Khi Trump liên tục đe dọa áp thuế, đặt dấu hỏi về vai trò của Mỹ trong NATO và tạo ra một môi trường chính sách bất ổn, châu Âu đã có những phản ứng quyết liệt hơn bao giờ hết.

Một trong những biểu tượng rõ nét nhất của sự chuyển mình này là việc Đức – nền kinh tế đầu tàu của châu Âu – lên kế hoạch chi hàng trăm tỷ euro để nâng cấp cơ sở hạ tầng và củng cố quốc phòng. Đây không chỉ là một sự thay đổi mang tính chiến lược đối với chính sách tài khóa của Đức, mà còn là tín hiệu cho thấy châu Âu đang dần tách khỏi sự phụ thuộc vào Mỹ.

Thị trường tài chính đã phản ứng nhanh chóng với làn sóng lạc quan mới. Đồng euro tăng giá, cổ phiếu châu Âu thu hút dòng vốn từ các nhà đầu tư từng đặt niềm tin vào chứng khoán Mỹ. Chỉ số chứng khoán khu vực đồng euro đã tăng 12% kể từ khi Trump nhậm chức vào ngày 20/1, trong khi S&P 500 của Mỹ giảm 6.7%. Đồng thời, tâm lý nhà đầu tư châu Âu cũng tích cực hơn so với những lo lắng ngày càng gia tăng của giới tài chính Mỹ.

Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu sự "Europhoria" – cơn sốt lạc quan của châu Âu – có thực sự phản ánh một sự chuyển đổi mang tính dài hạn hay chỉ là một phản ứng ngắn hạn trước những bất ổn toàn cầu?

Các dự báo tăng trưởng kinh tế của khu vực đồng euro đã có những điều chỉnh tích cực sau một thời gian dài ảm đạm. Theo khảo sát của Reuters, dự báo tăng trưởng GDP khu vực eurozone năm 2026 đã được nâng từ 1.2% lên 1.3%. Dù con số này vẫn còn kém xa so với mức 2% dự kiến của Mỹ, nhưng đây là lần đầu tiên sau gần một năm, triển vọng tăng trưởng của châu Âu được cải thiện.

Bên cạnh đó, dữ liệu từ các nhà máy tại eurozone cũng cho thấy sự phục hồi đáng kể. Chỉ số sản xuất công nghiệp tháng 3 ghi nhận mức tăng trưởng nhanh nhất trong bảy tháng qua, cho thấy sự phục hồi trong khu vực sản xuất – một lĩnh vực quan trọng đối với nền kinh tế châu Âu.

Một số chuyên gia kinh tế cho rằng việc châu Âu tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc tài chính và quản trị có thể trở thành một lợi thế trong bối cảnh Mỹ đang có những chính sách không nhất quán. Angelique Renkhoff-Muecke, đại diện Hiệp hội Công nghiệp Kim loại và Điện tử Bavaria, nhận định rằng "bất ổn pháp lý tại Mỹ đang khiến nhiều doanh nghiệp cân nhắc lại kế hoạch đầu tư của họ."

Dẫu vậy, triển vọng tươi sáng này vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt khi xét đến các yếu tố như chi phí năng lượng cao, thị trường nội khối phân mảnh và nguy cơ chiến tranh thương mại với Mỹ.

Mối đe dọa lớn nhất đối với sự phục hồi kinh tế của châu Âu chính là căng thẳng thương mại với Mỹ. Chính quyền Trump đang có kế hoạch áp thuế 25% đối với hàng nhập khẩu từ châu Âu, dự kiến có hiệu lực vào ngày 2/4. Theo Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB), nếu mức thuế này được thực thi, GDP khu vực đồng euro có thể sụt giảm 0.3 điểm phần trăm trong năm đầu tiên. Nếu EU quyết định đáp trả bằng các biện pháp thuế quan tương tự, mức tổn thất có thể lên đến 0.5 điểm phần trăm.

