Cuộc chiến thương mại toàn cầu: Khi Trump khai màn 'Ngày Giải Phóng' thuế quan

Tuy nhiên, với các đối tác thương mại của Mỹ, đây lại là ngày đánh dấu sự kết thúc của kỷ nguyên thương mại tự do và sự khởi đầu của một cuộc chiến kinh tế chưa từng có tiền lệ.

Với chính sách thuế mới, Trump đã đưa mức thuế quan của Mỹ lên ngang bằng với thời kỳ sau Đạo luật Smoot-Hawley năm 1930 – một động thái bảo hộ từng góp phần làm trầm trọng thêm cuộc Đại Suy Thoái. Nếu như người tiêu dùng Mỹ chuẩn bị đối mặt với giá cả tăng vọt, thì đối với Trump, đây là cơ hội để hiện thực hóa giấc mơ suốt đời của ông: phát động một cuộc chiến thương mại chống lại những kẻ mà ông gọi là "gian lận", "kẻ ăn bám" đã “cướp bóc” nước Mỹ trong nhiều thập kỷ qua.

Tác động tức thì của “ngày giải phóng” là sự rối loạn và bất ổn – thứ mà Trump dường như luôn mong muốn. Đối với ông, dường như càng có nhiều hỗn loạn, ông càng cảm thấy quyền kiểm soát của mình gia tăng. Các quốc gia trên thế giới hiện đang phải vật lộn để hiểu rõ cơ chế tính toán thuế quan của chính quyền Trump, khi ông tuyên bố các mức thuế được áp dụng dựa trên một hỗn hợp các yếu tố như trợ cấp, thao túng tiền tệ và chính sách thương mại của từng nước.

Theo danh sách công bố, một số quốc gia như Brazil và Anh chỉ bị áp mức thuế tối thiểu 10%. Tuy nhiên, các quốc gia châu Á như Việt Nam, Campuchia và Lào bị đánh thuế hơn 40%. Liên minh châu Âu (EU) chịu mức 20%, trong khi Trung Quốc bị áp mức thuế 34%. Tính trung bình, giá hàng nhập khẩu vào Mỹ sẽ tăng ít nhất 25% – và đó là trước khi phần còn lại của thế giới có động thái trả đũa.

Một hệ quả tất yếu của chính sách thuế mới này là sự chuyển dịch mạnh mẽ trong quan hệ thương mại. Các quốc gia sẽ nhanh chóng tìm cách đàm phán để giảm mức thuế đối với hàng xuất khẩu của họ vào Mỹ. Đồng thời, các doanh nghiệp Mỹ cũng sẽ đẩy mạnh vận động hành lang để yêu cầu miễn trừ thuế đối với các linh kiện nhập khẩu quan trọng. Đây chính là môi trường mà Trump có thể tận dụng tối đa để tạo ra các giao dịch có lợi cho bản thân và chính quyền của mình.

Washington giờ đây trở thành trung tâm của một "cơ chế xin-cho" đầy tiềm năng. Những quốc gia hoặc doanh nghiệp sẵn sàng đưa ra các nhượng bộ chính trị hoặc kinh tế để đổi lấy việc miễn giảm thuế sẽ được ưu ái. Ngược lại, những nước có phản ứng mạnh mẽ bằng cách đáp trả bằng các biện pháp thuế quan tương đương có nguy cơ bị Mỹ tiếp tục trừng phạt. Lịch sử thương mại của Trump đã cho thấy ông không ngại leo thang trong các cuộc đối đầu. Điều này khiến triển vọng của cuộc chiến thương mại trở nên khó lường hơn bao giờ hết.

Thông thường, lạm phát cao và tăng trưởng kinh tế chậm lại là hai yếu tố gây bất lợi lớn cho một tổng thống đương nhiệm. Trump từng cam kết sẽ giảm giá cả tiêu dùng – nhưng thực tế, ông đang làm điều ngược lại.

Dấu hiệu bất mãn của cử tri đã xuất hiện rõ ràng. Trong cuộc bầu cử đặc biệt ngày 2/4 tại các khu vực vốn là thành trì của đảng Cộng hòa, tỷ lệ ủng hộ của đảng này đã suy giảm đáng kể. Theo khảo sát mới nhất của Reuters-Ipsos, mức tín nhiệm của Trump cũng giảm mạnh xuống chỉ còn 43%.

