Sự chuyển dịch đáng chú ý này không chỉ là một biến động ngắn hạn mà còn phản ánh những chuyển biến cơ bản trong cấu trúc kinh tế và chính sách của khu vực.

Các sáng kiến chính sách đột phá gần đây đã trở thành điểm nhấn thu hút ánh mắt của giới đầu tư quốc tế. Kế hoạch đầy tham vọng của EU nhằm tăng cường chi tiêu quốc phòng - phản ứng trước môi trường an ninh ngày càng bất ổn - đã tạo ra làn sóng lạc quan trong các ngành công nghiệp liên quan. Đồng thời, việc Đức quyết định cải cách "phanh nợ" (Schuldenbremse) - cơ chế hạn chế chi tiêu công đã tồn tại nhiều năm - đã giải phóng hàng tỷ euro đầu tư vào nền kinh tế lớn nhất châu Âu, mở ra những triển vọng tăng trưởng mới. Bên cạnh đó, các sáng kiến rộng lớn nhằm thúc đẩy năng lực cạnh tranh khu vực, được xây dựng dựa trên khuyến nghị của cựu Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu Mario Draghi, đã tạo nền tảng cho một châu Âu năng động và cạnh tranh hơn trên trường quốc tế.

Trong khi đó, các quyết định chính sách khó lường và đầy biến động của Donald Trump lại tạo ra một tác động phụ không ngờ: làm chuyển hướng dòng vốn đầu tư quốc tế sang châu Âu. Các cuộc tấn công công khai và gay gắt của ông vào Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Jay Powell đã làm suy yếu niềm tin vào thị trường Mỹ, kéo chỉ số S&P 500 giảm sâu trong tuần qua. Một thực tế đáng chú ý là mặc dù phải đối mặt với nguy cơ bị ảnh hưởng bởi làn sóng thuế quan mới từ Mỹ, các tài sản châu Âu vẫn đang vượt trội hơn so với thị trường Mỹ trên nhiều loại tài sản kể từ đầu năm nay - một hiện tượng hiếm thấy trong thập kỷ qua.

Cơ hội này mang tính lịch sử đối với Liên minh châu Âu. Với ánh đèn sân khấu hiếm hoi chiếu vào mình, EU đang đứng trước cơ hội có một không hai để thu hút dòng vốn đầu tư đáng kể và nâng cao vị thế kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, cửa sổ cơ hội này không mở mãi. Nếu các nhà hoạch định chính sách châu Âu không hành động nhanh chóng và quyết đoán để loại bỏ các rào cản cấu trúc đối với đầu tư và tăng trưởng kinh tế, khối này có nguy cơ lớn sẽ phung phí thời điểm vàng hiện tại. Giới đầu tư quốc tế nổi tiếng với tính khí thất thường - niềm tin có thể tan biến trong chớp mắt, nhanh không kém gì tốc độ nó quay trở lại.

Thách thức này càng trở nên rõ ràng khi ECB cắt giảm lãi suất xuống 2.25% vào tuần trước, đánh dấu bước đi quan trọng trong chu kỳ nới lỏng tiền tệ. Tuy nhiên, thay vì tạo không khí lạc quan, ngân hàng trung ương lại đưa ra những cảnh báo nghiêm túc về nguy cơ từ chính sách thuế quan của Trump và bất ổn kinh tế toàn cầu có thể làm suy yếu thêm nền kinh tế Eurozone vốn đã trì trệ. Thêm vào đó, thỏa thuận liên minh của Đức - được công bố bởi Thủ tướng sắp nhậm chức Friedrich Merz - đã khiến giới phân tích kinh tế thất vọng bởi thiếu vắng những cải cách cơ cấu đầy tham vọng mà nền kinh tế lớn nhất châu Âu đang rất cần.

Vậy EU cần làm gì để nắm bắt thời cơ? Trước tiên, khối này phải triển khai ngay lập tức các biện pháp nhằm mở rộng không gian tài khóa và đảm bảo nguồn tài trợ bền vững cho chi tiêu quốc phòng, như đã được vạch ra trong kế hoạch Sẵn sàng 2030 công bố vào tháng trước. Tuy nhiên, không chỉ dừng lại ở việc tăng chi tiêu, các nhà hoạch định chính sách cần đảm bảo phân bổ nguồn lực một cách chiến lược, ưu tiên cho đổi mới quân sự và nghiên cứu - những lĩnh vực có khả năng tạo ra hiệu ứng lan tỏa kinh tế vượt ra ngoài khu vực quốc phòng thuần túy. Đồng thời, EU không nên loại trừ phương án phát hành nợ chung - một công cụ tài chính mạnh mẽ có thể tăng đáng kể năng lực đầu tư cho an ninh và các lĩnh vực ưu tiên khác.