Tác động của quỹ đầu tư cơ sở hạ tầng 500 tỷ euro của Đức lên GDP

Sự bất ổn này đang khiến nhiều doanh nghiệp rơi vào tình trạng "chờ và quan sát." Các chỉ số đo lường sự bất ổn trong thương mại và chính sách kinh tế, được tính toán dựa trên số lượng bài báo, dự báo chuyên gia và báo cáo doanh nghiệp, đã tăng lên mức cao kỷ lục.

"Trong môi trường chính sách như hiện nay, rất khó để doanh nghiệp có thể lên kế hoạch đầu tư dài hạn," Atanas Kolev, đồng tác giả một nghiên cứu về tác động kinh tế của sự bất ổn, nhận định.

Tuy nhiên, châu Âu không chỉ ngồi yên chờ đợi. Những khoản đầu tư lớn của Đức vào quốc phòng và cơ sở hạ tầng đang tạo ra cơ hội cho nhiều lĩnh vực.

Một số ngành công nghiệp châu Âu đang hưởng lợi từ quyết định chi tiêu mạnh tay của Đức. Tập đoàn Rheinmetall (RHMG.DE), nhà sản xuất đạn dược lớn nhất châu Âu, dự báo doanh số sẽ tăng mạnh vào năm 2025. Nhà sản xuất tên lửa MBDA cũng đang mở rộng nhà máy tại Ý nhằm đón đầu làn sóng đơn hàng mới.

Các công ty xây dựng và hạ tầng cũng đang kỳ vọng vào những khoản đầu tư khổng lồ này. Heidelberg Materials (Đức), Strabag (Áo), Geberit (Thụy Sĩ) và SPIE (Pháp) đều tin rằng chương trình chi tiêu của Đức sẽ có tác động tích cực đến doanh thu của họ trong ngắn hạn.

Peter Huebner, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Xây dựng Đức (HDB), cho biết doanh thu của ngành này dự kiến sẽ tăng trưởng lần đầu tiên sau năm năm liên tiếp suy giảm. "Mỗi euro đầu tư vào cơ sở hạ tầng có thể tạo ra tác động kinh tế lớn gấp 2.5 lần," ông nhận định.

Tuy nhiên, không phải ai cũng lạc quan. Ngành thép, vốn đang gặp khó khăn do chi phí năng lượng cao và sự cạnh tranh từ các đối thủ toàn cầu, vẫn chưa thấy nhiều tín hiệu tích cực từ các khoản đầu tư công.

"Chỉ có tiền thôi là chưa đủ. Nếu chúng ta không giải quyết các vấn đề về thủ tục hành chính rườm rà và chi phí năng lượng, thì tăng trưởng sẽ không bền vững," Stefan Rauber, CEO của Saarstahl, cảnh báo.

Xu hướng gia tăng của bất ổn kinh tế toàn cầu từ 1997 đến 2024

Sự lạc quan mới của châu Âu trước bối cảnh bất ổn toàn cầu là một tín hiệu tích cực, nhưng liệu nó có thể duy trì lâu dài hay không vẫn còn là câu hỏi bỏ ngỏ. Những khoản đầu tư lớn của Đức có thể tạo ra cú hích trong ngắn hạn, nhưng các vấn đề cơ bản như chi phí năng lượng cao, môi trường kinh doanh chưa đủ linh hoạt và nguy cơ chiến tranh thương mại vẫn là những rủi ro đáng lo ngại.

Nếu châu Âu thực sự muốn tận dụng cơ hội này để bứt phá, khu vực này cần một chiến lược cải cách mạnh mẽ hơn thay vì chỉ dựa vào chi tiêu công. Sự ổn định và pháp quyền là lợi thế, nhưng nếu không cải thiện tốc độ cải cách và giải quyết những điểm nghẽn trong thị trường nội bộ, "Make Europe Great Again" có thể chỉ là một khẩu hiệu đầy tham vọng nhưng thiếu tính thực tế.