Tuy cuộc bầu cử tổng thống vẫn còn gần hai năm nữa, nhưng không thể loại trừ khả năng Trump sẽ thao túng thông tin kinh tế nhằm làm giảm bớt sự bất mãn của cử tri. Trong thời đại truyền thông xã hội, việc tạo ra “vật tế thần” để đánh lạc hướng dư luận đã trở thành một chiến lược tinh vi. Một động thái tiếp theo có thể là đẩy mạnh chiến dịch trục xuất người nhập cư – một mục tiêu mà

Trump đã theo đuổi từ lâu. Cho đến nay, chính quyền của ông chủ yếu thực hiện các vụ bắt giữ mang tính phô trương để thu hút sự chú ý. Tuy nhiên, với áp lực ngày càng gia tăng từ các chính sách thuế quan, Trump có thể mở rộng quy mô trục xuất trên diện rộng nhằm củng cố vị thế chính trị và duy trì sự ủng hộ từ cử tri cốt lõi.

Tác động của “ngày giải phóng” không chỉ giới hạn trong phạm vi kinh tế. Ảnh hưởng địa chính trị của nó có thể kéo dài nhiều năm sau khi Trump rời nhiệm sở. Một điều đáng chú ý trong bài phát biểu của Trump là ông liệt kê một danh sách dài các đồng minh và đối tác thân cận trước khi nhắc đến Trung Quốc. Tuy nhiên, hệ quả tất yếu của chính sách này là đẩy các quốc gia lại gần nhau hơn để đối phó với Mỹ.

Cuối tuần qua, các quan chức kinh tế của Nhật Bản và Hàn Quốc đã tổ chức một cuộc họp với đối tác Trung Quốc – một sự kiện hiếm hoi trong nhiều năm qua. Đây được xem như một bước đi nhằm thắt chặt hợp tác để ứng phó với cuộc chiến thương mại của Trump. EU và Canada cũng đang tìm cách thúc đẩy quan hệ kinh tế với Trung Quốc nhằm giảm sự phụ thuộc vào Mỹ.

Trump luôn tự hào về sự khó đoán của mình. Có thể, phản ứng tiêu cực từ thị trường – thể hiện qua sự sụt giảm của hợp đồng tương lai ngay khi ông bắt đầu phát biểu – sẽ buộc Trump phải kiềm chế bớt những động thái quyết liệt nhất. Tuy nhiên, thế giới đã quá quen thuộc với khả năng xoay chuyển tình thế nhanh chóng của ông.

Hãy nhìn vào Mexico và Canada – hai quốc gia từng bị Trump ép tái đàm phán Hiệp định NAFTA trong nhiệm kỳ đầu tiên, để rồi sau đó chính ông lại quay sang chỉ trích thỏa thuận mới là "tồi tệ". Những gì đang diễn ra với chính sách thuế quan hiện tại cũng có thể đi theo kịch bản tương tự.

Dù cuộc chiến thuế quan lần này kéo dài hay chỉ là một nước cờ chiến lược mang tính tạm thời, một điều chắc chắn là hậu quả ngoại giao sẽ rất khó đảo ngược. Các quốc gia trên thế giới sẽ chủ động tìm cách ký kết những thỏa thuận thương mại quan trọng mà không cần đến sự tham gia của Mỹ. Cách tiếp cận mang tính giao dịch và đặt lợi ích ngắn hạn lên trên hết của Trump có thể khiến lòng tin vào Washington sụt giảm nghiêm trọng, làm suy giảm số lượng thỏa thuận thương mại mà Mỹ có thể đạt được trong tương lai.

Trump có thể tin rằng ông đang kiểm soát cuộc chơi, nhưng nếu thế giới bắt đầu tìm cách “gạt Mỹ sang một bên”, thì chính sách bảo hộ thương mại của ông có thể trở thành một cú phản đòn lịch sử, làm suy yếu vị thế của Mỹ trong hệ thống thương mại toàn cầu.