Thứ hai, mặc dù các cuộc đàm phán với Nhà Trắng về kế hoạch thuế quan đối ứng của Trump chắc chắn sẽ chiếm ưu tiên hàng đầu, EU không thể bỏ qua cơ hội kinh tế rộng lớn hơn - đó là hội nhập sâu rộng hơn nữa vào hệ thống thương mại toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh nhiều khu vực khác đang tích cực tìm kiếm đối tác để bù đắp cho chính sách bảo hộ của Mỹ. Điều này đòi hỏi EU phải đẩy nhanh tiến trình phê chuẩn thỏa thuận thương mại với Mercosur - một thị trường với hơn 260 triệu người tiêu dùng; tăng tốc các cuộc đàm phán thương mại với Ấn Độ - nền kinh tế đang phát triển nhanh nhất thế giới; cũng như khôi phục mối quan hệ thương mại với Vương quốc Anh sau Brexit. Đồng thời, EU cần duy trì các kênh đối thoại mở với Trung Quốc để ngăn chặn nguy cơ hàng hóa giá rẻ từ quốc gia này tràn ngập thị trường châu Âu do chuyển hướng từ thị trường Mỹ.

Thứ ba, và có lẽ quan trọng nhất, EU cần khẩn trương thực hiện các khuyến nghị trong bản kế hoạch của Mario Draghi về việc nâng cao tiềm năng tăng trưởng dài hạn. Đây là nhu cầu còn cấp bách hơn trong bối cảnh cú sốc thương mại từ Mỹ. Trọng tâm của chiến lược này là các sáng kiến nhằm điều chỉnh và hài hòa hóa quy tắc, quy định giữa các quốc gia thành viên, cho phép thị trường vốn, ngân hàng và doanh nghiệp tận dụng tối đa lợi thế về quy mô của thị trường chung. Để hiểu rõ tầm quan trọng của vấn đề này, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) ước tính rằng các rào cản thương mại nội khối EU hiện nay có thể tương đương với mức thuế quan trung bình lên tới 44% đối với hàng hóa và 110% đối với dịch vụ - những con số cho thấy tiềm năng kinh tế khổng lồ nếu những rào cản này được dỡ bỏ.

Mặc dù đã có sự đồng thuận ngày càng tăng giữa các nhà hoạch định chính sách về những gì EU cần làm để thúc đẩy triển vọng kinh tế và an ninh, khó khăn chính vẫn nằm ở khâu thực thi. Việc xây dựng đồng thuận chính trị và tạo động lực để biến kế hoạch thành hành động luôn là thách thức trong một liên minh gồm 27 quốc gia thành viên với những lợi ích và ưu tiên khác nhau. Tuy nhiên, chương trình nghị sự đầy biến động của Trump - vốn đã và đang gây ra những biến động lớn trên thị trường thương mại và tài chính toàn cầu - có thể trở thành chất xúc tác mạnh mẽ để tập trung sự chú ý của các nhà lãnh đạo EU, khi họ đối mặt với cả mối đe dọa và cơ hội chưa từng có.

Những dấu hiệu ban đầu rất khả quan. Dòng vốn đang dần quay trở lại châu Âu, với đồng euro đạt mức mạnh nhất so với đô la Mỹ trong ba năm qua. Đặc biệt, trong bốn tuần tính đến đầu tháng 3, các quỹ cổ phiếu khu vực đã thu hút lượng vốn đầu tư lớn nhất trong gần một thập kỷ - một chỉ báo rõ ràng cho thấy niềm tin của nhà đầu tư đang dần được phục hồi. Tuy nhiên, đây mới chỉ là khởi đầu. Các nhà hoạch định chính sách châu Âu giờ đây phải chứng minh rằng sự quan tâm mới này là có cơ sở, bằng cách tạo ra một môi trường kinh doanh và đầu tư thực sự hấp dẫn, đủ sức thuyết phục các nhà đầu tư ở lại lâu dài và tiếp tục đổ vốn vào khu vực.

Con đường phía trước không hề dễ dàng, nhưng cơ hội đang hiện hữu. Nếu EU có thể hành động quyết đoán và thống nhất, châu Âu không chỉ có thể vượt qua cơn bão thương mại từ Mỹ mà còn có thể nắm bắt thời khắc hiếm có này để tái định vị mình trong nền kinh tế toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng.