4. Các mặt hàng bị nhắm đến bao gồm ô tô châu Âu và các sản phẩm liên quan đến thuế giá trị gia tăng (VAT) của EU, vốn bị Washington xem là một trở ngại thương mại đối với Mỹ.

Xuất Khẩu Thép EU Sang Mỹ

Trước khi EU triển khai biện pháp trả đũa, Ủy viên Thương mại EU Maros Sefcovic đã có chuyến công du tới Washington nhằm tìm kiếm giải pháp hòa giải với các quan chức Mỹ, bao gồm Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick.

EU đã đề xuất nhượng bộ, bao gồm giảm thuế đối với hàng hóa công nghiệp – một trong những yêu cầu lâu nay của Trump, đồng thời cam kết tăng nhập khẩu khí hóa lỏng (LNG) và sản phẩm quốc phòng từ Mỹ. Tuy nhiên, những nỗ lực này không đạt được kết quả.

Sefcovic khẳng định: "Những tác động tiêu cực từ thuế quan là hoàn toàn có thể tránh được, nếu chính quyền Mỹ sẵn sàng hợp tác và tìm ra giải pháp."

Brussels cũng nhiều lần cảnh báo rằng EU sẽ đáp trả nhanh chóng và tương xứng nếu Mỹ tiếp tục leo thang căng thẳng. Trong suốt nhiều tháng, các nhà hoạch định chính sách EU đã chuẩn bị danh sách hàng hóa trừng phạt nhắm vào những mặt hàng có tác động lớn đến nền kinh tế Mỹ, nhằm gây áp lực tối đa lên Washington trong khi giảm thiểu thiệt hại đối với châu Âu.

Hàng xuất khẩu Mỹ bị EU đánh thuế trong cuộc chiến thương mại đầu tiên của Trump

Với việc Mỹ siết chặt nhập khẩu, các nhà sản xuất thép châu Âu đang đứng trước nguy cơ sụt giảm đơn hàng, đồng thời phải đối mặt với làn sóng nguồn cung dư thừa tràn vào thị trường nội địa.

Theo Eurofer, hiệp hội ngành thép châu Âu: "Thị trường EU vốn đã bão hòa bởi nguồn cung thép giá rẻ từ châu Á, Bắc Phi và Trung Đông. Giờ đây, thép bị chặn khỏi Mỹ sẽ tràn sang châu Âu, tạo thêm áp lực lên ngành công nghiệp trong khu vực."

Dữ liệu từ đợt áp thuế năm 2018 cho thấy, cứ mỗi ba tấn thép bị chặn vào Mỹ, thì có hai tấn được chuyển hướng sang thị trường EU. Xu hướng này dự kiến sẽ tiếp tục trong lần áp thuế mới.

Ngành nhôm cũng đối mặt với kịch bản tương tự. Canada – quốc gia cung cấp hơn 50% lượng nhôm nhập khẩu vào Mỹ – có thể sẽ tăng cường xuất khẩu sang EU để tránh thuế quan của Mỹ. Điều này có thể dẫn đến tình trạng dư cung tại thị trường châu Âu, ảnh hưởng đến biên lợi nhuận của các nhà sản xuất nội địa.

Mâu thuẫn thương mại giữa EU và Mỹ xung quanh thuế quan kim loại không phải là mới. Vào năm 2018, chính quyền Trump lần đầu tiên áp thuế lên thép và nhôm từ EU, viện dẫn lý do an ninh quốc gia. Khi đó, Brussels lập tức phản bác và triển khai các biện pháp trả đũa nhắm vào hàng hóa Mỹ có giá trị chính trị cao, bao gồm xe máy Harley-Davidson và quần jean Levi’s.

Hai bên đã đạt được thỏa thuận đình chiến tạm thời vào năm 2021, khi Mỹ dỡ bỏ một phần thuế quan và áp dụng hệ thống hạn ngạch thuế quan (TRQ). Theo đó, một lượng kim loại nhất định có thể vào Mỹ mà không bị đánh thuế, trong khi EU cũng đóng băng các biện pháp đáp trả của mình.

Tuy nhiên, với động thái mới nhất từ Washington, toàn bộ thuế quan bị đình chỉ này sẽ được khôi phục vào cuối tháng 3, bao gồm cả một số mức thuế trước đây chưa từng được thực thi. Giai đoạn đầu, EU sẽ áp thuế lên 8 tỷ USD hàng hóa Mỹ. Nếu căng thẳng leo thang, Brussels có thể mở rộng quy mô trừng phạt lên nhiều sản phẩm hơn nữa.

Chính sách thuế quan cứng rắn của Trump đang đặt ra nhiều thách thức không chỉ với châu Âu mà còn với chuỗi cung ứng kim loại toàn cầu. Nếu cuộc chiến thương mại kéo dài, chi phí sản xuất của các ngành công nghiệp từ ô tô, xây dựng đến điện tử tiêu dùng sẽ tăng mạnh.

Bên cạnh đó, các đối tác thương mại lớn của Mỹ có thể sẽ tái cơ cấu chuỗi cung ứng để tránh sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ, đặc biệt là Trung Quốc – quốc gia đang thúc đẩy mạnh mẽ sáng kiến Vành đai và Con đường nhằm giảm thiểu rủi ro thương mại với Washington.

Với những diễn biến hiện tại, căng thẳng thương mại giữa EU và Mỹ vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. Thị trường toàn cầu đang chờ đợi các bước đi tiếp theo từ Washington và Brussels, trong khi doanh nghiệp hai bên bờ Đại Tây Dương tiếp tục đối mặt với rủi ro gia tăng chi phí và bất ổn kinh tế.